Hen Saesneg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 15:50, 21 Mai 2019

Ffurf hanesyddol gynharaf yr iaith Saesneg yw Hen Saesneg (Ænglisc, Anglisc, neu Englisc) neu Eingl-Sacsoneg^[1]^[2] a siaredid yn Lloegr ac yn ne a dwyrain yr Alban yn ystod yr Oesoedd Canol Cynnar. Cafodd ei ddwyn i Brydain Fawr gan ymfudwyr Eingl-Sacsonaidd tua chanol y 5g, ac mae'r gweithiau hynaf yn llenyddiaeth Saesneg yn dyddio o ganol y 7g. Wedi'r goncwest Normanaidd yn 1066, disodlwyd Saesneg, am gyfnod, fel iaith yr uchelwyr yn Lloegr gan yr Eingl-Normaneg. Mae hyn yn nodi diwedd cyfnod yr Hen Saesneg, pan ddylanwadwyd yn gryf ar Saesneg gan Eingl-Normaneg gan ddatblygu'r ffurf a elwir bellach yn Saesneg Canol .

Datblygodd Hen Saesneg o dafodieithoedd Eingl-Ffriseg neu Ingfaeonig a siaredid yn gan lwythau Germanaidd a adwaenid yn draddodiadol fel yr Eingl, y Sacsoniaid, a'r Jiwtiaid. Wrth i'r Eingl-Sacsoniaid ddod i dra-arglwyddiaethu yn Lloegr, bu farw'r iaith Frythoneg a thafodiaith Lladin Prydeinig yn y wlad. Pedair prif dafodiaith oedd i Hen Saesneg a gysylltir â rhai o deyrnasoedd yr Eingl-Sacsonaid: Mersia, Northymbria, Caint, a Wessex. Tafodiaith Wessex, neu Sacsoneg Orllewinol, oedd sail y ffurf lenyddol safonol yng nghyfnod diweddar yr Hen Saesneg^[3] er y byddai ffurfiau amlycaf Saesneg Canol a Modern yn datblygu'n bennaf o dafodiaith Mersia. Dylanwadwyd yn gryf ar iaith dwyrain a gogledd Lloegr gan Hen Norseg o ganlyniad i wladychiad gan y Llychlynwyr o'r 9g ymlaen.

Un o'r ieithoedd Germanaidd Gorllewinol ydy Hen Saesneg, sy'n perthyn agosaf at Hen Ffriseg ac Hen Sacsoneg. Megis yr hen ieithoedd Germanaidd eraill, mae'n wahanol iawn i Saesneg Modern ac yn anodd i siaradwyr Saesneg Modern ei deall heb ei hastudio. Mae gramadeg Hen Saesneg yn debyg i ramadeg Almaeneg Modern: mae sawl ffurf a therfyniad ffurfdroadol i enwau, ansoddeiriau, rhagenwau, a berfau, ac mae trefn y geiriau yn llawer mwy rhydd.^[3] Ysgrifennwyd yr arysgrifau hynaf yn Hen Saesneg mewn llythrennau rwnig, ond tua'r 9g ymlaen disodlwyd y system honno gan ffurf ar yr wyddor Ladin.

Cyfeiriadau

↑ Eingl-Sacsoneg. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 17 Mawrth 2019.
↑ Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press. ISBN 0-521-53033-4.
↑ ^3.0 ^3.1 Baugh, Albert (1951). A History of the English Language. London: Routledge & Kegan Paul. tt. 60–83, 110–130 (Scandinavian influence).

[1] Eingl-Sacsoneg. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 17 Mawrth 2019.

[2] Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge University Press. ISBN 0-521-53033-4.

[:2-3] 3.0 ^3.1 Baugh, Albert (1951). A History of the English Language. London: Routledge & Kegan Paul. tt. 60–83, 110–130 (Scandinavian influence).

[1]

[2]

[3]

