Tafodiaith

Amrywiad o iaith sydd yn nodweddiadol o grŵp penodol o siaradwyr yw tafodiaith. Gwelir tafodieithoedd gwahanol mewn rhanbarthau daearyddol gwahanol, ond gall hefyd gweld gwahaniaethau rhwng y ffordd siarader iaith o ganlyniad i ffactorau eraill, e.e. dosbarth cymdeithasol. Weithiau caiff tafodiaith ei chymysgu ag acen; cyfeirir acen at ynganiad nodweddiadol yn unig, tra bo tafodiaith yn cynnwys gramadeg a geirfa llafar hefyd. Gelwir astudiaeth tafodieithoedd yn dafodieitheg.

Enghreifftiau Cymreig

Tafodiaith Penrhyn Gwyr

Angletouch: pryf genwair, mwydyn
Back: plât haearn
Bossey: llo heb ei ddiddyfnu
Carthen: nithlen
Bumbagus: aderyn y bwn
Cassaddle: darn harnais i geffyl gwaith
Charnel: blwch gofod uwchben lle tân, yn aml ar gyfer crogi bacwn
Cloam: llestri pridd
Cratch: tas wair
Culm: cwlm, cwlwm, i losgi calch
Deal: torllwyth o foch
Drashel: ffust
Dumbledarry: chwilen bwm
Evil: fforch deilo tri-phigyn
Galeeny: iar gini
Gambo: cert, wagen
Glaster: llaeth enwyn yn y stên, glasdwr?
Gurgins: blawd bras
Hambrack: coler ceffyl o wellt (cf rach)
Holmes: celyn
Ipson: yr hyn y gellid ei ddal wrth gwpannu'r dwylo
Jalap: eli; moddion rhyddhaol
Kerning: aeddfddu; troi'n sur
Kersey: brethyn a wehyddid o wlan pur
Kittlebegs: coesarnau
Kyling: pysgota môr
Lake: nant, afonig
Lansher: porfa werdd rhwng daliadau a ddelir hn gyffredin
Mapsant: gŵyl mabsant leol
Mawn: basged wiail ar gyfer porthiant
Mort: saim mochyn; bloneg
Mucka: cadlas
Nestletrip: bach y nyth (moch)
Oakwib: chwilen bwm
Owlers: smyglwyr gwlan
Pill: nant
Pilmy: llychlyd
Rach: ysgub olaf i'w gynaeafu
Reremouse: ystlum
Riff: stric i finiogi pladur
Rying: pysgota
Shoat: torth wenith fechan
Slade: gallt glan y môr
Soul: caws a menhn a fwytir â bara
Spleet: 1) nodwydd wau, 2) trosol chwarelwr
Vair: carlwm neu wenci (cf. verre, F. croen wiwer)
Viel/Vile: cae, a ddefnyddid o hyd i ddisgrifio'r comin yn Rhosili.
Want: gwadd, gwahadden, twrch daear
Wimbling: nithio
Witches: gwyfynod
Zig: iwrin, golch
Zive: pladur
Zongals: lloffion ŷd
Zul/sul: aradr, gwŷdd

Ffynonellau

• Crystal, D. 2005. How Language Works Penguin Books. ISBN 0-14-051538-0

Chwiliwch am tafodiaith
yn Wiciadur.