Ongl sgwâr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
→Symbolau: cyf |
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau) Manion ac ychwanegu'r Nodyn newydd (Anrhydeddau) using AWB |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Image:Right angle.svg| |
[[Image:Right angle.svg|bawd|134px|Ceir 90 gradd mewn [[ongl]] sgwâr.]] |
||
Mewn [[geometreg]] a thrigonometreg, '''ongl sgwâr''' (neu yn anaml: 'ongl dde') yw [[ongl]] gydag union 90 ° (gradd), sy'n cyfateb i chwarter tro. Os rhoddir pwynt dechreuol pelydryn ar [[llinell|linell syth]], a'r onglau cyfagos yn hafal, yna ceir ongl sgwâr.<ref>{{cite web|title=Right Angle|url=http://www.mathopenref.com/angleright.html|website=Math Open Reference|accessdate=26 Ebrill 2017}}</ref><ref>Wentworth p. 11</ref> Gellir disgrifio gwrthrychau a ffurfiau sy'n cynnwys onglau sgwâr gyda'r ansoddair '''sgwâr-onglog'''.<ref>[http://welsh-dictionary.ac.uk/gpc/gpc.html "sgwar-onglog"] [[Geiriadur Prifysgol Cymru]] (GPC); adalwyd 13 Medi 2018.</ref> |
Mewn [[geometreg]] a thrigonometreg, '''ongl sgwâr''' (neu yn anaml: 'ongl dde') yw [[ongl]] gydag union 90 ° (gradd), sy'n cyfateb i chwarter tro. Os rhoddir pwynt dechreuol pelydryn ar [[llinell|linell syth]], a'r onglau cyfagos yn hafal, yna ceir ongl sgwâr.<ref>{{cite web|title=Right Angle|url=http://www.mathopenref.com/angleright.html|website=Math Open Reference|accessdate=26 Ebrill 2017}}</ref><ref>Wentworth p. 11</ref> Gellir disgrifio gwrthrychau a ffurfiau sy'n cynnwys onglau sgwâr gyda'r ansoddair '''sgwâr-onglog'''.<ref>[http://welsh-dictionary.ac.uk/gpc/gpc.html "sgwar-onglog"] [[Geiriadur Prifysgol Cymru]] (GPC); adalwyd 13 Medi 2018.</ref> |
||
| Llinell 11: | Llinell 11: | ||
== Symbolau == |
== Symbolau == |
||
[[Delwedd:Rtriangle.svg| |
[[Delwedd:Rtriangle.svg|bawd|Triongl ongl sgwâr, gyda'r triongl yn cael ei nodi gan sgwâr.]] |
||
[[Delwedd:Triangle 30-60-90 rotated.png| |
[[Delwedd:Triangle 30-60-90 rotated.png|bawd|Dull arall o ddynodi ongl sgwâr, ac sy'n boblogaidd mewn gwledydd fel yr Almaen, yw drwy ddefnyddio cromlin-ongl a dotyn bychan.]] |
||
Mewn [[Unicode]], y symbol ar gyfer ongl sgwâr yw {{unichar|221f|Ongl sgwar|html=}}. Ni ddylid ei gymysgu gyda'r symbol debyg, {{unichar|231e|Cornel waelod chwith|html=}}. Mae sawl symbol perthynol arall: {{unichar|22be|Ongl sgwar gydag arc|html=}}, {{unichar|299c|Amrywiad o ongl sgwar, gyda sgwar|html=}}, a {{unichar|299d|Ongl sgwar a fesurwyd, gyda dot|html=}}.<ref>Unicode 5.2 Siart Siartiau codau nodau [https://www.unicode.org/charts/PDF/U2200.pdf Gweithredwyr Mathemategol], [https://www.unicode.org/charts/PDF/U2980.pdf Amrywiol symbolau Mathemategol-B]</ref> |
Mewn [[Unicode]], y symbol ar gyfer ongl sgwâr yw {{unichar|221f|Ongl sgwar|html=}}. Ni ddylid ei gymysgu gyda'r symbol debyg, {{unichar|231e|Cornel waelod chwith|html=}}. Mae sawl symbol perthynol arall: {{unichar|22be|Ongl sgwar gydag arc|html=}}, {{unichar|299c|Amrywiad o ongl sgwar, gyda sgwar|html=}}, a {{unichar|299d|Ongl sgwar a fesurwyd, gyda dot|html=}}.<ref>Unicode 5.2 Siart Siartiau codau nodau [https://www.unicode.org/charts/PDF/U2200.pdf Gweithredwyr Mathemategol], [https://www.unicode.org/charts/PDF/U2980.pdf Amrywiol symbolau Mathemategol-B]</ref> |
||
Fersiwn yn ôl 04:09, 27 Mawrth 2019
Mewn geometreg a thrigonometreg, ongl sgwâr (neu yn anaml: 'ongl dde') yw ongl gydag union 90 ° (gradd), sy'n cyfateb i chwarter tro. Os rhoddir pwynt dechreuol pelydryn ar linell syth, a'r onglau cyfagos yn hafal, yna ceir ongl sgwâr.[1][2] Gellir disgrifio gwrthrychau a ffurfiau sy'n cynnwys onglau sgwâr gyda'r ansoddair sgwâr-onglog.[3]
Diffiniad o 'ongl' yng Ngeiriadur Prifysgol Cymru yw: Y gofod rhwng dwy linell neu ddau blân sy'n cyffwrdd; aroledd dwy linell a'i gilydd.
