Iaith ddadelfennol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Glanhawr (sgwrs | cyfraniadau)
Glanhawr (sgwrs | cyfraniadau)
Dim crynodeb golygu
Llinell 32: Llinell 32:
==Gweler hefyd==
==Gweler hefyd==
*[[Iaith synthetig]]
*[[Iaith synthetig]]
*[[Iaith polysynthetig]]
*[[Iaith ymasiadol]]
*[[Cyflwr gramadegol]]
*[[Cyflwr gramadegol]]



Fersiwn yn ôl 14:45, 21 Chwefror 2009

Iaith heb ffurfdroadau sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy defnyddio geirynnau neu drwy safle gair neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw iaith analytig.

Dosbarthu ieithoedd

Delwedd:Graddfa dosbarthiad ieithoedd.png
Graddfa ieithoedd synthetig ac analytig. Dim ond yr ieithoedd ag 1 mpw sydd yn ynysig.

Yn draddodiadol dosberthir ieithoedd fel naill ai analytig neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid morffîm-y-gair (mpw or Saesneg morpheme-per-word) ar iaith. Hynny yw, mae ieithoedd analytig yn dueddol o gael un morffîm i bob gair. Mae unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yn iaith synthetig.

  • Yn y gair Cymraeg merch dim ond un morffîm sydd ac felly mae gan y gair hwn 1:1 mpw.
  • Ond mae gan y gair gwyddoniaethau dri morffîm (gwyddon-, iaeth, -au) ac felly mae gan y gair hwn 3:1 mpw.

Yn fwy diweddar mae ieithyddion wedi dechrau meddwl am ieithoedd gwahanol ar raddfa lle mae'r ieithoedd mwy analytig ar un ochr a'r ieithoedd mwy synthetig ar yr ochr arall. Oherwydd hyn, mae'n rhesymol i alw ieithoedd gyda mpw sydd yn hafal i un yn ieithoedd ynysig, ac yr ieithoedd i gyd gydag mpw yn fwy nag un yn synthetig. Felly mae ieithoedd fel Saesneg a Norwyeg yn ieithoedd synthetig ond ar yr ochr analytig gan fod eu mpw yn weddol o isel (er yn uwch nag un). Mae ieithoedd fel Rwsieg a Lithwaniaidd ar yr ochr synthetig gan fod ganddynt mpw uchel iawn.

Mae ieithoedd de-orllewin Asia fel Fietnameg, Thaieg a Thseinaeg yn dueddol o fod yn ynysig. Yn Nhseinaeg dim ond un morffîm sydd i bob gair ac felly ni ddefnyddir terfyniadau i fynegi cyflwr neu amser, ond yn hytrach mae hi'n dibynnu ar gyd-destun, safle a geirynnau. Er enghraifft yn y frawddeg ganlynol defnyddir geiryn i ddangos y dyfodol, a dibynnir ar drefn y geiriau i ddangos y berthynas rhwng y goddrych a gwrthrych:

明天 朋友 生日 蛋糕
明天 朋友 生日 蛋糕
míngtīan de péngyou huì wèi zuò ge shēngri dàn'gāo
yfori fi (Geiryn israddol) cyfaill bydd i fi gwneud (erthygl) (dosbarthydd geiriau) penblwydd teisen
"Yfori bydd fy nghyfeillion yn gwneud teisen penblwydd imi."

Gellir dweud bod dim morffoleg gan ieithoedd ynysig.

Ieithoedd Analytig

Yn y rhan fwyaf o gyd-destunau mae'r term analytig yn gyfwerth â'r term ynysig felly mae iaith ynysig hefyd yn analytig. Ond nid yw ieithoedd fel Saesneg sydd ar ochr analytig y raddfa yn ynysig gan eu bod yn defnyddio ychydig o forffoleg i ddangos amser ar ferfau a'r lluosog ar enwau. Felly mae gan Saesneg mpw sydd yn uwch nag un ac felly'n synthetig. Serch hyn mae Saesneg yn dangos tueddau ynysig yn ei defnydd eang o eirynnau.

Gweler hefyd

Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.