Archaeoleg

Astudiaeth wyddonol o hanes a diwylliant dyn drwy datguddio a dadansoddi olion materol yw archaeoleg. Gall yr olion fod yn bensaernïol, yn olion dynol, neu'r tirlun hyd yn oed. Nod yr archaeolegydd yw rhoi goleuni ar hanes ac ymddygiad dyn dros dymor hir. Gall anthropoleg fod o help i'r archaeolegwr hefyd.

Dulliau archaeolegol

Mae archaeolegydd yn cloddio safleoedd hanesyddol ac yn dehongli'r gorffennol oddi wrth beth a ddarganfyddir ganddynt wrth gloddio a dod o hyd i bethau fel crochenwaith a darnau arian.

Archaeoleg yng Nghymru

Yng Nghymru, ceir pedair Ymddiriedolaeth Archaeoleg:

• Ymddiriedolaeth Archaeoleg Gwynedd yn y gogledd-orllewin
• Ymddiriedolaeth Archaeoleg Clwyd-Powys yn y gogledd-ddwyrain
• Ymddiriedolaeth Archaeoleg Dyfed yn y de-orllewin
• Ymddiriedolaeth Archaeoleg Morgannwg-Gwent yn y de-ddwyrain.

Archaeolegwyr enwog

• Giovanni Battista Belzoni
• Howard Carter
• Jean-Francois Champollion
• Arthur Evans
• Henry Austin Layard
• Flinders Petrie
• Heinrich Schliemann
• Mortimer Wheeler
• J. J. Winckelmann
• Leonard Woolley

Darllen pellach

• C.W. Ceram, Gods, Graves and Scholars (Götter, Gräber und Gelehrte, Hamburg, 1949; cyfieithiad Saesneg 1951, Llundain; ail argraffiad diwygiedig, Llundain, 1967, a sawl argraffiad diweddarach). Arolwg da a darllenadwy o hanes archaeoleg.
• Eric S. Wood, Collins Field Guide to Archaeology in Britain (Llundain, 1963; sawl argraffiad diweddarach)