Treiglad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B robot yn ychwanegu: es:Mutación consonántica
Llinell 372: Llinell 372:
[[de:Anlautmutation]]
[[de:Anlautmutation]]
[[en:Consonant mutation]]
[[en:Consonant mutation]]
[[es:Mutación consonántica]]
[[fr:Mutation consonantique]]
[[fr:Mutation consonantique]]
[[gv:Ceaghley corockle]]
[[gv:Ceaghley corockle]]

Fersiwn yn ôl 16:37, 17 Ionawr 2010

Newid mewn cytsain ar ddechrau gair yn ôl ei safle neu swyddogaeth yw treiglad. Mae treigladau'n nodweddiadol o'r ieithoedd Celtaidd, ond mae treigladau'n digwydd mewn sawl iaith arall fel Fula (iaith yng ngorllewin Affrica) a Nivkh (iaith o Siberia).

Treigliadau yn Gymraeg

Mae gan y Gymraeg dri phrif dreiglad, y treiglad meddal, y treiglad trwynol a'r treiglad llaes. Yn Gymraeg mae treigliadau'n achosi i frawddegau llifo’n rhwydd ac yn fwy esmwyth i’r glust.

Treigliad meddal

Ceir treiglad meddal mewn enwau ac ansoddeiriau.

Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n feddal:

  • B → F
  • C → G
  • D → Dd
  • G yn cael ei ddisgyn
  • Ll → L
  • M → F
  • P → B
  • Rh → R
  • T → D

Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd

Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.

Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.

Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd
  Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo
Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg
p meindwf /pʲ/ /pʲ//fʲ/
Llythyraeth pph
p bras /pˠ/ /pˠ//fˠ/
Llythyraeth pph
p /p/ /p//f/ /pʰ//f/ /p//b/ /p//b/ /p//b/
Llythyraeth pph pph pb pb pb
t meindwf /tʲ/ /ʧ//h/, /ʧ/ /tʲʰ//h/, /hj/ /tʲ//h/
Llythyraeth çhh, çh tth tth
t bras /tˠ/ /tˠ//h/, /t/ /t̪ʰ//h/ /tˠ//h/
Llythyraeth t, thh, t, th tth th
t /t/ /t//d/ /t//d/ /t//d/
Llythyraeth td td td
ch
çh
/ʧ/ edrychwch ar
t meindwf
/ʧ//ʤ/
Llythyraeth chj
c meindwf
k meindwf
/c/ /c//ç/ /cʰ//çʰ/ /c//ç/
Llythyraeth c, kch cch cch
c bras
k bras
/k/ /k//x/ /kʰ/, /xk//x/ /k//x/
Llythyraeth c, kch cch cch
c /k/ /k//g/ /k//g/ /k//g/
Llythyraeth cg kg kg
b meindwf /bʲ/ /b//v/ /pj/, /jp//vj/ /bʲ//vʲ/
Llythyraeth bv bbh bbh
b bras /bˠ/ /bw/, /b//w/ /p//v/ /bˠ//w/
Llythyraeth bw, bw bbh bbh
b /b/ /b//v/ /b//v/ /b//v/
Llythyraeth bf bv bv
d meindwf /dʲ/ /ʤ//j/, /ʤ/ /tʲ//j/ /dʲ//ʝ/
Llythyraeth jy, j ddh ddh
d bras /dˠ/ /dˠ//ɣ/, /d/ /t̪//ɣ/ /d̪ˠ//ɣ/
Llythyraeth dgh, d ddh ddh
d /d/ /d//ð/ /d//ð/ /d//z/
Llythyraeth ddd ddh dz
j /ʤ/ edrychwch ar
d meindwf
Llythyraeth
g meindwf /gʲ/ /gʲ//y/ /kʲ//ʝ/ /ɟ//j/
Llythyraeth giyi, ghi ggh ggh
g bras /gˠ/ /gˠ//ɣ/ /kˠ//ɣ/ /gˠ//ɣ/
Llythyraeth ggh ggh ggh
g crwn /g/ /g//w/
Llythyraeth gw
g anghrwn /g/ /g/veg
Llythyraeth gveg
g /g/ /g/veg /g//x/
Llythyraeth gveg gc'h
gw /gw/ /gw//w/ /gw//w/ /gʷ//w/
Llythyraeth gww gww gww
m meindwf /mʲ/ /m//v/ /mj//vj/ /bʲ//vʲ/
Llythyraeth mv mmh mmh
m bras /mˠ/ /mw/, /m//w/ /m//v/ /mˠ//w/
Llythyraeth mw, mw mmh mmh
m /m/ /m//v/ /m//v/ /m//v/
Llythyraeth mf mv mv
f meindwf /fʲ/ /f/veg, /f/ /f/, /fj/veg /fʲ/veg
Llythyraeth fveg, f ffh ffh
f bras /fˠ/ /fw//w/, /fw/ /f/veg /fˠ/veg
Llythyraeth fww, fw ffh ffh
s meindwf /sʲ/ /ʃ//h/, /ʧ/, /ʃ/ /ʃ//h/, /hj/ /ʃ//h/, /t/
Llythyraeth shh, çh, sh ssh ssh, ts
s bras /sˠ/ /s//h/, /t/ /s//h/ /sˠ//h/, /t/
Llythyraeth sh, t ssh ssh, ts
ll /ɬ// /ɬ///l/, /ɬ/
Llythyraeth lll, ll
r meindwf /rˠ/ /rˠ//ɾʲ/
Llythyraeth r
r bras /rˠ/ /rˠ//ɾ/
Llythyraeth r
rh /r̥/ /r̥//r/, /r̥/
Llythyraeth rhr, rh
l meindwf /lʲ/ /ʎ//l/
Llythyraeth l
l bras /lˠ/ /l̪ˠ/
Llythyraeth l
n meindwf /nʲ/ /ɲ//ɲ/
Llythyraeth n
n bras /nˠ/ /n̪ˠ//n/
Llythyraeth n

