Gwanwyn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
parhau
pellach
Llinell 1: Llinell 1:
[[Delwedd: Zawilec_gajowy_cm02.jpg |bawd|de|[[Blodyn y gwynt|Blodau'r gwynt]] (''Anemone nemorosa'') ger Radziejowice]]
{{Tymhorau}}
{{Tymhorau}}
[[Delwedd:Galanthus nivalis close-up aka.jpg|bawd|Lili wen fach neu eirlys - un o flodau cynta'r gwanwyn yng Nghymru.]]

[[Delwedd: Zawilec_gajowy_cm02.jpg |bawd|de|[[Blodyn y gwynt|Blodau'r gwynt]] (''Anemone nemorosa'') ger Radziejowice.]]


Cyfnod o amser, neu 'dymor', yw'r '''gwanwyn''' rhwng [[Gaeaf|y gaeaf]] a'r [[haf]]. Yn ôl y calendr Gwyddelig, mis [[Chwefror]], mis [[Mawrth (mis)|Mawrth]] a mis [[Ebrill]] ydyw. Yn ôl y meterorlegydd, fodd bynnag, mae pob tymor yn dri mis o ran hyd, gyda'r haf yn cynnwys y tri mis cynhesaf, y gaeaf y tri mis oeraf a'r gwanwyn (fel yr hydref) yn y canol rhwng y ddau. Mae hyn yn golygu fod y tymhorau'n gwahaniaethu o le i le e.e. yn hemisffer y de mae'r gwanwyn ym Medi, Hydref a Thachwedd; maent ar yr un pryd yn nodi'r tri mis canlynol fel cyfnod ein gwanwyn ni yma yng Nghymru: Mawrth, Ebrill a Mai.
Cyfnod o amser, neu 'dymor', yw'r '''gwanwyn''' rhwng [[Gaeaf|y gaeaf]] a'r [[haf]]. Yn ôl y calendr Gwyddelig, mis [[Chwefror]], mis [[Mawrth (mis)|Mawrth]] a mis [[Ebrill]] ydyw. Yn ôl y meterorlegydd, fodd bynnag, mae pob tymor yn dri mis o ran hyd, gyda'r haf yn cynnwys y tri mis cynhesaf, y gaeaf y tri mis oeraf a'r gwanwyn (fel yr hydref) yn y canol rhwng y ddau. Mae hyn yn golygu fod y tymhorau'n gwahaniaethu o le i le e.e. yn hemisffer y de mae'r gwanwyn ym Medi, Hydref a Thachwedd; maent ar yr un pryd yn nodi'r tri mis canlynol fel cyfnod ein gwanwyn ni yma yng Nghymru: Mawrth, Ebrill a Mai.
Llinell 15: Llinell 15:
Hen ŵyl Geltaidd yw [[Imbolc]], sydd ar y cyntaf neu'r ail o fis Chwefror, sef dechrau'r Gwanwyn, hyd at ei diwedd ar [[Calan Mai|Galan Mai]] (neu 'Beltane').
Hen ŵyl Geltaidd yw [[Imbolc]], sydd ar y cyntaf neu'r ail o fis Chwefror, sef dechrau'r Gwanwyn, hyd at ei diwedd ar [[Calan Mai|Galan Mai]] (neu 'Beltane').


==Symbol==
Defnyddir y gwanwyn fel symbol pwerus o ddeffroad, boed hynny yn ddeffroad natur, megis [[awdl]] arobryn 'Y Gwanwyn' gan [[Dic Jones]] neu'n ddefroad gwleidyddol a ieithyddol. Mae'n symbol o gynnwrf rhywiol hefyd ac o [[glasoed|lasoed]] 'Gwanwyn y dyddiau gwynach', chwedl [[Alan Llwyd]].<ref> Rhwng Pen Llŷn a Phenllyn' gan Alan Llwyd, Gwasg Christopher Davies, 1796</ref>

==Llenyddiaeth==
* 'Ond lle bu'r arad ar y ffridd / Yn rhwygo'r gwanwyn pêr o'r pridd.' - [[R Williams-Parry]]
* 'Mi wellaf pan ddaw'r gwanwyn...' [[T Rowland Hughes]]

*Englyn i'r gwanwyn gan y bardd dall o [[Rhostryfan|Rostryfan]],
:Nid yw'r Gaea'n dragywydd - daw yr haf
:wedi'r holl ystormydd
:Am hyn y rhodiwn yn rhydd
:Yn llaw Duw mae'r holl dywydd.

