William Williams, Pantycelyn

William Williams, Pantycelyn
Ffugenw	Williams Pantycelyn
Ganwyd	11 Chwefror 1717  Llanfair-ar-y-bryn
Bu farw	11 Ionawr 1791  Pantycelyn
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Academi Llwynllwyd
Galwedigaeth	ieithydd, bardd, emynydd, pregethwr, gweinidog yr Efengyl
Prif ddylanwad	Howel Harris

Bardd, emynydd ac awdur rhyddiaith grefyddol oedd William Williams (tua 11 Chwefror 1717 – 11 Ionawr 1791), neu (Williams) Pantycelyn. Roedd yn frodor o blwyf Llanfair-ar-y-bryn, Sir Gaerfyrddin. Mae'n cael ei adnabod fel "Pantycelyn" ar ôl enw y ffermdy y bu'n byw ynddo, yn y bryniau ger Pentre Tŷ-gwyn.

Ei fywyd

Cafodd droedigaeth wrth wrando ar Howel Harris yn pregethu yn Nhalgarth yn 1737. Er iddo fod yn gurad i Theophilus Evans am gyfnod, gwrthodwyd ei urddo yn offeiriad yn Eglwys Loegr yn 1743 oherwydd ei gysylltiadau â'r Methodistiaid. Ar ôl hynny canolbwyntiodd ar weithio dros y mudiad Methodistaidd. Roedd yn bregethwr teithiol a daeth yn enwog am ei allu arbennig i arwain seiadau. Ef ynghyd â Daniel Rowland a Howel Harris oedd prif arweinwyr y Methodistiaid yng Nghymru yn y ddeunawfed ganrif. Trwy ei emynau, yn enwedig, ef yw un o'r dylanwadau pwysicaf ar y diwylliant Cymraeg yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg a'r ugeinfed ganrif. Saif Capel Coffa William Williams Pantycelyn yn Llanymddyfri. Claddwyd ef yn Eglwys Llanfair-ar-y-bryn ar gyrion tref Llanymddyfri.

• 
  Pantycelyn, Llanfair-ar-y-bryn
  (ffotograff gan John Thomas, tua 1885)
• 
  Carreg fedd William Williams, Pantycelyn

Ei waith

Roedd yn awdur toreithiog yn y Gymraeg. Ei enw barddol oedd "Pantycelyn" ond fe'i adnabyddir hefyd fel "Y Pêr Ganiedydd" oherwydd dwysder a melysder ei ganu. Ysgrifennodd rai emynau Saesneg. Mae ei emyn, Guide me, O thou great Jehovah (sy'n cynnwys y geiriau Bread of Heaven, feed me now and evermore, ac a genir fel arfer ar yr emyn-dôn Cwm Rhondda) yn parhau yn hynod boblogaidd yn fyd-eang.

Llyfryddiaeth

Meddwl a Dychymyg Williams Pantycelyn gan Derec Llwyd Morgan; 1991

Comin Wikimedia

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

William Williams (Pantycelyn)

Llyfrau Pantycelyn

• Aleluia (1742-49)
• Caniadau y rhai sydd ar y Môr o Wydr (1762)
• Ffarwel Weledig, Groesaw Anweledig Bethau (1763-69)
• Gloria in Excelsis (1771-72)
• Golwg ar Deyrnas Crist (1756)
• Bywyd a Marwolaeth Theomemphus (1764)
• Pantheologia, neu hanes holl grefyddau'r byd (1762)
• Crododil Afon yr Aifft (1767)
• Hanes Bywyd a Marwolaeth Tri Wyr o Sodom a'r Aifft (1768)
• Drws y Society Profiad (1777)
• Cyfarwyddwr Priodas (1777)

Astudiaethau

• Kathryn Jenkins, Cân y Ffydd: Ysgrifau ar Emynyddiaeth (Cymdeithas Emynau Cymru, 2011)
• Glyn Tegai Hughes, 'Yr Hen Bant': Ysgrifau ar Williams Pantycelyn (Tal-y-bont: Y Lolfa, 2017)
• H. A. Hodges, Flame in the Mountains: Williams Pantycelyn, Ann Griffiths and the Welsh Hymn (Tal-y-bont: Y Lolfa, 2017)
• Ceir llyfryddiaeth lawn o weithiau gan Bantycelyn ac amdano yn y gyfrol Meddwl a Dychymyg Williams Pantycelyn gan Derec Llwyd Morgan (gol.), (Llandysul: Gwasg Gomer, 1991).

Dolen allanol

• Llawysgrif o farddoniaeth Pantycelyn ar Y Drych Digidol, Llyfrgell Genedlaethol Cymru
• William Williams yn Y Bywgraffiadur Cymreig
• Adolygiad gan E. Wyn James ar gyfrol ddylanwadol Saunders Lewis, Williams Pantycelyn (1927; argraffiad newydd gyda rhagymadrodd sylweddol gan D. Densil Morgan, 2016) ar wefan Gwales
• Cyhoeddwyd recordiadau o ddarlithiau ar Williams Pantycelyn a'i gefndir gan Goronwy Prys Owen ac E. Wyn James, a draddodwyd yng Nghanolfan Hanes Uwchgwyrfai ar 4 Chwefror 2017, ar ffurf cryno-ddisgiau gan Utgorn Cymru. Canolfan Hanes Uwchgwyrfai