Mabinogi

Casgliad o bedair stori yn seiliedig ar y traddodiad llafar Cymreig yw'r Mabinogi. Oherwydd i'r Arglwyddes Charlotte Guest gamddeall y gair 'mabynogyon' yn un o'r llawysgrif fe ddefnyddir y gair Mabinogion ers iddi hi gyhoeddi ei chyfieithiad Saesneg o Bedair Cainc y Mabinogi ond hefyd am nifer eraill o chwedlau llafar sydd yn rhannol a rhyw sylfaen hanesyddol o'r canol oesoedd iddyn nhw ond hefyd mae elfennau cynharach yn perthyn iddynt hefyd.

Gwnaed y ffilm cartŵn Y Mabinogi (90 munud; cyfarwyddwr: Derec Hayes) ym 2002.

Gwelir y chwedlau mewn dwy lawysgrif canoloesoedd, sef Llyfr Gwyn Rhydderch a ysgrifenwyd rywbryd rhwng 1300 - 1325 Oed Crist, a Llyfr Coch Hergest a ysgrifenwyd rywbryd rhwng 1375 a 1425.

Pedair Cainc y Mabinogi yw:

• Pwyll Pendefig Dyfed
• Branwen ferch Llŷr
• Manawydan fab Llŷr
• Math fab Mathonwy

Cyfieithodd a chyhoeddodd yr Aglwyddes Guest saith chwedl arall yn ei chasglaid. Mae pedair chwedl yn adradd deunydd o chwedloniaeth a thraddodiad Cymreig, sef:

• Breuddwyd Macsen Wledig
• Llud a Llefelys
• Culhwch ac Olwen
• Breuddwyd Rhonabwy

Gan fod Culhwch ac Olwen a Breuddwyd Rhonabwy wedi cadw olion henach am Y Brenin Arthur mae'r storiau hyn o ddiddordeb arbennig i ysgolheigion. Mae Breuddwyd Macsen Wledig yn adrodd hanes yr Ymerawdwr Rhufeinig Magnus Maximus.

Mae tair stori yn chwedlau arthuraidd sydd yng ngwaith Chrétien de Troyes hefyd. erbyn hyn cred ysgolheigion bod y ddau gasgliad yn annibynnol are ei gilydd ond yn seiliedig ar waith hŷn.

• Iarlles y Fynnon
• Peredur fab Efrawg
• Geraint ap Erbin

Cynhwysir hefyd gan yr Arglwyddes Guest ond na chynhwysir mewn argraffiadau dilynol wythfed chwedl nad oedd yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch, sef

• Taliesin

Gweler hefyd

• Pwyll