Swffragét: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Huw P (sgwrs | cyfraniadau)
2,758 golygiad
B sillafu
Llinell 3: Llinell 3:
Roedd y '''Swffraget''' yn aelodau o fudiad merched yn yr 19g hwyr a dechrau'r 20g oedd yn hyrwyddo '[[etholfraint]]', neu'r hawl i bleidleisio mewn etholiadau cyhoeddus. Cyfeiria'n benodol at aelodau megis Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Merched (neu'r WSPU). </span>
Roedd y '''Swffraget''' yn aelodau o fudiad merched yn yr 19g hwyr a dechrau'r 20g oedd yn hyrwyddo '[[etholfraint]]', neu'r hawl i bleidleisio mewn etholiadau cyhoeddus. Cyfeiria'n benodol at aelodau megis Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Merched (neu'r WSPU). </span>


Cysylltir y term swffraget yn benodol gyda ymgyrchwyr o'r WSPU Prydeinig, a'u harweinydd [[Emmeline Pankhurst]], gafodd ei dylanwadu gan dulliau Rwsiaidd o brotestio e.e. [[ymprydio]]. Er i Ynys Manaw ganiatau merched oedd berchen ar eiddo bleidleisio mewn etholiadau seneddol yn 1881, Seland Newydd oedd y wlad hunan-lywodraethol cyntaf i ganiatau hawl i bob menyw dros 21 oed bleidleisio mewn etholiadau seneddol yn 1893.<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Ida_Husted_Harper Ida Husted Harper]. ''[https://archive.org/stream/historyofwomansu06stanuoft#page/n5/mode/2up History of Woman Suffrage, volume 6]'' ([//en.wikipedia.org/wiki/National_American_Woman_Suffrage_Association National American Woman Suffrage Association], 1922) p. 752.</ref> Llwyddodd merched yn Ne Awstralia i gael yr un hawliau ac i gael yr hawl i gael eu hethol yn 1895.<ref>{{Cite web|url=http://foundingdocs.gov.au/item.asp?dID=8|title=Foundingdocs.gov.au|access-date=8 January 2011|publisher=Foundingdocs.gov.au|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101203020826/http://www.foundingdocs.gov.au/item.asp?dID=8|archivedate=3 December 2010|deadurl=yes}}</ref> Yn yr Unol Dalieithiau , roedd gan ferched gwyn dros 21 oed yr hawl i bleidleisio yn Wyominng o 1896 ac yn Utah o 1870. Er hynny, yn 1903 nid oedd merched ym Mhrydain yr hawl i bleidleisio a phenderfynodd Pankhurst bod rhaid i'r mudiad ddod yn radical a milwriaethus i fod yn effeithiol. Yn rhan o'r ymgyrchu roedd difrodi eiddo, ymprydio a charcharu tan ddechrau'r rhyfel yn 1914.
Cysylltir y term swffraget yn benodol gyda ymgyrchwyr o'r WSPU Prydeinig, a'u harweinydd [[Emmeline Pankhurst]], gafodd ei dylanwadu gan dulliau Rwsiaidd o brotestio e.e. [[ymprydio]]. Er i Ynys Manaw ganiatau merched oedd berchen ar eiddo bleidleisio mewn etholiadau seneddol yn 1881, Seland Newydd oedd y wlad hunan-lywodraethol cyntaf i ganiatau hawl i bob menyw dros 21 oed bleidleisio mewn etholiadau seneddol yn 1893.<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Ida_Husted_Harper Ida Husted Harper]. ''[https://archive.org/stream/historyofwomansu06stanuoft#page/n5/mode/2up History of Woman Suffrage, volume 6]'' ([//en.wikipedia.org/wiki/National_American_Woman_Suffrage_Association National American Woman Suffrage Association], 1922) p. 752.</ref> Llwyddodd merched yn Ne Awstralia i gael yr un hawliau ac i gael yr hawl i gael eu hethol yn 1895.<ref>{{Cite web|url=http://foundingdocs.gov.au/item.asp?dID=8|title=Foundingdocs.gov.au|access-date=8 January 2011|publisher=Foundingdocs.gov.au|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101203020826/http://www.foundingdocs.gov.au/item.asp?dID=8|archivedate=3 December 2010|deadurl=yes}}</ref> Yn yr Unol Daleithiau, roedd gan ferched gwyn dros 21 oed yr hawl i bleidleisio yn Wyoming o 1896 ac yn Utah o 1870. Er hynny, yn 1903 nid oedd gan ferched ym Mhrydain yr hawl i bleidleisio a penderfynodd Pankhurst bod rhaid i'r mudiad ddod yn radical a milwriaethus i fod yn effeithiol. Yn rhan o'r ymgyrchu roedd difrodi eiddo, ymprydio a charcharu tan ddechrau'r rhyfel yn 1914.


