Cilogram: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
SieBot (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn ychwanegu: an, tl, tt yn newid: war |
Xqbot (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn ychwanegu: krc:Килограмм; cosmetic changes |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Delwedd:CGKilogram.jpg|307px|bawd|dde|Delwedd o'r ''International Prototype Kilogram'' (“IPK”), sef y cilogram y mae pob cilogram drwy'r byd wedi'i sylfaenu arno. Fe welir pren mesur gyda modfeddi wrth ei ochr. Fe'i wnaed o [[platinwm|blatinwm]]-[[iridiwn]] a chaiff ei storio yn folts y [[Bureau International des Poids et Mesures|BIPM]] yn [[Sèvres]], Ffrainc. ]] |
[[Delwedd:CGKilogram.jpg|307px|bawd|dde|Delwedd o'r ''International Prototype Kilogram'' (“IPK”), sef y cilogram y mae pob cilogram drwy'r byd wedi'i sylfaenu arno. Fe welir pren mesur gyda modfeddi wrth ei ochr. Fe'i wnaed o [[platinwm|blatinwm]]-[[iridiwn]] a chaiff ei storio yn folts y [[Bureau International des Poids et Mesures|BIPM]] yn [[Sèvres]], Ffrainc. ]] |
||
Mae '''Cilogram''' (neu '''Kilogram''') yn Uned Safonol Rhyngwladol o Unedau (''International System of Units'', ('''SI''', o'r Ffrangeg, ''Le '''S'''ystème '''I'''nternational d’Unités'') ac mae'n |
Mae '''Cilogram''' (neu '''Kilogram''') yn Uned Safonol Rhyngwladol o Unedau (''International System of Units'', ('''SI''', o'r Ffrangeg, ''Le '''S'''ystème '''I'''nternational d’Unités'') ac mae'n gydradd â'r Prototeip Rhyngwlad - gweler y llun ar y dde. Mae pob cilogram wedi'i safonni ar yr un yma a gedwir ym Mharis. |
||
Yn Gymraeg, defnyddiwn y symbol cenedlaethol '''kg''', gan y byddai gwrthdaro gydag uned arall (y centigram) pe bawn yn defnyddio cg. |
Yn Gymraeg, defnyddiwn y symbol cenedlaethol '''kg''', gan y byddai gwrthdaro gydag uned arall (y centigram) pe bawn yn defnyddio cg. |
||
| Llinell 15: | Llinell 15: | ||
:''C'' yw cyfaint cyfan y gwrthrych (wedi'w fesur mewn metrau ciwb) |
:''C'' yw cyfaint cyfan y gwrthrych (wedi'w fesur mewn metrau ciwb) |
||
==Hanes== |
== Hanes == |
||
Ar [[26 Mawrth]] [[1791]] danfonodd Ffrancwr o'r enw Charles Maurice de Talleyrand-Périgord lythyr at Lywodraeth Ffrainc yn galw am safoni y grefft o fesur. Pedwar diwrnod ar ôl derbyn y llythyr hwn, sefydlodd y llywodraeth "Academy" a rhannwyd y gwaith gan greu unedau metrig sy'n parhau i gael eu defnyddio heddiw. |
Ar [[26 Mawrth]] [[1791]] danfonodd Ffrancwr o'r enw Charles Maurice de Talleyrand-Périgord lythyr at Lywodraeth Ffrainc yn galw am safoni y grefft o fesur. Pedwar diwrnod ar ôl derbyn y llythyr hwn, sefydlodd y llywodraeth "Academy" a rhannwyd y gwaith gan greu unedau metrig sy'n parhau i gael eu defnyddio heddiw. |
||
