Treiglad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B robot yn ychwanegu: es:Mutación consonántica |
|||
Llinell 372: | Llinell 372: | ||
[[de:Anlautmutation]] |
[[de:Anlautmutation]] |
||
[[en:Consonant mutation]] |
[[en:Consonant mutation]] |
||
[[es:Mutación consonántica]] |
|||
[[fr:Mutation consonantique]] |
[[fr:Mutation consonantique]] |
||
[[gv:Ceaghley corockle]] |
[[gv:Ceaghley corockle]] |
Fersiwn yn ôl 16:37, 17 Ionawr 2010
Newid mewn cytsain ar ddechrau gair yn ôl ei safle neu swyddogaeth yw treiglad. Mae treigladau'n nodweddiadol o'r ieithoedd Celtaidd, ond mae treigladau'n digwydd mewn sawl iaith arall fel Fula (iaith yng ngorllewin Affrica) a Nivkh (iaith o Siberia).
Treigliadau yn Gymraeg
Mae gan y Gymraeg dri phrif dreiglad, y treiglad meddal, y treiglad trwynol a'r treiglad llaes. Yn Gymraeg mae treigliadau'n achosi i frawddegau llifo’n rhwydd ac yn fwy esmwyth i’r glust.
Treigliad meddal
Ceir treiglad meddal mewn enwau ac ansoddeiriau.
Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n feddal:
- B → F
- C → G
- D → Dd
- G yn cael ei ddisgyn
- Ll → L
- M → F
- P → B
- Rh → R
- T → D
Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd
Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.
Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.
Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg p meindwf /pʲ/ /pʲ/ → /fʲ/ Llythyraeth p → ph p bras /pˠ/ /pˠ/ → /fˠ/ Llythyraeth p → ph p /p/ /p/ → /f/ /pʰ/ → /f/ /p/ → /b/ /p/ → /b/ /p/ → /b/ Llythyraeth p → ph p → ph p → b p → b p → b t meindwf /tʲ/ /ʧ/ → /h/, /ʧ/ /tʲʰ/ → /h/, /hj/ /tʲ/ → /h/ Llythyraeth çh → h, çh t → th t → th t bras /tˠ/ /tˠ/ → /h/, /t/ /t̪ʰ/ → /h/ /tˠ/ → /h/ Llythyraeth t, th → h, t, th t → th t → h t /t/ /t/ → /d/ /t/ → /d/ /t/ → /d/ Llythyraeth t → d t → d t → d ch
çh/ʧ/ edrychwch ar
t meindwf/ʧ/ → /ʤ/ Llythyraeth ch → j c meindwf
k meindwf/c/ /c/ → /ç/ /cʰ/ → /çʰ/ /c/ → /ç/ Llythyraeth c, k → ch c → ch c → ch c bras
k bras/k/ /k/ → /x/ /kʰ/, /xk/ → /x/ /k/ → /x/ Llythyraeth c, k → ch c → ch c → ch c /k/ /k/ → /g/ /k/ → /g/ /k/ → /g/ Llythyraeth c → g k → g k → g b meindwf /bʲ/ /b/ → /v/ /pj/, /jp/ → /vj/ /bʲ/ → /vʲ/ Llythyraeth b → v b → bh b → bh b bras /bˠ/ /bw/, /b/ → /w/ /p/ → /v/ /bˠ/ → /w/ Llythyraeth bw, b → w b → bh b → bh b /b/ /b/ → /v/ /b/ → /v/ /b/ → /v/ Llythyraeth b → f b → v b → v d meindwf /dʲ/ /ʤ/ → /j/, /ʤ/ /tʲ/ → /j/ /dʲ/ → /ʝ/ Llythyraeth j → y, j d → dh d → dh d bras /dˠ/ /dˠ/ → /ɣ/, /d/ /t̪/ → /ɣ/ /d̪ˠ/ → /ɣ/ Llythyraeth d → gh, d d → dh d → dh d /d/ /d/ → /ð/ /d/ → /ð/ /d/ → /z/ Llythyraeth d → dd d → dh d → z j /ʤ/ edrychwch ar
d meindwfLlythyraeth g meindwf /gʲ/ /gʲ/ → /y/ /kʲ/ → /ʝ/ /ɟ/ → /j/ Llythyraeth gi → yi, ghi g → gh g → gh g bras /gˠ/ /gˠ/ → /ɣ/ /kˠ/ → /ɣ/ /gˠ/ → /ɣ/ Llythyraeth g → gh g → gh g → gh g crwn /g/ /g/ → /w/ Llythyraeth g → w g anghrwn /g/ /g/ → veg Llythyraeth g → veg g /g/ /g/ → veg /g/ → /x/ Llythyraeth g → veg g → c'h gw /gw/ /gw/ → /w/ /gw/ → /w/ /gʷ/ → /w/ Llythyraeth gw → w gw → w gw → w m meindwf /mʲ/ /m/ → /v/ /mj/ → /vj/ /bʲ/ → /vʲ/ Llythyraeth m → v m → mh m → mh m bras /mˠ/ /mw/, /m/ → /w/ /m/ → /v/ /mˠ/ → /w/ Llythyraeth mw, m → w