Daeth yr hawl, i ferched ym Mhrydain dros 30 oed, gydag amodau eiddo penodol, bleidleisio yn 1918, ac yn 1928 daeth hynny'n wir i pob menyw dros 21 oed.<ref name="Crawford 1999">{{Harvard citation no brackets|Crawford|1999}}.</ref> 
Daeth yr hawl, i ferched ym Mhrydain dros 30 oed, gydag amodau eiddo penodol, bleidleisio yn 1918, ac yn 1928 daeth hynny'n wir i pob menyw dros 21 oed.<ref name="Crawford 1999">{{Harvard citation no brackets|Crawford|1999}}.</ref> 
Llinell 12: Llinell 12:


== Difrodi eiddo ==
== Difrodi eiddo ==
Yn ystod ymrychoedd y swffraget ym Mhrydain roedd cynnwys blychau post yn cael eu rhoi ar dan neu roedd asid neu hylif ysol yn cael ei dollti dros llythyrau a chardiau post. Difrodwyd ffenestri siopau a swyddfeydd gyda morthwylion. Torrwyd gwifrenni ffôn a gwelwyd slogannau graffiti ar y strydoedd.<ref name="London walks">{{Cite web|url=https://londontownwalks.com/2013/02/19/suffragette-attack-on-lloyd-george/|title=Suffragette attack on Lloyd-George|access-date=4 February 2013|website=London walks|publisher=London Town Walks|last=Porter|first=Ian}}</ref> 
Yn ystod ymgyrchoedd y swffraget ym Mhrydain roedd cynnwys blychau post yn cael eu rhoi ar dan neu roedd asid neu hylif ysol yn cael ei dollti dros llythyrau a chardiau post. Difrodwyd ffenestri siopau a swyddfeydd gyda morthwylion. Torrwyd gwifrenni ffôn a gwelwyd slogannau graffiti ar y strydoedd.<ref name="London walks">{{Cite web|url=https://londontownwalks.com/2013/02/19/suffragette-attack-on-lloyd-george/|title=Suffragette attack on Lloyd-George|access-date=4 February 2013|website=London walks|publisher=London Town Walks|last=Porter|first=Ian}}</ref> 


