Iaith ddadelfennol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 15:12, 16 Mai 2009

Iaith heb ffurfdroadau sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy defnyddio geirynnau neu drwy gystrawen neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw iaith ddadelfennol neu iaith analytig. Mewn ieithoedd dadeflennol mae'r morffemau yn rhydd, hynny yw, mae pob morffem yn air ar wahân.

Dosbarthu ieithoedd

Dosberthir ieithoedd fel naill ai dadelfennol neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid morffem-y-gair (mpw o'r Saesneg morpheme-per-word) ar iaith. Hynny yw, mae ieithoedd dadelfennol yn dueddol o gael un morffem i bob gair. Mae unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yn iaith synthetig. Dangosir morffemau isod:

Yn y gair Cymraeg merch dim ond un morffem sydd ac felly mae gan y gair hwn 1:1 mpw.

Ond mae gan y gair gwyddoniaethau dri morffem (gwyddon-, iaeth, -au) ac felly mae gan y gair hwn 3:1 mpw.

Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel Fietnameg, Thaieg a Thseinaeg yn dueddol o fod yn ddadelfennol. Yn Nhseinaeg dim ond un morffem sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir ffurfdroadau i fynegi cyflwr a enwau neu amser ar ferfau, ond yn hytrach mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a geirynnau. Er enghraifft yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar gystrawen i ddangos y berthynas rhwng y goddrych a gwrthrych:

明天	我	的	朋友	會	爲	我	做	一	個	生日	蛋糕
明天	我	的	朋友	会	为	我	做	一	个	生日	蛋糕
míngtīan	wǒ	de	péngyou	huì	wèi	wǒ	zuò	yí	ge	shēngri	dàn'gāo
yfori	fi	(Geiryn israddol)	cyfaill	bydd	i	fi	gwneud	(erthygl)	(dosbarthydd geiriau)	penblwydd	teisen
"Yfori bydd fy nghyfeillion yn gwneud teisen penblwydd imi."

Gellir dweud bod dim morffoleg gan ieithoedd dadelfennol.

Gweler hefyd

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
-Iaith heb [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy defnyddio [[geiryn|geirynnau]] neu drwy [[safle geiriau|safle gair]] neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw '''iaith analytig'''. Mewn ieithoedd analytig mae'r [[morffem|morffemau]] yn rhydd, hynny yw, mae pob [[morffem]] yn air ar wahân.
+Iaith heb [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy defnyddio [[geiryn|geirynnau]] neu drwy [[cystrawen|gystrawen]] neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw '''iaith ddadelfennol''' neu '''iaith analytig'''. Mewn ieithoedd dadeflennol mae'r [[morffem|morffemau]] yn rhydd, hynny yw, mae pob [[morffem]] yn air ar wahân.
 ==Dosbarthu ieithoedd==
-Yn draddodiadol dosberthir ieithoedd fel naill ai analytig neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid [[morffem]]-y-gair (mpw or [[Saesneg]] ''morpheme-per-word'') ar iaith. Hynny yw, mae ieithoedd analytig yn dueddol o gael un [[morffem]] i bob gair. Mae unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yn [[iaith synthetig]]. Dangosir [[morffem|morffemau]] isod:
+Dosberthir ieithoedd fel naill ai dadelfennol neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid [[morffem]]-y-gair (mpw o'r [[Saesneg]] ''morpheme-per-word'') ar iaith. Hynny yw, mae ieithoedd dadelfennol yn dueddol o gael un [[morffem]] i bob gair. Mae unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yn [[iaith synthetig]]. Dangosir [[morffem|morffemau]] isod:
 *Yn y gair Cymraeg ''merch'' dim ond un morffem sydd ac felly mae gan y gair hwn 1:1 [[morffem|mpw]].
@@ Llinell 8: / Llinell 8: @@
 *Ond mae gan y gair ''gwyddoniaethau'' dri morffem (''gwyddon-, iaeth, -au'') ac felly mae gan y gair hwn 3:1 [[morffem|mpw]].
+Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel [[Fietnameg]], [[Thaieg]] a [[Tseinaeg|Thseinaeg]] yn dueddol o fod yn ddadelfennol. Yn [[Tseinaeg|Nhseinaeg]] dim ond un [[morffem]] sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] i fynegi [[cyflwr gramadegol|cyflwr]] a enwau neu amser ar ferfau, ond yn hytrach mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a [[geiryn|geirynnau]]. Er enghraifft yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar [[cystrawen|gystrawen]] i ddangos y berthynas rhwng y [[cyflwr gramadegol|goddrych a gwrthrych]]:
-Yn fwy diweddar mae ieithyddion wedi dechrau meddwl am ieithoedd gwahanol ar raddfa lle mae'r ieithoedd mwy analytig ar un ochr a'r ieithoedd mwy synthetig ar yr ochr arall. Oherwydd hyn, mae'n rhesymol i alw ieithoedd gydag [[morffem|mpw]] sydd yn hafal i un yn ieithoedd analytig, ac yr ieithoedd i gyd gydag [[morffem|mpw]] yn fwy nag un yn synthetig. Felly mae ieithoedd fel [[Saesneg]] a [[Norwyeg]] yn [[iaith synthetig|ieithoedd synthetig]] ond ar yr ochr analytig gan fod eu [[morffem|mpw]] yn weddol o isel (er yn uwch nag un). Mae ieithoedd fel [[Rwsieg]] a [[Lithwaneg]] ar yr ochr synthetig gan fod [[morffem|mpw]] uchel iawn ganddynt.
-Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel [[Fietnameg]], [[Thaieg]] a [[Tseinaeg|Thseinaeg]] yn dueddol o fod yn analytig. Yn [[Tseinaeg|Nhseinaeg]] dim ond un [[morffem]] sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir [[ffurfdroad|ffurfdroadau]] i fynegi [[cyflwr gramadegol|cyflwr]] neu amser, ond yn hytrach mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a [[geiryn|geirynnau]]. Er enghraifft yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar drefn y geiriau i ddangos y berthynas rhwng y [[cyflwr gramadegol|goddrych a gwrthrych]]:
 :{| class="wikitable" style="text-align: center;"
@@ Llinell 24: / Llinell 22: @@
 |}
-Gellir dweud bod dim [[morffoleg (iaith)|morffoleg]] gan ieithoedd analytig.
+Gellir dweud bod dim [[morffoleg (iaith)|morffoleg]] gan ieithoedd dadelfennol.
 ==Gweler hefyd==