Newid hinsawdd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Hi Tagiau: Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol |
Gtghghb Tagiau: Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol |
||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
{{byd bregus}} |
{{byd bregus}} |
||
Mae '''cynhesu byd-eang''' yn gynnydd a welwyd yn [[tymheredd cyfartalog y byd|nhymheredd cyfartalog y byd]] yn y degawdau diwethaf, a'r cynnydd pellach posibl yn y ganrif nesaf. Mae'r mwyafrif o wyddonwyr |
Mae '''cynhesu byd-eang''' yn gynnydd a welwyd yn [[tymheredd cyfartalog y byd|nhymheredd cyfartalog y byd]] yn y degawdau diwethaf, a'r cynnydd pellach posibl yn y ganrif nesaf. Mae'r mwyafrif o wyddonwyr |
||
gynnydd yng nghrynodiad y [[nwyon tŷ gwydr]], fel y'u gelwir, yn yr [[atmosffer]]. Yn ystod rhan gyntaf [[Oes yr Efydd]] roedd y tywydd yn gynhesach ac yn sychach. Y gydran bwysicaf oll o'r nwyon tŷ gwydr yw [[carbon deuocsid]] (CO<sub>2</sub>) oherwydd y maint a gynhyrchir, er fod gan nwyau eraill megis [[methan]] (CH<sub>4</sub>) fwy o effaith gan bob moliciwl. Y ffynonellau [[allyriant]] CO<sub>2</sub> mwyaf yw gorsafoedd pŵer, cerbydau, diwydiant a defnydd ynni'r cartref. Mae llosgi [[tanwydd ffosil]] yn cyfrannu tuag 80% at allyriant CO<sub>2</sub> dynol yn |
gynnydd yng nghrynodiad y [[nwyon tŷ gwydr]], fel y'u gelwir, yn yr [[atmosffer]]. Yn ystod rhan gyntaf [[Oes yr Efydd]] roedd y tywydd yn gynhesach ac yn sychach. Y gydran bwysicaf oll o'r nwyon tŷ gwydr yw [[carbon deuocsid]] (CO<sub>2</sub>) oherwydd y maint a gynhyrchir, er fod gan nwyau eraill megis [[methan]] (CH<sub>4</sub>) fwy o effaith gan bob moliciwl. Y ffynonellau [[allyriant]] CO<sub>2</sub> mwyaf yw gorsafoedd pŵer, cerbydau, diwydiant a defnydd ynni'r cartref. Mae llosgi [[tanwydd ffosil]] yn cyfrannu tuag 80% at allyriant CO<sub>2</sub> dynol yn |
||
<gallery> |
<gallery> |
Fersiwn yn ôl 14:03, 23 Medi 2019
Mae cynhesu byd-eang yn gynnydd a welwyd yn nhymheredd cyfartalog y byd yn y degawdau diwethaf, a'r cynnydd pellach posibl yn y ganrif nesaf. Mae'r mwyafrif o wyddonwyr
gynnydd yng nghrynodiad y nwyon tŷ gwydr, fel y'u gelwir, yn yr atmosffer. Yn ystod rhan gyntaf Oes yr Efydd roedd y tywydd yn gynhesach ac yn sychach. Y gydran bwysicaf oll o'r nwyon tŷ gwydr yw carbon deuocsid (CO2) oherwydd y maint a gynhyrchir, er fod gan nwyau eraill megis methan (CH4) fwy o effaith gan bob moliciwl. Y ffynonellau allyriant CO2 mwyaf yw gorsafoedd pŵer, cerbydau, diwydiant a defnydd ynni'r cartref. Mae llosgi tanwydd ffosil yn cyfrannu tuag 80% at allyriant CO2 dynol yn
-
Ffilm fer, di-iaith am gynhesu byd eang
-
Hylosgiad olew yn allyru carbon deuocsid
-
Tir wedi holooooooooopoooooooo
Theori newid hinsawdd
- Prif: Effaith tŷ gwydr
Ers y chwyldro diwydiannol rydym wedi bod yn allyrru symiau enfawr o garbon deuocsid wrth i ni ddefnyddio mwy-a-mwy o egni. Mae'r carbon deuocsid sef un o brif nwyon tŷ gwydr yn casglu uwch yr atmosffer ac yn ynysu ein planed rhag y gwres isgoch rhag dianc. Ar y graff hinsawdd cyferbyn rydych yn gallu gweld bod y tymheredd wedi bod yn cynyddu ers y chwyldro diwydiannol yn yr 1800'au.
