Iaith ddadelfennol

Iaith heb ffurfdroadau sy'n cyfleu perthnasau gramadegol drwy defnyddio geirynnau neu drwy safle gair neu ymadrodd mewn perthynas i eiriau eraill yw iaith analytig. Mae engreifftiau o ieithoedd analytig yn cynnwys llawer o ieithoed dwyrain a de-ddwyrain Asia, megis y Tseineg a'r Fietnameg, a llawer o ieithoedd Polynesaidd megis y Hawaiieg. Mae'r Saesneg yn fwy analytig na'r rhan fwyaf o ieithoedd eraill Ewrop. Er na ddosberthir y Gymraeg ymysg y ieithoedd analytig, mae'r elfennau analytig ynddi wedi tyfu ers cyfnod y famiaith Frythoneg, gan i'r Gymraeg golli terfyniadau cyflyrol ar enwau.

Dosbarthu ieithoedd

Delwedd:Graddfa dosbarthiad ieithoedd.png

Graddfa ieithoedd synthetig ac analytig. Dim ond yr ieithoedd ag 1 mpw sydd yn ynysig.

Yn draddodiadol dosberthir ieithoedd fel naill ai analytig neu synthetig. Gwnëir hyn drwy roi mesuraid morffïm-y-gair (mpw or Saesneg morpheme-per-word) ar iaith. Hynny yw mae ieithoedd analytig yn dueddol o gael un morffïm i bob gair. Mae gan ieithoedd analytig 1 mpw ac felly unrhyw iaith sydd â mpw yn fwy nag 1 yw iaith synthetig.

• Yn y gair Cymraeg merch dim ond un morffîm sydd ac felly mae gan y gair hwn 1:1 mpw.

• Ond mae gan y gair gwyddoniaethau dri morffîm (gwyddon-, iaeth, -au) ac felly mae gan y gair hwn 3:1 mpw.

Yn fwy diweddar mae ieithyddion wedi dechrau meddwl am ieithoedd gwahanol ar raddfa lle mae'r ieithoedd mwy analytig ar un ochr a'r ieithoedd mwy synthetig ar yr ochr arall. Oherwydd hyn, mae'n rhesymol i alw ieithoedd gyda mpw sydd yn hafal i un yn ieithoedd ynysig, ac yr ieithoedd i gyd gydag mpw yn fwy nag un yn synthetig. Felly mae ieithoedd fel Saesneg a Norwyeg yn ieithoedd synthetig ond ar yr ochr analytig gan fod eu mpw yn weddol o isel er yn uwch nag un. Mae ieithoedd fel Rwsieg a Lithwaniaidd ar yr ochr synthetig gan fod ganddynt mpw uchel iawn.

Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.