Dinmael: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
lluniau ac ehangu
Llinell 1: Llinell 1:
Hen [[arglwyddiaeth]] a [[cwmwd|chwmwd]] yng nghalon [[Gogledd Cymru]] yw '''Dinmael'''. Mae ei hanes cynnar yn dywyll ac ychydig iawn o gyfeiriadau sydd 'na iddi yn y cofnodion. Mae elfen gyntaf yr enw, 'din(as)', yn golygu 'caer, amddiffynfa', tra bod 'mael' yn golygu naill ai 'uchel' neu 'tywysog, brenin': "Y Gaer Uchel" yw'r ystyr yn ôl pob tebyg felly.
Bro, hen [[arglwyddiaeth]] a [[cwmwd|chwmwd]] yng nghalon [[Gogledd Cymru]] yw '''Dinmael'''. Mae ei hanes cynnar yn dywyll ac ychydig iawn o gyfeiriadau sydd 'na iddi yn y cofnodion. Mae elfen gyntaf yr enw, 'din(as)', yn golygu 'caer, amddiffynfa', tra bod 'mael' yn golygu naill ai 'uchel' neu 'tywysog, brenin': "Y Gaer Uchel" yw'r ystyr yn ôl pob tebyg felly.


==Hanes==
[[Delwedd:Beef cattle - geograph.org.uk - 243746.jpg|250px|bawd|Gwartheg ar fferm yn Ninmael.]]
[[Delwedd:Dinmael chapel - geograph.org.uk - 243753.jpg|250px|bawd|Capel Dinmael.]]
Mae Dinmael yn ardal yn y canol rhwng [[teyrnas Gwynedd]] a'r [[Berfeddwlad]] i'r gogledd a [[teyrnas Powys|Phowys]] yn y de. Tir mynyddig uchel a rennir gan gymoedd agored ydyw. Yn y de a'r de-ddwyrain mae'n ffinio ag [[Edeirnion]] a [[Penllyn|Phenllyn]], dau [[cantref|gantref]] strategol y newidiai eu meddiant rhwng Gwynedd a Phowys. Yn y gogledd ffiniai â chantrefi [[Rhos]] a [[Dyffryn Clwyd (cantref)|Dyffryn Clwyd]]. Ni fu erioed yn ardal boblog ond roedd rheolaeth arni yn bwysig yn ddiweddarach yn [[Oes y Tywysogion]] oherwydd fod llwybr yn arwain i fyny o [[Glyndyfrdwy|Lyndyfrdwy]] trwy [[Cerrigydrudion|Gerrigydrudion]] i gyfeiriad [[Nant Conwy]] a chalon Gwynedd.
Mae Dinmael yn ardal yn y canol rhwng [[teyrnas Gwynedd]] a'r [[Berfeddwlad]] i'r gogledd a [[teyrnas Powys|Phowys]] yn y de. Tir mynyddig uchel a rennir gan gymoedd agored ydyw. Yn y de a'r de-ddwyrain mae'n ffinio ag [[Edeirnion]] a [[Penllyn|Phenllyn]], dau [[cantref|gantref]] strategol y newidiai eu meddiant rhwng Gwynedd a Phowys. Yn y gogledd ffiniai â chantrefi [[Rhos]] a [[Dyffryn Clwyd (cantref)|Dyffryn Clwyd]]. Ni fu erioed yn ardal boblog ond roedd rheolaeth arni yn bwysig yn ddiweddarach yn [[Oes y Tywysogion]] oherwydd fod llwybr yn arwain i fyny o [[Glyndyfrdwy|Lyndyfrdwy]] trwy [[Cerrigydrudion|Gerrigydrudion]] i gyfeiriad [[Nant Conwy]] a chalon Gwynedd.


Ar ganol y [[12fed ganrif]] [[Einion ab Ednyfed]], brawd Gwenllïan gwraig [[Rhirid Flaidd]], oedd arglwydd Dinmael (neu'n dal tir sylweddol yno). [[Owain Brogyntyn]] oedd arglwydd Dinmael yn [[1180]].
Ar ganol y [[12fed ganrif]] [[Einion ab Ednyfed]], brawd Gwenllïan gwraig [[Rhirid Flaidd]], oedd arglwydd Dinmael (neu'n dal tir sylweddol yno). [[Owain Brogyntyn]] oedd arglwydd Dinmael yn [[1180]].