Tystiolaeth Dros Newid Hinsoddol
Mae meteorolegwyr wedi bod yn astudio a chofnodi data am yr hinsawdd yn fanwl dros y ddwy ganrif ddiwethaf, yn Ewrop, Gogledd America, ac ychydig o wledydd trofannol. Mae'r tystiolaethau diweddar yma yn gallu bod yn ddefnyddiol, ond mae'n rhaid mynd ymhellach nol mewn amser i weld y llun cyflawn. I wneud hyn mae'n rhaid edrych ar dystiolaethau gwahanol.
Tystiolaeth Rewlifol
Mae rhewlifau yn encilio fel ymateb i newidiadau hinsoddol. Mae cofnodion manwl ar gael ers 1644 o'r tri rhewlif ger yr alpau yn Ffrainc, (Mer de Glace, d'Argentierre, a Des Bossons). Mae'r mwyafrif o rewlifau yn Hemisffer y Gogledd yn encilio ar hyn o bryd, rhai ohonynt yn gyflym iawn.
Creiddiau Iâ
Mae'r rhain yn mynd yn ôl ymhellach, yn achos Yr Ynys Las tua 100,000 o flynyddoedd cyn heddiw. Wrth archwilio samplau o iâ mae modd casglu gwybodaeth am yr amgylchiadau pan ffurfiwyd yr iâ. Mae'r swigod aer sydd wedi ei ddal yn yr iâ yn cario gwybodaeth am dymheredd a gwasgedd yr amgylchiadau. Gellir hefyd cymharu isotopau o fewn yr iâ lle mae'r mas atomig yn newid.
Tystiolaeth Ddaearegol
Mewn rhannau sych o Affrica mae yna batrymau o ddraenio a dyddodi afonol sy'n amhosib eu hegluro yn yr hinsawdd bresennol. Maent yn adlewyrchu cyfnod pan oedd Affrica yn derbyn llawer mwy o law na heddiw. Gall daearyddwyr defnyddio tystiolaeth fel hyn i ragdybio amodau'r gorffennol. Mae daearyddwyr yn defnyddio radio carbon (C14) er mwyn dyddio oedran ffosiliau ac organebau marw. Wrth iddynt bydru mae daearyddwyr a gwyddonwyr yn gallu astudio samplau er mwyn ei oedrannau.
Tystiolaeth Fiolegol
Mae'r astudiaeth o biomau yn dangos cydberthyniad agos gyda'r tymheredd, golau haul a dyodiad. Mae nifer o ddulliau wedi cael ei ddatblygu sy'n cysylltu planhigion gyda hinsoddau'r gorffennol. Gelwir y math yma o astudiaeth yn Dendrocronoleg.
Ymchwil Paill
Mae'r hinsawdd yn penderfynu pa fath o blanhigion sy'n tyfu mewn safle. Yn ystod eu hoes mae planhigion yn rhyddhau paill i'r ardal o'i amgylch. Weithiau mae gwaddodion o'r paill yn cael ei storio yn y ddaear, ac wrth astudio'r samplau yma gellir darganfod gwybodaeth am yr amgylchiadau.
Tystiolaeth Hanesyddol ac Archaeolegol
Mae'r rhain yn cynnwys llenyddiaeth, lluniau a phaentiadau sy'n dangos tystiolaeth o'r amgylchiadau.