Morgrugyn

Morgrug
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Arthropoda
Dosbarth:	Insecta
Urdd:	Hymenoptera
Is-urdd:	Apocrita
Uwchdeulu:	Vespoidea
Teulu:	Formicidae Latreille, 1809
Is-deuluoedd
Agroecomyrmecinae Amblyoponinae Aneuretinae Apomyrminae Cerapachyinae Dolichoderinae Dorylinae Ecitoninae Ectatomminae Heteroponerinae Formicinae Leptanillinae Leptanilloidinae Myrmeciinae Myrmicinae Paraponerinae Ponerinae Proceratiinae Pseudomyrmecinae

Grŵp llwyddiannus iawn o bryfed yw morgrug. Mae 11,844 o rywogaethau ledled y byd, yn enwedig mewn hinsoddau poeth. Mae llawer o forgrug yn ffurfio cytrefi o filiynau o unigolion.

Morgrug hedegog

Credir mai tywydd arbennig syth yn sbarduno i freninesau gymryd i'r awyr yn eu miloedd ddiwedd yr haf. Bydd gwylannod, wenoliaid ac adar eraill yn manteisio ar gyflenwad parod o fwyd. Dyma gofnod gan Gwyn Williams, Rhuthun:

Rhuthun, 26 Gorffennaf 2010, am tua 7 o'r gloch ar noson drymaidd gweddol gynnes, penderfynodd trigolion cannoedd o nythod morgrug hedfan i'r awyr yn Rhuthun. Roedd 'na o leiaf 10 o nythod yn fy ngardd innau - i gyd yn arllwys morgrug adeiniog i'r awyr. Tybed sawl nyth sydd na yn Rhuthun i gyd? Rhai miloedd mae'n siŵr.

Dyma ddyddiadau eraill hedfan morgrug (yn nhrefn amser) yn Nhywyddiadur Llên Natur (mae'n debyg mai'r morgrugyn melyn Lasius flavus oedd y rhan fwyaf ohonynt):

• Minehead 26 Medi 1946: “Mr. A. V. Cornish saw Jackdaws hawking flying ants.
• Sidmouth, Dyfnaint; 13Awst1987: “pla, pawb yn sylwi”.
• Birmingham, 6 Awst 1988: cwyno mawr eu bod yn mynd i bobman.
• Harlech, 11Awst1988: Porthdinllaen. *4Medi1988. Trefor, Arfon.
• 12 Awst 199X; Cwmistir, Tudweiliog
• 19 Awst 1990. Ynys Enlli
• 28 Gorffennaf 1992. Waunfawr
• 24 Awst 1994 “yn blastar dros y lôn”. Foryd Caernarfon
• 29 Awst 1994. Pontrug 6 Awst 2002: ”criw mawr o wylanod penddu uwchben”.
• Waunfawr; 26 Gorffennaf 2006: “ar hyd y lonydd a'r ceir(wel,un car llwyd,nid ar un coch wrth ei ymyl!)”.
• Dulyn,24 Gorffennaf 2008: adroddiad radio o Iwerddon.
• Llansadwrn 28 Gorffenaf 2008: “"Overcast during the evening with flying ants emerging; last year they were seen here on 23 August..Soon eight or more large dragonflies were overhead picking them off, it was a spectacular flying display". Ydyn nhw fel petae nhw’n hedfan yn gynharach heddiw?

Sylwer mai ym mis Gorffennaf mae'r cofnodion diweddaraf.

Eginyn erthygl sydd uchod am bryf. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.