==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}


{{commonscat|Spring}}
{{commonscat|Spring}}

Fersiwn yn ôl 07:09, 8 Ebrill 2010

Tymhorau

Gaeaf
Gwanwyn
Haf
Hydref

Lili wen fach neu eirlys - un o flodau cynta'r gwanwyn yng Nghymru.
Blodau'r gwynt (Anemone nemorosa) ger Radziejowice.

Cyfnod o amser, neu 'dymor', yw'r gwanwyn rhwng y gaeaf a'r haf. Yn ôl y calendr Gwyddelig, mis Chwefror, mis Mawrth a mis Ebrill ydyw. Yn ôl y meterorlegydd, fodd bynnag, mae pob tymor yn dri mis o ran hyd, gyda'r haf yn cynnwys y tri mis cynhesaf, y gaeaf y tri mis oeraf a'r gwanwyn (fel yr hydref) yn y canol rhwng y ddau. Mae hyn yn golygu fod y tymhorau'n gwahaniaethu o le i le e.e. yn hemisffer y de mae'r gwanwyn ym Medi, Hydref a Thachwedd; maent ar yr un pryd yn nodi'r tri mis canlynol fel cyfnod ein gwanwyn ni yma yng Nghymru: Mawrth, Ebrill a Mai.

Mae'r seryddwr, fodd bynnag, yn edrych ar echelin y ddaear i benderfynnu'r tymhorau h.y. pa bryd y ceir y mwyaf o olau dydd ydyw canol yr haf. Mae'r cyhydnos ar 20 Mawrth yn hemisffer y gogledd - sef canol y gwanwyn. Ond gan fod tymheredd y ddaear yn codi ychydig ar ôl yr haul, mae gwahaniaeth rhwng y ddwy system uchod.

Mae'r gwanwyn i'r garddwr, fodd bynnag, yn dechrau pan fo'r ddaear yn ddigon cynnes i'r blodau a'r llysiau a'r ffrwythau dyfu.

Y gwanwyn Celtaidd

Arferai'r Celtiaid a dwyrain Asia ystyried cyhydedd y gwanwyn fel canol y gwanwyn - sy'n wyddonol gywir, tra bod pobloedd eraill yn ystyried cyhydedd y gwanwyn fel dechrau'r gwanwyn. Mae gwanwyn y Celt, felly rhwng 4 Chwefror a 5 Mai. Mae rhai pobloedd yn diystyru hyd y dydd e.e. mae nhw'n dathlu dechrau'r gwanwyn yn Ne Affrica, Awstralia a Seland Newydd ar y cyntaf o Fedi.

Hen ŵyl Geltaidd yw Imbolc, sydd ar y cyntaf neu'r ail o fis Chwefror, sef dechrau'r Gwanwyn, hyd at ei diwedd ar Galan Mai (neu 'Beltane').

Symbol

Defnyddir y gwanwyn fel symbol pwerus o ddeffroad, boed hynny yn ddeffroad natur, megis awdl arobryn 'Y Gwanwyn' gan Dic Jones neu'n ddefroad gwleidyddol a ieithyddol. Mae'n symbol o gynnwrf rhywiol hefyd ac o lasoed 'Gwanwyn y dyddiau gwynach', chwedl Alan Llwyd.[1]

Llenyddiaeth

  • Englyn i'r gwanwyn gan y bardd dall o Rostryfan,
Nid yw'r Gaea'n dragywydd - daw yr haf
wedi'r holl ystormydd
Am hyn y rhodiwn yn rhydd
Yn llaw Duw mae'r holl dywydd.

Cyfeiriadau

  1. Rhwng Pen Llŷn a Phenllyn' gan Alan Llwyd, Gwasg Christopher Davies, 1796
Comin Wikimedia
Comin Wikimedia
Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:


 Mae'r erthygl hon yn Eginyn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ei datblygu.