Roedd [[David Lloyd George]], fel aelod pwysig o’r llywodraeth ac wedyn yn Brif Weinidog, yn darged cyson ar gyfer y protestiadau. Gweiddwyd Swffragetiaid ar draws ei areithiau yn yr [[Eisteddfod Genedlaethol]] ac ym Mhafiliwn [[Caernarfon]] ble cafodd y protestwyr, dynion a merched eu curo gan y dorf. .<ref>{{cite web|url=https://www.museumwales.ac.uk/893/|title=Historic Eisteddfodau and Gorseddau|accessdate=5 February 2016|work=museumwales.ac.uk}}</ref> Ym 1912 roedd protest enwocaf y Swffragetiaid yng Nghrymu pan ddychwelodd Lloyd George i’w bentref genedigol [[Llanystumdwy]] i agor neuadd y pentref newydd. Gweiddodd y Swffragetiaid yn galw am bleidleisiau i ferched. Cafodd y merched eu llusgo o’r neuadd yn filain iawn ac eu curo. Cofodd un o’r merched ei dillad wedi’u tynnu a bron taflwyd un arall oddi ar y bont yr [[Afon Dwyfor]] gerllaw i’r creigiau. <ref>{{cite web|url=https://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/EtholMerched/EnnillBleidlais/index-e.htm |title=Winning the vote for women in Wales |work=llgc.org.uk |accessdate=31 March 2016}}</ref>
Roedd [[David Lloyd George]], fel aelod pwysig o’r llywodraeth ac wedyn yn Brif Weinidog, yn darged cyson ar gyfer y protestiadau. Gweiddwyd Swffragetiaid ar draws ei areithiau yn yr [[Eisteddfod Genedlaethol]] ac ym Mhafiliwn [[Caernarfon]] ble cafodd y protestwyr, dynion a merched eu curo gan y dorf. .<ref>{{cite web|url=https://www.museumwales.ac.uk/893/|title=Historic Eisteddfodau and Gorseddau|accessdate=5 February 2016|work=museumwales.ac.uk}}</ref> Ym 1912 roedd protest enwocaf y Swffragetiaid yng Nghymru pan ddychwelodd Lloyd George i’w bentref genedigol [[Llanystumdwy]] i agor neuadd y pentref newydd. Gwaeddodd y Swffragetiaid yn galw am bleidleisiau i ferched. Cafodd y merched eu llusgo o’r neuadd yn filain iawn ac eu curo. Cododd un o’r merched ei dillad wedi’u tynnu a bron taflwyd un arall oddi ar y bont yr [[Afon Dwyfor]] gerllaw i’r creigiau. <ref>{{cite web|url=https://www.llgc.org.uk/ymgyrchu/Pleidleisio/EtholMerched/EnnillBleidlais/index-e.htm |title=Winning the vote for women in Wales |work=llgc.org.uk |accessdate=31 March 2016}}</ref>


Targedwyd Plas Pinfold yn Surrey, oedd wedi ei adeiladu i Lloyd George, gyda dau fom ar Chwefror 19, 1913. Ffrwydrodd un gan greu difrod mawr. Yn hunangofiant [[Sylvia Pankhurst]] mae'n honni mai [[Emily Davison]] oedd yn gyfrifol am yr ymosodiad.
Targedwyd Plas Pinfold yn Surrey, oedd wedi ei adeiladu i Lloyd George, gyda dau fom ar Chwefror 19, 1913. Ffrwydrodd un gan greu difrod mawr. Yn hunangofiant [[Sylvia Pankhurst]] mae'n honni mai [[Emily Davison]] oedd yn gyfrifol am yr ymosodiad.

Fersiwn yn ôl 14:26, 27 Chwefror 2018

Swffragetiaid mewn rali ym Mharc Cathays, Caerdydd yn 1913.

Roedd y Swffraget yn aelodau o fudiad merched yn yr 19g hwyr a dechrau'r 20g oedd yn hyrwyddo 'etholfraint', neu'r hawl i bleidleisio mewn etholiadau cyhoeddus. Cyfeiria'n benodol at aelodau megis Undeb Cymdeithasol a Gwleidyddol y Merched (neu'r WSPU). 

Cysylltir y term swffraget yn benodol gyda ymgyrchwyr o'r WSPU Prydeinig, a'u harweinydd Emmeline Pankhurst, gafodd ei dylanwadu gan dulliau Rwsiaidd o brotestio e.e. ymprydio. Er i Ynys Manaw ganiatau merched oedd berchen ar eiddo bleidleisio mewn etholiadau seneddol yn 1881, Seland Newydd oedd y wlad hunan-lywodraethol cyntaf i ganiatau hawl i bob menyw dros 21 oed bleidleisio mewn etholiadau seneddol yn 1893.[1] Llwyddodd merched yn Ne Awstralia i gael yr un hawliau ac i gael yr hawl i gael eu hethol yn 1895.[2] Yn yr Unol Daleithiau, roedd gan ferched gwyn dros 21 oed yr hawl i bleidleisio yn Wyoming o 1896 ac yn Utah o 1870. Er hynny, yn 1903 nid oedd gan ferched ym Mhrydain yr hawl i bleidleisio a penderfynodd Pankhurst bod rhaid i'r mudiad ddod yn radical a milwriaethus i fod yn effeithiol. Yn rhan o'r ymgyrchu roedd difrodi eiddo, ymprydio a charcharu tan ddechrau'r rhyfel yn 1914.