==Y fro heddiw==
Mae'r rhan fwyaf o diriogaeth Dinmael yn sir [[Conwy (sir)|Conwy]] heddiw.
Mae'r rhan fwyaf o diriogaeth Bro Dinmael yn gorwedd yn sir [[Conwy (sir)|Conwy]] heddiw ac mae'n sylweddol lai na'r hen gwmwd. Mae'n fro wledig, amaethyddol, heb lawer o dai. Yr unig ganolfan o unrhyw faint yw pentref bychan [[Y Maerdy, Conwy|Y Maerdy]]. Ceir [[Ysgol Dinmael]] yn Ninmael sy'n cynnig addysg gynradd i blant y fro. Mae rhieni'r plant yn cael y dewis o'i hanfon i [[Ysgol y Berwyn]], [[Y Bala]] ([[Gwynedd]]) neu [[Ysgol Brynhyfryd]], [[Rhuthun]] ([[Sir Ddinbych]]).<ref>[http://www.cynnal.co.uk/einbro/dinmael/page2.html Ysgol Dinmael] ar wefan Bro Dinmael.</ref>


===Gweler hefyd===
==Gweler hefyd==
*[[Cantrefi a chymydau Cymru]]
*[[Cantrefi a chymydau Cymru]]


==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}

==Dolenni allanol==
* [http://www.cynnal.co.uk/einbro/dinmael/ Gwefan Bro Dinmael]


[[Categori:Cymydau Cymru]]
[[Categori:Cymydau Cymru]]

Fersiwn yn ôl 23:31, 2 Medi 2010

Bro, hen arglwyddiaeth a chwmwd yng nghalon Gogledd Cymru yw Dinmael. Mae ei hanes cynnar yn dywyll ac ychydig iawn o gyfeiriadau sydd 'na iddi yn y cofnodion. Mae elfen gyntaf yr enw, 'din(as)', yn golygu 'caer, amddiffynfa', tra bod 'mael' yn golygu naill ai 'uchel' neu 'tywysog, brenin': "Y Gaer Uchel" yw'r ystyr yn ôl pob tebyg felly.

Hanes

Gwartheg ar fferm yn Ninmael.
Capel Dinmael.

Mae Dinmael yn ardal yn y canol rhwng teyrnas Gwynedd a'r Berfeddwlad i'r gogledd a Phowys yn y de. Tir mynyddig uchel a rennir gan gymoedd agored ydyw. Yn y de a'r de-ddwyrain mae'n ffinio ag Edeirnion a Phenllyn, dau gantref strategol y newidiai eu meddiant rhwng Gwynedd a Phowys. Yn y gogledd ffiniai â chantrefi Rhos a Dyffryn Clwyd. Ni fu erioed yn ardal boblog ond roedd rheolaeth arni yn bwysig yn ddiweddarach yn Oes y Tywysogion oherwydd fod llwybr yn arwain i fyny o Lyndyfrdwy trwy Gerrigydrudion i gyfeiriad Nant Conwy a chalon Gwynedd.

Ar ganol y 12fed ganrif Einion ab Ednyfed, brawd Gwenllïan gwraig Rhirid Flaidd, oedd arglwydd Dinmael (neu'n dal tir sylweddol yno). Owain Brogyntyn oedd arglwydd Dinmael yn 1180.

Y fro heddiw

Mae'r rhan fwyaf o diriogaeth Bro Dinmael yn gorwedd yn sir Conwy heddiw ac mae'n sylweddol lai na'r hen gwmwd. Mae'n fro wledig, amaethyddol, heb lawer o dai. Yr unig ganolfan o unrhyw faint yw pentref bychan Y Maerdy. Ceir Ysgol Dinmael yn Ninmael sy'n cynnig addysg gynradd i blant y fro. Mae rhieni'r plant yn cael y dewis o'i hanfon i Ysgol y Berwyn, Y Bala (Gwynedd) neu Ysgol Brynhyfryd, Rhuthun (Sir Ddinbych).[1]

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

  1. Ysgol Dinmael ar wefan Bro Dinmael.

Dolenni allanol