Calan Mai: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 23:40, 27 Mawrth 2010

Sawl Bedwen haf yng Ngholeg Bryn Mawr, Pennsylvania

Hen ŵyl ddechrau'r haf ydyw Calan Mai (hefyd a elwir Gŵyl Calan Mai, neu Calan Haf) sef 1 Mai. Roedd yn ŵyl bwysig i'r Celtiaid, a sawl diwylliant arall. Gelwir hi hefyd Beltane neu Bealtaine, neu Cétshamhain mewn Gwyddeleg. Fel mae'r enw Beltane yn awgrymu, mae'r duw Celtaidd Belenos (Beli Mawr i'r Cymry) yn ymwneud â'r ŵyl bwysig hon. Yng nghalendr y Celtiaid, mae'n gorwedd rhwng Gŵyl y Canhwyllau (1 Chwefror) ac Alban Hefin (21 Mehefin). Roedd dawnsio haf a chodi'r fedwen (neu'r pawl haf) ar un adeg yn ddigwyddiad cyffredin ledled Cymru a gwledydd eraill. Dethlir Diwrnod Rhyngwladol y Gweithwyr ar Galan Mai hefyd.

Arferion ac arwyddocád

Yn y Sanas Cormac dywedir fod gan y derwyddon le pwysig iawn i'w chwarae mewn cynnau tân tua'r adeg hon o'r flwyddyn gan yrru gwartheg rhwng y tanau er wmyn eu cadw rhag clefydau.^[1]

Gŵyl ffrwythlondeb a thwf oedd hon yn bennaf ac fe'i dethlir hi heddiw drwy'r byd. Arferid cynnau coelcerthi ar Galan Mai hyd at ganol y 19ed ganrif yn ne Cymru.^[2]

Yn ôl y Mabinogi, arferai Gwyn ap Nudd a Gwythyr fab Greidawl ymryson â'i gilydd am law Creiddylad brydferth pob Calan Mai.

Traddodiadau Cymreig

Ar nos Calan Mai (h.y. y noson cyn y cyntaf o Fai) arferid casglu canghennau o'r ddraenen wen a blodau eraill i addurno'r tu allan i'r tŷ fel symbol o dwf.^[3]
Ar noson Calan Mai yn Sir Fôn a Sir Gaernarfon arferid chwarae gŵr gwyllt (neu grogi gŵr gwellt). Pe bai dyn yn colli ei gariad i berson arall, arferai wneud fodel bychan ohono gyda gwellt a'i guddio wrth dŷ ei gariad. Rhoddid nodyn bychan wedi ei glymu i'r dyn gwellt i ddo a lwc drwg i'r lleidr calon.^[4]
Arferid canu carolau Mai, carolau dan y pared neu garolau haf: caneuon eithaf erotig.^[5]
Yfid medd a meddyglyn (medd a pherlysiau) i ddathlu'r ŵyl yn ogystal a gwaseila.^[6]

Neo-baganiaeth

Mae'n un o'r gwyliau Wica ac fe'i dethlir gan neo-baganiaid eraill hefyd.

Gweler hefyd:

Cyfeiriadau

↑ Gwyn Thomas. Duwiau'r Celtiaid. Llafar Gwlad 24.
↑ Duwiau'r Celtiaid
↑ Trefor M. Owen. Welsh Folk Customs. Gwasg Gomer, Llandysul 1987.
↑ Welsh Folk Customs
↑ Welsh Folk Customs
↑ Welsh Folk Customs

[1] Gwyn Thomas. Duwiau'r Celtiaid. Llafar Gwlad 24.

[2] Duwiau'r Celtiaid

[3] Trefor M. Owen. Welsh Folk Customs. Gwasg Gomer, Llandysul 1987.