Ar [[7 Ebrill]] [[1795]] cyhoeddwyd yn ffrainc fod y [[gram]] yn hafal i "bwysau absoliwt [[cyfaint]] y dŵr sydd mewn ciwb 1cm wrth 1cm (un centimetr ciwb), a hynny ar dymheredd rhew.<ref>[http://smdsi.quartier-rural.org/histoire/18germ_3.htm "Diffinio pwysau a mesuriadau eraill".]</ref> Ond roedd diwydiant yn gweiddi am fesurau mwy na'r centimetr a'r gram. Sylweddolwyd hefyd fod pwysau rhew yn amrywio yn ddibynol ar nifer o ffactorau ac felly aethpwyd ati i greu prototeip mwy ymarferol na dŵr, a fyddai 1000 gwaith yn fwy na'r gram, sef y "kilogram". Yn yr un flwyddyn, aethpwyd ymlaen â'r gwaith o ddiffinio "litr". |
Ar [[7 Ebrill]] [[1795]] cyhoeddwyd yn ffrainc fod y [[gram]] yn hafal i "bwysau absoliwt [[cyfaint]] y dŵr sydd mewn ciwb 1cm wrth 1cm (un centimetr ciwb), a hynny ar dymheredd rhew.<ref>[http://smdsi.quartier-rural.org/histoire/18germ_3.htm "Diffinio pwysau a mesuriadau eraill".]</ref> Ond roedd diwydiant yn gweiddi am fesurau mwy na'r centimetr a'r gram. Sylweddolwyd hefyd fod pwysau rhew yn amrywio yn ddibynol ar nifer o ffactorau ac felly aethpwyd ati i greu prototeip mwy ymarferol na dŵr, a fyddai 1000 gwaith yn fwy na'r gram, sef y "kilogram". Yn yr un flwyddyn, aethpwyd ymlaen â'r gwaith o ddiffinio "litr". |
||
==Cyfeiriadau== |
== Cyfeiriadau == |
||
{{cyfeiriadau}} |
{{cyfeiriadau}} |
||
| Llinell 68: | Llinell 68: | ||
[[ka:კილოგრამი]] |
[[ka:კილოგრამი]] |
||
[[ko:킬로그램]] |
[[ko:킬로그램]] |
||
[[krc:Килограмм]] |
|||
[[ksh:Masse]] |
[[ksh:Masse]] |
||
[[la:Chiliogramma]] |
[[la:Chiliogramma]] |
||
Fersiwn yn ôl 14:19, 23 Mawrth 2010
Mae Cilogram (neu Kilogram) yn Uned Safonol Rhyngwladol o Unedau (International System of Units, (SI, o'r Ffrangeg, Le Système International d’Unités) ac mae'n gydradd â'r Prototeip Rhyngwlad - gweler y llun ar y dde. Mae pob cilogram wedi'i safonni ar yr un yma a gedwir ym Mharis.
Yn Gymraeg, defnyddiwn y symbol cenedlaethol kg, gan y byddai gwrthdaro gydag uned arall (y centigram) pe bawn yn defnyddio cg.
Mae'r uned hwn (sef y cilogram) yn 2.20462262 pwys (yr hen bwysau 'Imperial'). Uned arferol dwysedd yw cilogram pob metr ciwb (cg/m³).
Lle
- ρ yw dwysedd y gwrthrych (wedi'w fesur mewn cilogram pob metr ciwb)
- m yw mâs cyfan y gwrthrych (wedi'w fesur mewn cilogramau)
- C yw cyfaint cyfan y gwrthrych (wedi'w fesur mewn metrau ciwb)
Hanes
Ar 26 Mawrth 1791 danfonodd Ffrancwr o'r enw Charles Maurice de Talleyrand-Périgord lythyr at Lywodraeth Ffrainc yn galw am safoni y grefft o fesur. Pedwar diwrnod ar ôl derbyn y llythyr hwn, sefydlodd y llywodraeth "Academy" a rhannwyd y gwaith gan greu unedau metrig sy'n parhau i gael eu defnyddio heddiw.
Ar 7 Ebrill 1795 cyhoeddwyd yn ffrainc fod y gram yn hafal i "bwysau absoliwt cyfaint y dŵr sydd mewn ciwb 1cm wrth 1cm (un centimetr ciwb), a hynny ar dymheredd rhew.[1] Ond roedd diwydiant yn gweiddi am fesurau mwy na'r centimetr a'r gram. Sylweddolwyd hefyd fod pwysau rhew yn amrywio yn ddibynol ar nifer o ffactorau ac felly aethpwyd ati i greu prototeip mwy ymarferol na dŵr, a fyddai 1000 gwaith yn fwy na'r gram, sef y "kilogram". Yn yr un flwyddyn, aethpwyd ymlaen â'r gwaith o ddiffinio "litr".