Brwydr Moel-y-don: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
BDim crynodeb golygu
Rhuddlan/Rhuthun!!!
Llinell 1: Llinell 1:
Ymladdwyd '''Brwydr Moel-y-don''' ar y 6ed o Dachwedd 1282 ar [[Afon Menai]] rhwng milwyr [[Edward I o Loegr]] a milwyr [[Llywelyn ap Gruffudd]], [[Tywysog Cymru]], er mwyn amddiffyn [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] rhag y Saeson. Er mai fel 'Brwydr Moel-y-don' y cyfeirir ati yn gyffredinol, mae lle da i gredu mai ar [[Traeth Lafan|Draeth Lafan]] rhwng [[Llan-faes]], [[Môn]] a'r tir mawr yr ymladdwyd hi, yn hytrach na ger [[Moel-y-don]] ei hun.
Ymladdwyd '''Brwydr Moel-y-don''' ar y 6ed o Dachwedd 1282 ar [[Afon Menai]] rhwng milwyr [[Edward I o Loegr]] a milwyr [[Llywelyn ap Gruffudd]], [[Tywysog Cymru]], er mwyn amddiffyn [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] rhag y Saeson. Er mai fel 'Brwydr Moel-y-don' y cyfeirir ati yn gyffredinol, mae lle da i gredu mai ar [[Traeth Lafan|Draeth Lafan]] rhwng [[Llan-faes]], [[Môn]] a'r tir mawr yr ymladdwyd hi, yn hytrach na ger [[Moel-y-don]] ei hun.


Yn ystod yr haf, 1282, goresgynwyd Môn gan rhan o fyddin Edward I a laniodd yno ar ôl hwylio o [[Rhuthun|Ruthun]]. Bwriad Edward oedd dwyn cynhaeaf yr ynys ac felly tynhau'r cortyn o gwmpas Gwynedd yn ei ymdrech i orchfygu'r Cymry. Aeth y Saeson ati i godi pont o bren dros Afon Menai yn ystod yr haf a dechrau'r hydref. Mae lleoliad y bont honno yn ansicr ac mae'n debyg mai [[pont]] o gychod wedi'u rhaffio wrth ei gilydd oedd hi, math o bont pontŵn. Ni cheir cyfeiriadau at y frwydr fel 'Brwydr Moel-y-don' tan yr 16eg ganrif. Mae Moel-y-don yn safle hen fferi a leolir nid nepell o [[Llanidan|Lanidan]]. Ond roedd pencadlys y Saeson yn ardal Llan-faes, tua 7 milltir i'r dwyrain, ac roedd y gwaith yn golygu symud deunydd trwm a gweithwyr. Buasai'r Saeson yn wynebu anawsterau mawr i ymladd eu ffordd i ar ôl glanio hefyd. Cynigir gan haneswyr diweddar fel [[J. Beverley Smith]] mai rhwng Llan-faes ac ardal Bangor y codwyd y bont mewn gwirionedd gyda'r bwriad o ymosod ar lys Llywelyn yn [[Abergwyngregyn]], dros [[Traeth Lafan|Draeth Lafan]].
Yn ystod yr haf, 1282, goresgynwyd Môn gan rhan o fyddin Edward I a laniodd yno ar ôl hwylio o [[Rhuddlan|Ruddlan]]. Bwriad Edward oedd dwyn cynhaeaf yr ynys ac felly tynhau'r cortyn o gwmpas Gwynedd yn ei ymdrech i orchfygu'r Cymry. Aeth y Saeson ati i godi pont o bren dros Afon Menai yn ystod yr haf a dechrau'r hydref. Mae lleoliad y bont honno yn ansicr ac mae'n debyg mai [[pont]] o gychod wedi'u rhaffio wrth ei gilydd oedd hi, math o bont pontŵn. Ni cheir cyfeiriadau at y frwydr fel 'Brwydr Moel-y-don' tan yr 16eg ganrif. Mae Moel-y-don yn safle hen fferi a leolir nid nepell o [[Llanidan|Lanidan]]. Ond roedd pencadlys y Saeson yn ardal Llan-faes, tua 7 milltir i'r dwyrain, ac roedd y gwaith yn golygu symud deunydd trwm a gweithwyr. Buasai'r Saeson yn wynebu anawsterau mawr i ymladd eu ffordd i ar ôl glanio hefyd. Cynigir gan haneswyr diweddar fel [[J. Beverley Smith]] mai rhwng Llan-faes ac ardal Bangor y codwyd y bont mewn gwirionedd gyda'r bwriad o ymosod ar lys Llywelyn yn [[Abergwyngregyn]], dros [[Traeth Lafan|Draeth Lafan]].