m → mh m → mh m /m/ /m/ → /v/ /m/ → /v/ /m/ → /v/ Llythyraeth m → f m → v m → v f meindwf /fʲ/ /f/ → veg, /f/ /f/, /fj/ → veg /fʲ/ → veg Llythyraeth f → veg, f f → fh f → fh f bras /fˠ/ /fw/ → /w/, /fw/ /f/ → veg /fˠ/ → veg Llythyraeth fw → w, fw f → fh f → fh s meindwf /sʲ/ /ʃ/ → /h/, /ʧ/, /ʃ/ /ʃ/ → /h/, /hj/ /ʃ/ → /h/, /t/ Llythyraeth sh → h, çh, sh s → sh s → sh, ts s bras /sˠ/ /s/ → /h/, /t/ /s/ → /h/ /sˠ/ → /h/, /t/ Llythyraeth s → h, t s → sh s → sh, ts ll /ɬ// /ɬ// → /l/, /ɬ/ Llythyraeth ll → l, ll r meindwf /rˠ/ /rˠ/ → /ɾʲ/ Llythyraeth r r bras /rˠ/ /rˠ/ → /ɾ/ Llythyraeth r rh /r̥/ /r̥/ → /r/, /r̥/ Llythyraeth rh → r, rh l meindwf /lʲ/ /ʎ/ → /l/ Llythyraeth l l bras /lˠ/ /l̪ˠ/ Llythyraeth l n meindwf /nʲ/ /ɲ/ → /ɲ/ Llythyraeth n n bras /nˠ/ /n̪ˠ/ → /n/ Llythyraeth n
Treigliad trwynol
Ceir treiglad trywnol ar ôl rhagenw, megis fy, neu adroddiad, megis yn.
Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n drwynol:
- B → M
- C → Ngh
- D → N
- G → Ng
- P → Mh
- T → Nh
Treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd
Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.
Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad trwynol yn yr iaith honno am y llythyren honno.
Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg p meindwf /pʲ/ /pʲ/ → /bʲ/ Llythyraeth p → bp p bras /pˠ/ /pˠ/ → /bˠ/ Llythyraeth p → bp p /p/ /p/ → /b/ /p/ → /m̥/ Llythyraeth p → b p → mh t meindwf /tʲ/ /ʧ/ → /j/ /tʲ/ → /dʲ/ Llythyraeth çh → j t → dt t bras /tˠ/ /tˠ/ → /dˠ/ /tˠ/ → /dˠ/ Llythyraeth t, th → d t → dt t /t/ /t/ → /n̥/ Llythyraeth t → nh ch
çh/ʧ/ edrychwch ar
t meindwfLlythyraeth c meindwf
k meindwf/c/ /c/ → /ɟ/ /c/ → /ɟ/ Llythyraeth c, k → g c → gc c bras
k bras/k/ /k/ → /ŋ̊/ /k/ → /g/ Llythyraeth c, k → g c → gc c /k/ /k/ → /ŋ̊/ Llythyraeth c → ngh b meindwf /bʲ/ /b/ → /m/ /bʲ/ → /mʲ/ Llythyraeth b → m b → mb b bras /bˠ/ /b/ → /m/ /bˠ/ → /mˠ/ Llythyraeth b → m b → mb b /b/ /b/ → /m/ Llythyraeth b → m d meindwf /dʲ/ /ʤ/ → /nj/ /dʲ/ → /nʲ/ Llythyraeth j → ny d → nd d bras /dˠ/ /dˠ/ → /nˠ/, /d/ /d̪ˠ/ → /n̪ˠ/ Llythyraeth d → n d → nd d /d/ /d/ → /n/ Llythyraeth d → n j /ʤ/ edrychwch ar
d meindwfLlythyraeth g meindwf /gʲ/ /gʲ/ → /ŋ/ /ɟ/ → /ɲ/ Llythyraeth g → ng g → ng g bras /gˠ/ /gˠ/ → /ŋˠ/ /g/ → /ŋ/ Llythyraeth g → ng g → ng g /g/ /g/ → /ŋ/ Llythyraeth g → ng f meindwf /fʲ/ /f/ → /v/ /fʲ/ → /vʲ/ Llythyraeth f → v f → bhf f bras /fˠ/ /fw/ → /hw/, /w/ /fʲˠ/ → /w/ Llythyraeth fw → w f → bhf
Treigliad llaes
Ceir treiglad llaes ar ôl rhagenw benywaidd, megis ei, neu cysyllteiriau, megis a.
Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n llaes:
- C → Ch
- P → Ph
- T → Th
Gyda'r treiglad llaes, rhoddwyd "h" cyn lafariaid hefyd.
Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd
Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.
Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad llaes yn yr iaith honno am y llythyren honno.
Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg p /p/ /p/ → /f/ /p/ → /f/ /p/ → /f/ Llythyraeth p → ph p → f p → f t /t/ /t/ → /θ/ /t/ → /θ/ /t/ → /z/ Llythyraeth t → th t → th t → z c
k/k/ /k/ → /x/ /k/ → /h/ /k/ → /x/ Llythyraeth c → ch k → h k → c'h