[4] Welsh Folk Customs

[5] Welsh Folk Customs

[6] Welsh Folk Customs

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
 [[Delwedd:Maypole Sweden.jpg|bawd|dde|250px|[[Y Fedwen Fai]] neu'r Fedwen Haf]]
 [[Delwedd:Maypoles.jpg|bawd|dde|250px|Sawl Bedwen haf yng Ngholeg Bryn Mawr, [[Pennsylvania]]]]
-Hen ŵyl ddechrau'r haf ydyw '''Calan Mai''' (hefyd a elwir '''Gŵyl Calan Mai''', neu'r hen enw Cymreig o '''Calan Haf''') sef 1 Mai. Roedd yn ŵyl bwysig i'r [[Celtiaid]], a sawl diwylliant arall. Gelwir hi hefyd '''Bealtaine''', neu Cétshamhain mewn Gwyddeleg. Mae'r duw [[Belenos]] ([[Beli Mawr]] i'r Cymry) yn ymwneud â'r ŵyl bwysig hon. Yng nghalendr y Celtiaid, mae'n gorwedd rhwng [[Gŵyl Fair|Gŵyl y Canhwyllau]] (1 Chwefror) ac [[Alban Hefin]] (21 Mehefin). Roedd [[dawnsio haf]] a [[Codi'r Fedwen|chodi'r fedwen]] (neu'r pawl haf) ar un adeg yn ddigwyddiad cyffredin ledled Cymru a gwledydd eraill. Dethlir Diwrnod Rhyngwladol y Gweithwyr ar Galan Mai hefyd.
+Hen ŵyl ddechrau'r haf ydyw '''Calan Mai''' (hefyd a elwir '''Gŵyl Calan Mai''', neu '''Calan Haf''') sef [[1 Mai]]. Roedd yn ŵyl bwysig i'r [[Celtiaid]], a sawl diwylliant arall. Gelwir hi hefyd '''''Beltane''''' neu '''''Bealtaine''''', neu ''Cétshamhain'' mewn [[Gwyddeleg]]. Fel mae'r enw ''Beltane'' yn awgrymu, mae'r duw Celtaidd [[Belenos]] ([[Beli Mawr]] i'r Cymry) yn ymwneud â'r ŵyl bwysig hon. Yng nghalendr y Celtiaid, mae'n gorwedd rhwng [[Gŵyl Fair|Gŵyl y Canhwyllau]] (1 Chwefror) ac [[Alban Hefin]] (21 Mehefin). Roedd [[dawnsio haf]] a [[Codi'r Fedwen|chodi'r fedwen]] (neu'r pawl haf) ar un adeg yn ddigwyddiad cyffredin ledled Cymru a gwledydd eraill. Dethlir Diwrnod Rhyngwladol y Gweithwyr ar Galan Mai hefyd.
+==Arferion ac arwyddocád==
-Yn y [[Sanas Cormac]] dywedir fod gan y [[derwydd]]on le pwysig iawn i'w chwarae mewn cynnau tân tua'r adeg hon o'r flwyddyn gan yrru gwartheg rhwng y tanau er wmyn eu cadw rhag clefydau.
+Yn y [[Sanas Cormac]] dywedir fod gan y [[derwydd]]on le pwysig iawn i'w chwarae mewn cynnau tân tua'r adeg hon o'r flwyddyn gan yrru gwartheg rhwng y tanau er wmyn eu cadw rhag clefydau.<ref>Gwyn Thomas. ''Duwiau'r Celtiaid''. Llafar Gwlad 24.</ref>
-Gŵyl [[ffrwythlondeb]] a [[thwf]] oedd hon yn bennaf ac fe'i dethlir hi heddiw drwy'r byd. Arferid cynnau coelcerthi ar Galan Mai hyd at ganol y 19ed ganrif yn ne Cymru.
+Gŵyl [[ffrwythlondeb]] a [[thwf]] oedd hon yn bennaf ac fe'i dethlir hi heddiw drwy'r byd. Arferid cynnau coelcerthi ar Galan Mai hyd at ganol y 19ed ganrif yn ne Cymru.<ref>''Duwiau'r Celtiaid''</ref>
-Yn ôl y Mabinogi arferai [[Gwyn ap Nudd]] a [[Gwythyr fab Greidawl]] ymryson â'i gilydd am law [[Creiddylad]] brydferth pob Calan Mai.
+Yn ôl y [[Mabinogi]], arferai [[Gwyn ap Nudd]] a [[Gwythyr fab Greidawl]] ymryson â'i gilydd am law [[Creiddylad]] brydferth pob Calan Mai.
-== Traddodiadau ==
+== Traddodiadau Cymreig ==
+* Ar nos Calan Mai (h.y. y noson cyn y cyntaf o Fai) arferid casglu canghennau o'r [[draenen wen|ddraenen wen]] a blodau eraill i addurno'r tu allan i'r tŷ fel symbol o dwf.<ref>Trefor M. Owen. ''Welsh Folk Customs''. Gwasg Gomer, Llandysul 1987.</ref>
+* Ar noson Calan Mai yn [[Sir Fôn]] a [[Sir Gaernarfon]] arferid chwarae gŵr gwyllt (neu grogi gŵr gwellt). Pe bai dyn yn colli ei gariad i berson arall, arferai wneud fodel bychan ohono gyda gwellt a'i guddio wrth dŷ ei gariad. Rhoddid nodyn bychan wedi ei glymu i'r dyn gwellt i ddo a lwc drwg i'r lleidr calon.<ref>''Welsh Folk Customs''</ref>
+* Arferid canu carolau Mai, carolau dan y pared neu garolau haf: caneuon eithaf erotig.<ref>''Welsh Folk Customs''</ref>
+* Yfid [[medd]] a [[meddyglyn]] (medd a [[perlysiau|pherlysiau]]) i ddathlu'r ŵyl yn ogystal a [[gwaseila]].<ref>''Welsh Folk Customs''</ref>
+==Neo-baganiaeth==
-* Ar nos Calan Mai (h.y. y noson cyn y cyntaf o Fai) arferid casglu canghennau o'r [[draenen wen|ddraenen wen]] a blodau eraill i addurno'r tu allan i'r tŷ fel symbol o dwf.
+Mae'n un o'r gwyliau [[Wica]] ac fe'i dethlir gan [[neo-baganiaeth|neo-baganiaid]] eraill hefyd.
-* Ar noson Calan Mai yn [[Sir Fôn]] a [[Sir Gaernarfon]] arferid chwarae gŵr gwyllt (neu grogi gŵr gwellt). Pe bai dyn yn colli ei gariad i berson arall, arferai wneud fodel bychan ohono gyda gwellt a'i guddio wrth dŷ ei gariad. Rhoddid nodyn bychan wedi ei glymu i'r dyn gwellt i ddo a lwc drwg i'r lleidr calon.
-* Arferid canu carolau Mai, carolau dan y pared neu garolau haf: caneuon eithaf erotig.
-* Yfwyd [[medd]] a [[meddyglyn]] (medd a [[perlysiau|pherlysiau]]) i ddathlu'r ŵyl yn ogystal a [[gwaseila]].
 ==Gweler hefyd:==
@@ Llinell 25: / Llinell 28: @@
 * [[Nos Calan Gaeaf]]
-== Ffynonellau: ==
+== Cyfeiriadau ==
+{{cyfeiriadau}}
-* Trefor M. Owen. Welsh Folk Customs. Gwasg Gomer, Llandysul 1987.
-* ''Duwiau'r Celtiaid'' gan Gwyn Thomas, Llafar Gwlad 24.
 {{Gwyliau_Gaelaidd}}