Kailao: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Stefanik (sgwrs | cyfraniadau) #wici365 |
Stefanik (sgwrs | cyfraniadau) |
||
Llinell 8: | Llinell 8: | ||
==Sipi Tau== |
==Sipi Tau== |
||
[[File:kailao.jpg|thumb|right|400px|Myfyrwyr o Goleg Tonga yn dawnsio kailao ar gyfer pen-blwydd y Brenin yn 70 oed (1988)]] |
|||
Y '''Sipi tau''' yw'r enw ar y ddawns a berfformir gan [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga|dîm rygbi'r undeb Tonga]] a thîm [[rygbi'r gynghrair]] cyn pob gêm,<ref>{{Lien web|langue=anglais|titre=Tonga’s spine-tingling Sipi Tau lights up Mt Smart Stadium|sous-titre=IT was the spine-tingling moment that kicked off the historic rugby league clash between Tonga and Australia.|url=https://www.dailytelegraph.com.au/sport/nrl/tongas-spinetingling-sipi-tau-lights-up-mt-smart-stadium/news-story/bdfd9fbef540b2333fe0cef068b77bf2|site=dailytelegraph.com.au|périodique=The Daily Telegraph (quotidien australien)|date=20 octobre 2018|consulté le=18 février 2019|extrait=Tonga captain Sika Manu has previously spoken of the meaning behind the Sipi Tau. |
Y '''Sipi tau''' yw'r enw ar y ddawns a berfformir gan [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga|dîm rygbi'r undeb Tonga]] a thîm [[rygbi'r gynghrair]] cyn pob gêm,<ref>{{Lien web|langue=anglais|titre=Tonga’s spine-tingling Sipi Tau lights up Mt Smart Stadium|sous-titre=IT was the spine-tingling moment that kicked off the historic rugby league clash between Tonga and Australia.|url=https://www.dailytelegraph.com.au/sport/nrl/tongas-spinetingling-sipi-tau-lights-up-mt-smart-stadium/news-story/bdfd9fbef540b2333fe0cef068b77bf2|site=dailytelegraph.com.au|périodique=The Daily Telegraph (quotidien australien)|date=20 octobre 2018|consulté le=18 février 2019|extrait=Tonga captain Sika Manu has previously spoken of the meaning behind the Sipi Tau. |
||
“It means you’ll fight for your country and you’ll die for your country,” says Tongan skipper Sika Manu.}}</ref> ac mae'n fath o kailao. Ysgrifennwyd y gân gan y Brenin Taufa'ahau Tupou IV ym 1994, ond mae ei tharddiad yn hŷn. |
“It means you’ll fight for your country and you’ll die for your country,” says Tongan skipper Sika Manu.}}</ref> ac mae'n fath o kailao. Ysgrifennwyd y gân gan y Brenin Taufa'ahau Tupou IV ym 1994, ond mae ei tharddiad yn hŷn. |
Fersiwn yn ôl 11:49, 15 Medi 2019
Dawns ryfel Tonga o ynysoedd cyfagos Wallis a Futuna yw'r kailao.[1] Math o kailao yw'r Sipi Tau sef y ddawns ryfel a berfformir cyn gemau Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga. Bydd nifer o bobl yn fwy cyfarwydd gyda'r trefm "Sipi Tau".[2]
Hanes
Mae'r kailao fel arfer yn cael ei berfformio mewn seremonïau cyhoeddus a phreifat. Mae dynion, sy'n gwisgo ffyn steil o'r enw kailao pate, yn dawnsio mewn arddull ffyrnig sy'n efelychu ymladd, ynghyd â drym neu offerynnau taro metal sy'n gosod y tempo. Yn wahanol i ddawnsfeydd Tongaidd eraill, perfformir kailao heb ganu. Arweinydd y ddawns sy'n pennu'r dilyniant o symudiadau i'w perfformio gan y grŵp, sy'n rhoi enw'r dilyniant a phryd i ddechrau. Mae'r ddawns yn dangos disgyblaeth y dawnswyr, yr ufudd-dod a'u medr gyda'u harf.
Yn yr un modd, gelwir dawns debyg o Rotuma, sy'n deillio o ddawns Wallis, yn ka'loa.