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
 [[Delwedd:Beowulf Cotton MS Vitellius A XV f. 132r.jpg|bawd|Tudalen flaen ''[[Beowulf]]'', arwrgerdd genedlaethol y Saeson.]]
-Ffurf hanesyddol gynharaf yr iaith [[Saesneg]] yw '''Hen Saesneg''' (''Ænglisc'', ''Anglisc'', neu ''Englisc'') neu '''Eingl-Sacsoneg'''<ref>{{dyf GPC |gair=Eingl-Sacsoneg |dyddiadcyrchiad=17 Mawrth 2019 }}</ref><ref>{{Cite book|title=The Cambridge Encyclopedia of the English Language|last=Crystal|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2003|isbn=0-521-53033-4}}</ref> a siaredid yn [[Lloegr]] ac yn ne a dwyrain [[Yr Alban|yr Alban]] yn ystod [[Yr Oesoedd Canol|yr Oesoedd Canol Cynnar]]. Cafodd ei ddwyn i [[Prydain Fawr|Brydain Fawr]] gan ymfudwyr [[Eingl-Sacsonaidd]] tua chanol y 5g, ac mae'r gweithiau hynaf yn llenyddiaeth Saesneg yn dyddio o ganol y 7g. Wedi'r goncwest [[Normanaidd]] yn 1066, disodlwyd Saesneg, am gyfnod, fel iaith yr uchelwyr yn Lloegr gan yr [[Eingl-Normaneg]]. Mae hyn yn nodi diwedd cyfnod yr Hen Saesneg, pan ddylanwadwyd yn gryf ar Saesneg gan Eingl-Normaneg gan ddatblygu'r ffurf a elwir bellach yn [[Saesneg Canol]] .
+Ffurf hanesyddol gynharaf yr iaith [[Saesneg]] yw '''Hen Saesneg''' (''Ænglisc'', ''Anglisc'', neu ''Englisc'') neu '''Eingl-Sacsoneg'''<ref>{{dyf GPC |gair=Eingl-Sacsoneg |dyddiadcyrchiad=17 Mawrth 2019 }}</ref><ref>{{Cite book|title=The Cambridge Encyclopedia of the English Language|last=Crystal|first=David|publisher=Cambridge University Press|year=2003|isbn=0-521-53033-4}}</ref> a siaredid yn [[Lloegr]] ac yn ne a dwyrain [[yr Alban]] yn ystod [[Yr Oesoedd Canol|yr Oesoedd Canol Cynnar]]. Cafodd ei ddwyn i [[Prydain Fawr|Brydain Fawr]] gan ymfudwyr [[Eingl-Sacsonaidd]] tua chanol y 5g, ac mae'r gweithiau hynaf yn llenyddiaeth Saesneg yn dyddio o ganol y 7g. Wedi'r goncwest [[Normanaidd]] yn 1066, disodlwyd Saesneg, am gyfnod, fel iaith yr uchelwyr yn Lloegr gan yr [[Eingl-Normaneg]]. Mae hyn yn nodi diwedd cyfnod yr Hen Saesneg, pan ddylanwadwyd yn gryf ar Saesneg gan Eingl-Normaneg gan ddatblygu'r ffurf a elwir bellach yn [[Saesneg Canol]] .
 Datblygodd Hen Saesneg o dafodieithoedd Eingl-Ffriseg neu Ingfaeonig a siaredid yn gan lwythau [[Germaniaid|Germanaidd]] a adwaenid yn draddodiadol fel yr Eingl, y [[Sacsoniaid]], a'r Jiwtiaid.  Wrth i'r Eingl-Sacsoniaid ddod i dra-arglwyddiaethu yn Lloegr, bu farw'r iaith [[Brythoneg|Frythoneg]] a thafodiaith [[Lladin Prydeinig]] yn y wlad. Pedair prif dafodiaith oedd i Hen Saesneg a gysylltir â rhai o deyrnasoedd yr Eingl-Sacsonaid: Mersia, Northymbria, Caint, a Wessex. Tafodiaith Wessex, neu Sacsoneg Orllewinol, oedd sail y ffurf lenyddol safonol yng nghyfnod diweddar yr Hen Saesneg<ref name=":2">{{Cite book|title=A History of the English Language|last=Baugh|first=Albert|publisher=Routledge & Kegan Paul|year=1951|isbn=|location=London|pages=60–83; 110–130 (Scandinavian influence).}}</ref> er y byddai ffurfiau amlycaf Saesneg Canol a Modern yn datblygu'n bennaf o dafodiaith Mersia. Dylanwadwyd yn gryf ar iaith dwyrain a gogledd Lloegr gan Hen Norseg o ganlyniad i [[Y Ddaenfro|wladychiad gan y Llychlynwyr]] o'r 9g ymlaen.
-Un o'r [[Ieithoedd Germanaidd|ieithoedd Germanaidd]] Gorllewinol ydy Hen Saesneg, sy'n perthyn agosaf at Hen [[Ffriseg]] ac Hen [[Sacsoneg Isel|Sacsoneg]]. Megis yr hen ieithoedd Germanaidd eraill, mae'n wahanol iawn i Saesneg Modern ac yn anodd i siaradwyr Saesneg Modern ei deall heb ei hastudio. Mae gramadeg Hen Saesneg yn debyg i ramadeg [[Almaeneg]] Modern: mae sawl ffurf a therfyniad [[Ffurfiant|ffurfdroadol]] i enwau, ansoddeiriau, rhagenwau, a berfau, ac mae trefn y geiriau yn llawer mwy rhydd.<ref name=":2">{{Cite book|title=A History of the English Language|last=Baugh|first=Albert|publisher=Routledge & Kegan Paul|year=1951|isbn=|location=London|pages=60–83; 110–130 (Scandinavian influence).}}</ref> Ysgrifennwyd yr arysgrifau hynaf yn Hen Saesneg mewn llythrennau rwnig, ond tua'r 9g ymlaen disodlwyd y system honno gan ffurf ar [[Yr wyddor Ladin|yr wyddor Ladin]].
+Un o'r [[ieithoedd Germanaidd]] Gorllewinol ydy Hen Saesneg, sy'n perthyn agosaf at Hen [[Ffriseg]] ac Hen [[Sacsoneg Isel|Sacsoneg]]. Megis yr hen ieithoedd Germanaidd eraill, mae'n wahanol iawn i Saesneg Modern ac yn anodd i siaradwyr Saesneg Modern ei deall heb ei hastudio. Mae gramadeg Hen Saesneg yn debyg i ramadeg [[Almaeneg]] Modern: mae sawl ffurf a therfyniad [[Ffurfiant|ffurfdroadol]] i enwau, ansoddeiriau, rhagenwau, a berfau, ac mae trefn y geiriau yn llawer mwy rhydd.<ref name=":2"/> Ysgrifennwyd yr arysgrifau hynaf yn Hen Saesneg mewn llythrennau rwnig, ond tua'r 9g ymlaen disodlwyd y system honno gan ffurf ar [[yr wyddor Ladin]].
 == Cyfeiriadau ==