Derwen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
fideo gan Gyfoeth Naturiol Cymru |
BDim crynodeb golygu |
||
| Llinell 29: | Llinell 29: | ||
'''Darafal''' neu afal y dderwen yw hwn, math o [[chwydd]] (''gall''), neu ardyfiant planhigol, ar dderw wedi ei achosi gan gacynen chwyddi, ''gall-wasp'' yn Saesneg. (Dywedir mai tarddiad y S. ‘’gall’’ yw dieithr, felly ”tyfiant dieithr” - cymh. [[llygoden ffyrnig|llygoden Ffrengig]], [[cytiau Gwyddelod]] ayb.)<ref>Bwletin Llên Natur rhifyn 52</ref> |
'''Darafal''' neu afal y dderwen yw hwn, math o [[chwydd]] (''gall''), neu ardyfiant planhigol, ar dderw wedi ei achosi gan gacynen chwyddi, ''gall-wasp'' yn Saesneg. (Dywedir mai tarddiad y S. ‘’gall’’ yw dieithr, felly ”tyfiant dieithr” - cymh. [[llygoden ffyrnig|llygoden Ffrengig]], [[cytiau Gwyddelod]] ayb.)<ref>Bwletin Llên Natur rhifyn 52</ref> |
||
[[Image:Oak apple.jpg|bawd|dde|250px|'Afal' y dderwen |
[[Image:Oak apple.jpg|bawd|dde|250px|'Afal' y dderwen]] |
||
==Mytholeg a chred== |
==Mytholeg a chred== |
||
Fersiwn yn ôl 08:26, 19 Awst 2019
| Derw | |
|---|---|
| |
| Derwen goesog Quercus robur | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Plantae |
| Ddim wedi'i restru: | Angiosbermau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau |
| Ddim wedi'i restru: | Rosidau |
| Urdd: | Fagales |
| Teulu: | Fagaceae |
| Genws: | Quercus L. |
| Rhywogaethau | |
|
mwy na 500 | |
- Erthygl am y goeden yw hon. Ceir erthygl arall am y pentref yma.
Coed a llwyni sy'n perthyn i'r genws Quercus yw derw. Maen nhw'n cynhyrchu ffrwyth a elwir yn fes. Ceir dwy rywogaeth frodorol yng Nghymru: Derwen goesog (Quercus robur) a Derwen ddigoes (Quercus petraea).
Breninbrennau derw
Ym mis Ebrill 2013 cwympodd derwen Pontfadog, derwen hynaf Cymru ac mae'n debyg un o'r hynaf yng ngogledd Ewrop. Dywedir iddi dyfu yn Y Waun ger Wrecsam ers y flwyddyn 802. Gwyddys i Owain Gwynedd ymgasglu ei fyddin o dan y goeden yn 1157, cyn gorchfygu'r Brenin Hari II yng nghyrch Crogen gerllaw.[1]
- Major Oak
Efallai mai’r Major Oak yn Fforest Sherwood, swydd Nottingham ydy’r dderwen enwocaf ym Mhrydain. Credir ei bod hi’n 800-1100 mlwydd oed ac yn ôl llên gwerin, defnyddid y goeden hon gan Robin Hood a’i ddynion i gael cysgod. Amcangyfrifir bod pwysau’r Major Oak yn 23 tunnell a bod ei chengl yn 33 troedfedd. Cafwyd yr enw ‘Major Oak’ oddi wrth Major Hayman Rooke a roes i ni ddisgrifiad o’r goeden yn 1790. Ers yr Oes Fictoraidd, mae canghennau’r Major Oak yn cael eu cynnal gan system sgaffaldio ac yn 2003, dechreuwyd blanhigfa yn Norset trwy blannu glasbrennau a dyfwyd o fes y Major Oak. Diben y blanhigfa hon oedd astudio hanes a DNA'r Major Oak.[2]
Ecoleg
Mae dibyniaeth y nifer o rywogaethau eraill ar y ddwy rywogaeth cynhenid o dderwen yn rhagori ar unrhyw fath arall o goeden ym Mhrydainl[angen ffynhonnell]
Darafal neu afal y dderwen yw hwn, math o chwydd (gall), neu ardyfiant planhigol, ar dderw wedi ei achosi gan gacynen chwyddi, gall-wasp yn Saesneg. (Dywedir mai tarddiad y S. ‘’gall’’ yw dieithr, felly ”tyfiant dieithr” - cymh. llygoden Ffrengig, cytiau Gwyddelod ayb.)[3]
Mytholeg a chred
Mewn nifer o ddiwylliannau Indo-Ewropeaidd, gan gynnwys y Celtiaid (gweler drunemeton), roedd y dderwen yn goeden sanctaidd. Derwen yw tarddiad poblogaidd y gair Gymraeg derwydd, ond gwyddys bellach nad oes sail ieithyddol i hynny. Ym mytholeg y Germaniaid roedd y goeden yn perthyn i Ddonar, duw'r mellt. Roedd y Groegiaid yn ei chysylltu â Zeus, pennaeth duwiau Olympws; plennid derw sanctaidd mewn cysegrfannau fel Dodona. Mae'r dderwen yn symboleiddio nerth gwrywaidd a dyfalbarhad.
Cyfeiriadau
- ↑ Oriel gwefan Llen Natur (llun gyda chaniatad Coed Cadw)
- ↑ Martin Coleman yn Llais Derwent rhifyn 38
- ↑ Bwletin Llên Natur rhifyn 52