Daeth yr hawl, i ferched ym Mhrydain dros 30 oed, gydag amodau eiddo penodol, bleidleisio yn 1918, ac yn 1928 daeth hynny'n wir i pob menyw dros 21 oed.[3] 

Carcharu

Emmeline Pankhurst

Ar ddechrau'r 20g hyd at y Rhyfel Byd Cyntaf carcharwyd tua mil o swffragetiaid ym Mhrydain.[4]

Difrodi eiddo

Yn ystod ymgyrchoedd y swffraget ym Mhrydain roedd cynnwys blychau post yn cael eu rhoi ar dan neu roedd asid neu hylif ysol yn cael ei dollti dros llythyrau a chardiau post. Difrodwyd ffenestri siopau a swyddfeydd gyda morthwylion. Torrwyd gwifrenni ffôn a gwelwyd slogannau graffiti ar y strydoedd.[5] 

Roedd David Lloyd George, fel aelod pwysig o’r llywodraeth ac wedyn yn Brif Weinidog, yn darged cyson ar gyfer y protestiadau. Gweiddwyd Swffragetiaid ar draws ei areithiau yn yr Eisteddfod Genedlaethol ac ym Mhafiliwn Caernarfon ble cafodd y protestwyr, dynion a merched eu curo gan y dorf. .[6] Ym 1912 roedd protest enwocaf y Swffragetiaid yng Nghymru pan ddychwelodd Lloyd George i’w bentref genedigol Llanystumdwy i agor neuadd y pentref newydd. Gwaeddodd y Swffragetiaid yn galw am bleidleisiau i ferched. Cafodd y merched eu llusgo o’r neuadd yn filain iawn ac eu curo. Cododd un o’r merched ei dillad wedi’u tynnu a bron taflwyd un arall oddi ar y bont yr Afon Dwyfor gerllaw i’r creigiau. [7]

Targedwyd Plas Pinfold yn Surrey, oedd wedi ei adeiladu i Lloyd George, gyda dau fom ar Chwefror 19, 1913. Ffrwydrodd un gan greu difrod mawr. Yn hunangofiant Sylvia Pankhurst mae'n honni mai Emily Davison oedd yn gyfrifol am yr ymosodiad.

Ymprydio

Y ddynes gyntaf i ymprydio dros achos y swffragetiaid oedd Marion Wallace Dunlop. Cafodd ei charcharu am fis ym mis Gorffennaf 1909 am fandaliaeth.[8] Ar ol 91 awr o ymprydio cafodd ei rhyddhau gan i'r Ysgrifennydd Cartref, Herbert Gladstone ofni iddi ddod yn ferthyr.[9]

Cyfeiriadau

  1. ↑ Ida Husted Harper. History of Woman Suffrage, volume 6 (National American Woman Suffrage Association, 1922) p. 752.
  2. ↑ "Foundingdocs.gov.au". Foundingdocs.gov.au. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 December 2010. Cyrchwyd 8 January 2011. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  3. ↑ Crawford 1999.
  4. ↑ Purvis 1995, t. 103.
  5. ↑ Porter, Ian. "Suffragette attack on Lloyd-George". London walks. London Town Walks. Cyrchwyd 4 February 2013.
  6. ↑ "Historic Eisteddfodau and Gorseddau". museumwales.ac.uk. Cyrchwyd 5 February 2016.
  7. ↑ "Winning the vote for women in Wales". llgc.org.uk. Cyrchwyd 31 March 2016.
  8. ↑ Purvis, ""Deeds, Not Words"", 97
  9. ↑ Geddes 2008, t. 82.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Swffragét&oldid=4715700"