Ceir sawl cysyniad geometrig cysylltiedig ag ongl sgwâr, gan gynnwys llinellau perpendicwlar ac orthogonoledd.
Mewn gemotreg elfennol
Mae petryal yn bedair ochr â phedair onglau sgwâr. Mae gan sgwâr bedair onglau sgwâr, yn ogystal ag ochrau hyd cyfartal. Mae'r theorem Pythagorean yn nodi sut i benderfynu pryd mae triongl yn driongl cywir.
Symbolau
Mewn Unicode, y symbol ar gyfer ongl sgwâr yw Error using {{unichar}}: Input "221f" is not a hexadecimal value.. Ni ddylid ei gymysgu gyda'r symbol debyg, Error using {{unichar}}: Input "231e" is not a hexadecimal value.. Mae sawl symbol perthynol arall: Error using {{unichar}}: Input "22be" is not a hexadecimal value., Error using {{unichar}}: Input "299c" is not a hexadecimal value., a Error using {{unichar}}: Input "299d" is not a hexadecimal value..[4]
Mewn diagramau, dangosir yr ongl sgwâr drwy ddefnyddio sgwâr bychan, fel a welir yn y diagram ar y dde. Mewn rhai gwledydd Ewropeaidd, defnyddir dotyn bychan i'w ddangos.[5]
Trosi i unedau eraill
Gellir nodi ongl sgwâr mewn gwahanol unedau:
- 1/4 tro
- 90° (gradd)
- π/2 radian
- 100 grad (a elwir hefyd yn gradian, neu gon)
- 8 pwynt
- 6 awr (astronomeg)
Y rheol 3-4-5
Bu seiri, seiri maen a phensaeri'n defnyddio'r dull hwn am filoedd o flynyddoedd. Gelwir ef hefyd yn 'ddull Pythagoras (3, 4, 5)'. Yn aml, defnyddiwyd cortyn gyda sawl cwlwm ynddo i greu ongl sgwâr. Byddai tair uned mewn un ochr, union bedair yn yr ail ochor, sy'n creu yr hypotenws, sef y linell hiraf gyferbyn â'r ongl sgwâr, ac sy'n 5 uned o hyd. Y rheol sy'n sail i'r dull hwn (er na wyddai llawer o'r seiri hyn!) yw Theorem Pythagoras "Mae'r sgwâr hypotenws triongl ongl sgwâr yn hafal i swm sgwariau'r ddwy ochr gyfagos."
Cyfeiriadau
- ↑ "Right Angle". Math Open Reference. Cyrchwyd 26 Ebrill 2017.
- ↑ Wentworth p. 11
- ↑ "sgwar-onglog" Geiriadur Prifysgol Cymru (GPC); adalwyd 13 Medi 2018.
- ↑ Unicode 5.2 Siart Siartiau codau nodau Gweithredwyr Mathemategol, Amrywiol symbolau Mathemategol-B
- ↑ Müller-Philipp, Susanne; Gorski, Hans-Joachim (2011). Leitfaden Geometrie [Handbook Geometry] (yn German). Springer. ISBN 9783834886163.CS1 maint: unrecognized language (link)