Treigliad trwynol

Ceir treiglad trywnol ar ôl rhagenw, megis fy, neu adroddiad, megis yn.

Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n drwynol:

  • B → M
  • C → Ngh
  • D → N
  • G → Ng
  • P → Mh
  • T → Nh

Treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd

Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.

Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad trwynol yn yr iaith honno am y llythyren honno.


Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd
  Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo
Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg
p meindwf /pʲ/ /pʲ//bʲ/
Llythyraeth pbp
p bras /pˠ/ /pˠ//bˠ/
Llythyraeth pbp
p /p/ /p//b/ /p//m̥/
Llythyraeth pb pmh
t meindwf /tʲ/ /ʧ//j/ /tʲ//dʲ/
Llythyraeth çhj tdt
t bras /tˠ/ /tˠ//dˠ/ /tˠ//dˠ/
Llythyraeth t, thd tdt
t /t/ /t//n̥/
Llythyraeth tnh
ch
çh
/ʧ/ edrychwch ar
t meindwf
Llythyraeth
c meindwf
k meindwf
/c/ /c//ɟ/ /c//ɟ/
Llythyraeth c, kg cgc
c bras
k bras
/k/ /k//ŋ̊/ /k//g/
Llythyraeth c, kg cgc
c /k/ /k//ŋ̊/
Llythyraeth cngh
b meindwf /bʲ/ /b//m/ /bʲ//mʲ/
Llythyraeth bm bmb
b bras /bˠ/ /b//m/ /bˠ//mˠ/
Llythyraeth bm bmb
b /b/ /b//m/
Llythyraeth bm
d meindwf /dʲ/ /ʤ//nj/ /dʲ//nʲ/
Llythyraeth jny dnd
d bras /dˠ/ /dˠ//nˠ/, /d/ /d̪ˠ//n̪ˠ/
Llythyraeth dn dnd
d /d/ /d//n/
Llythyraeth dn
j /ʤ/ edrychwch ar
d meindwf
Llythyraeth
g meindwf /gʲ/ /gʲ//ŋ/ /ɟ//ɲ/
Llythyraeth gng gng
g bras /gˠ/ /gˠ//ŋˠ/ /g//ŋ/
Llythyraeth gng gng
g /g/ /g//ŋ/
Llythyraeth gng
f meindwf /fʲ/ /f//v/ /fʲ//vʲ/
Llythyraeth fv fbhf
f bras /fˠ/ /fw//hw/, /w/ /fʲˠ//w/
Llythyraeth fww fbhf

Treigliad llaes

Ceir treiglad llaes ar ôl rhagenw benywaidd, megis ei, neu cysyllteiriau, megis a.

Dyma’r llythrennau sy’n treiglo’n llaes:

  • C → Ch
  • P → Ph
  • T → Th

Gyda'r treiglad llaes, rhoddwyd "h" cyn lafariaid hefyd.

Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd

Mae'r daflen yma yn dangos gweithrediadau treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod llythyraeth unigol gan bob iaith, cafodd gyd-enwau eu rhoi arnynt am eu trefnu. Mae hyn yn ei gwneud yn hawddach cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn hafal â t (meindwf) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.

Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad llaes yn yr iaith honno am y llythyren honno.

Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd
  Cytsain wreiddiol Cytsain wedi'i threiglo
Ffurf gysefin Sŵn (GSR) Manaweg Gaeleg yr Alban Gwyddeleg Cymraeg Cernyweg Llydaweg
p /p/ /p//f/ /p//f/ /p//f/
Llythyraeth pph pf pf
t /t/ /t//θ/ /t//θ/ /t//z/
Llythyraeth tth tth tz
c
k
/k/ /k//x/ /k//h/ /k//x/
Llythyraeth cch kh kc'h
Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.