Ar Ddyddgwyl Sant Lennard (6 Tachwedd), gwelwyd mintai cryf o marchogion a milwyr traed Seisnig ar y bont. Cofnodir yr hyn a ddilynodd gan sawl croniclydd Seisnig. Ymddengys fod y Saeson ar Fôn wedi penderfynu ymosod heb orchymyn gan eu brenin a dywedir hefyd nad oedd y bont yn gwbl barod. Roedd yno saith marchog a thri chant o filwyr traed. Ar ôl iddynt lanio (ar Draeth Lafan, mae'n ymddangos) daeth y llanw i mewn yn gyflym gan adael dŵr rhyngddynt a'r bont. Yn sydyn, ymosododd y Cymry "allan o'r mynyddoedd uchel". Cymaint oedd braw a dychryn y Saeson fel y ffoesant yn ôl am y bont. Boddwyd pob un ohonynt, yn llwythog o arfwisg trwm, yn ceisio dianc o afael gwŷr Llywelyn.
Ar Ddyddgwyl Sant Lennard (6 Tachwedd), gwelwyd mintai cryf o marchogion a milwyr traed Seisnig ar y bont. Cofnodir yr hyn a ddilynodd gan sawl croniclydd Seisnig. Ymddengys fod y Saeson ar Fôn wedi penderfynu ymosod heb orchymyn gan eu brenin a dywedir hefyd nad oedd y bont yn gwbl barod. Roedd yno saith marchog a thri chant o filwyr traed. Ar ôl iddynt lanio (ar Draeth Lafan, mae'n ymddangos) daeth y llanw i mewn yn gyflym gan adael dŵr rhyngddynt a'r bont. Yn sydyn, ymosododd y Cymry "allan o'r mynyddoedd uchel". Cymaint oedd braw a dychryn y Saeson fel y ffoesant yn ôl am y bont. Boddwyd pob un ohonynt, yn llwythog o arfwisg trwm, yn ceisio dianc o afael gwŷr Llywelyn.

Fersiwn yn ôl 21:13, 10 Mai 2009

Ymladdwyd Brwydr Moel-y-don ar y 6ed o Dachwedd 1282 ar Afon Menai rhwng milwyr Edward I o Loegr a milwyr Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru, er mwyn amddiffyn Gwynedd rhag y Saeson. Er mai fel 'Brwydr Moel-y-don' y cyfeirir ati yn gyffredinol, mae lle da i gredu mai ar Draeth Lafan rhwng Llan-faes, Môn a'r tir mawr yr ymladdwyd hi, yn hytrach na ger Moel-y-don ei hun.

Yn ystod yr haf, 1282, goresgynwyd Môn gan rhan o fyddin Edward I a laniodd yno ar ôl hwylio o Ruddlan. Bwriad Edward oedd dwyn cynhaeaf yr ynys ac felly tynhau'r cortyn o gwmpas Gwynedd yn ei ymdrech i orchfygu'r Cymry. Aeth y Saeson ati i godi pont o bren dros Afon Menai yn ystod yr haf a dechrau'r hydref. Mae lleoliad y bont honno yn ansicr ac mae'n debyg mai pont o gychod wedi'u rhaffio wrth ei gilydd oedd hi, math o bont pontŵn. Ni cheir cyfeiriadau at y frwydr fel 'Brwydr Moel-y-don' tan yr 16eg ganrif. Mae Moel-y-don yn safle hen fferi a leolir nid nepell o Lanidan. Ond roedd pencadlys y Saeson yn ardal Llan-faes, tua 7 milltir i'r dwyrain, ac roedd y gwaith yn golygu symud deunydd trwm a gweithwyr. Buasai'r Saeson yn wynebu anawsterau mawr i ymladd eu ffordd i ar ôl glanio hefyd. Cynigir gan haneswyr diweddar fel J. Beverley Smith mai rhwng Llan-faes ac ardal Bangor y codwyd y bont mewn gwirionedd gyda'r bwriad o ymosod ar lys Llywelyn yn Abergwyngregyn, dros Draeth Lafan.

Ar Ddyddgwyl Sant Lennard (6 Tachwedd), gwelwyd mintai cryf o marchogion a milwyr traed Seisnig ar y bont. Cofnodir yr hyn a ddilynodd gan sawl croniclydd Seisnig. Ymddengys fod y Saeson ar Fôn wedi penderfynu ymosod heb orchymyn gan eu brenin a dywedir hefyd nad oedd y bont yn gwbl barod. Roedd yno saith marchog a thri chant o filwyr traed. Ar ôl iddynt lanio (ar Draeth Lafan, mae'n ymddangos) daeth y llanw i mewn yn gyflym gan adael dŵr rhyngddynt a'r bont. Yn sydyn, ymosododd y Cymry "allan o'r mynyddoedd uchel". Cymaint oedd braw a dychryn y Saeson fel y ffoesant yn ôl am y bont. Boddwyd pob un ohonynt, yn llwythog o arfwisg trwm, yn ceisio dianc o afael gwŷr Llywelyn.

Bu sôn am y golled drychinebus (o safbwynt Lloegr) gan y Saeson am flynyddoedd ar ôl y digwyddiad. Roedd yn achos dathlu i'r Cymry a cheir cyfeiriadau at y gyflafan yn y canu darogan.

Ffynhonnell

  • J. Beverley Smith, Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru (Caerdydd, 1986), tt. 362-365.