Ogof

Delwedd:HallOfTheMountainKings.jpeg

Tu fewn Ogof Craig a Ffynnon

Gwagle naturiol o dan ddaear yw ogof. Gellir ffurfio ar yr un pryd fel y creigiau o'u gwmpas, er enghraifft mewn lafa. Mae llawer o ogofau felly ar ynysoedd Hawaii.

Beth bynnag, ffurfiwyd mwyafrif o ogofau ar ôl ffurfiad y creigiau, trwy doddiad y creigiau neu trwy erydiad. A mae rhai yn ffurfio ar arfordir y môr, trwy weithrediad y tonnau. Mae'r rheini yn eithaf bychain.

Toddiad cerrig mae'n digwydd i galchfaen yn bennaf, ond mae'na nifer o enghraifftiau toddiad cerrig mewn defnydd fel sialc, dolomit, marmor, iâ, gwenithfaen, halen, lafa a gypswm. Fel arfer, mae carst yn ffurfio ar yr yn pryd fel ogof. Mae'r calchfaen yn toddi oherwydd glaw a dŵr ddaear sydd yn cynnwys CO₂ (asid carbonig) ac asidau naturiol eraill. Mewn llawer ogofau calchfaen mae stalagtitau a stalagmitau, yn aml yn creu tirlun danddaearol trawiadol.

Ogofau Cymru

• Agen Allwedd, Bannau Brycheiniog
• Ogof Craig a Ffynnon, Bannau Brycheiniog
• Ogof Daren Cilau, Bannau Brycheiniog
• Ogof Draenen, Bannau Brycheiniog
• Ogof Ffynnon Ddu, Bannau Brycheiniog
• Ogof Paviland, Penrhyn Gẃyr (darganfuwyd sgerbwd dyn o'r Oesoedd Cynnar)