Sipi Tau
Y Sipi tau yw'r enw ar y ddawns a berfformir gan dîm rygbi'r undeb Tonga a thîm rygbi'r gynghrair cyn pob gêm,[3] ac mae'n fath o kailao. Ysgrifennwyd y gân gan y Brenin Taufa'ahau Tupou IV ym 1994, ond mae ei tharddiad yn hŷn.
Doedd dawns ryfel ddim yn rhan o draddodiad Tonga cyn 19g. Mewn gwirionedd, ystyriwyd bod siarad yn arwydd o wendid yn ystod brwydr. Fodd bynnag, yn 19g, cyflwynwyd dawns ryfel yn Tonga o ynysoedd cyfagos Wallis a Futuna, a fabwysiadwyd yn gyflym gan Tonga. Perfformiwyd gwahanol fathau o sipi tau gan dimau Tonga ond nid yw'n hysbys pryd y cawsant eu defnyddio am y tro cyntaf wrth chwarae rygbi. Cyfansoddwyd y fersiwn ddiweddaraf er anrhydedd i daith lwyddiannus yn Seland Newydd ym 1994.[4].
Traddodiad y Môr Tawel
Mae'r Cibi yn rhan o draddodiad o ddawnsiau rhyfel sydd wedi eu gwreiddio yn niwylliant gynhenid ynysoedd y Môr Tawel, gyda'r enwocaf i dramorwyr yn ffurf dawns yr haka gan bobl Maori ond bellach hefyd, a fabwysiadir gan holl drigolion Seland Newydd. Fel yrhaka, mae'r cibi wedi dod i amlygrwydd byd-eang oherwydd ei pherfformiad cyn gemau rygbi'r undeb a champau eraill. Ceir dawnsfeydd tebyg gan Samoa (Siva Tau) a'r Cibi o ynysoedd Ffiji.
Geiriau'r Sipi Tau Cyfredol
Dyma'r geiriau i'r Sipi Tau cyfredol, ers 2011.[5]
- Sipi Tau a'e 'Ikale Tahi
- Teuaki ki he tau! (Arweinydd)
- Tonga! (Tîm)
- Teu lea pea tala ki mamani katoa
- Ko e ʻIkale Tahi kuo halofia.
- Ke ʻilo ʻe he sola mo e taka
- Ko e ʻaho ni te u tamate tangata,
- 'A e haafe mo e tautuaʻa
- Kuo huʻi hoku anga tangata.
- Ei! (Arweinydd)
- E!
- Ei! (Arweinydd)
- E!
- Te u peluki e molo mo e foueti taka,
- Pea ngungu mo ha loto fitaʻa
- Ngungu! (Arweinydd)
- ʻIo!
- Ngungu! (Arweinydd)
- ʻIo!
- Ko Tonga pe mate ki he moto (Arweinydd)
- Otua mo Tonga ko hoku tofi'a
- Ei e! (Arweinydd)
- TONGA!
Cyfieithiad Gymraeg
- Arweinydd:Paratowch am y frwydr!
- Tîm:Tonga!
- Siaradaf gyda'r holl fyd
- Mae'r Môr-eryrod ar lwgu, ar hedfan
- Boed i'r tramorwr a'r ymwelydd ochelu
- Heddiw, dinistrwr eneidiau, rwyf bobman
- I'r hanneri a'r cefnwyr
- Ymaeth aeth fy dynoldeb
- Arweinydd:Hei! hei!
- Ai!
- Arweinydd:Ai!
- Ai!
- Byddaf yn medi'r sgarmes a'r blaenwr rhyddMaul and loose forwards shall I mow
- A malu unrhyw galonnau tanbaid y gwyddochAnd crunch any fierce hearts you know
- Arweinydd:Cratsh!
- Ie!
- Arweinydd:Cratsh!
- Ie!
- Dyna sut mae Tonga marw i'w arwyddair
- Duw a Tonga yw fy etifeddiaeth
- Arweinydd:Ai, ai!
- Tonga!
Gweler Hefyd
Dolenni
- "What is Sipi Tau?"
- Sipi Tau (Kailao) yn erbyn Haka Seland Newydd, CRB 2015
- Never mind the haka - here’s the Bole, The Telegraph, 2015
- "Not just the haka"