Daeargryn: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 11:56, 11 Rhagfyr 2017

Dirgryniad wyneb y daear yw daeargryn. Gelwir astudiaeth gwyddonol o ddaeargrynfeydd yn Seismoleg. Mesurir yr ynni straen a ryddheir gan ddaeargryn (sef cryfder y daeargryn) ar y Raddfa Richter.

Mae daeargrynfeydd yn digwydd pob dydd, ond rhai gwan yw'r mwyafrif ohonynt, nad ydynt yn achosi niwed mawr. Ond mae daeargrynfeydd mawrion yn achosi niwed erchyll gan ladd llawer o bobl.

Achosir daeargrynfeydd yn bennaf oll gan symudiad platiau tectonig, lle mae dau blât mewn gwrthdrawiad neu yn symud i gyfeiriad dirgroes (daeargryn tectoneg). Mae symudiad magma mewn llosgfynydd yn gallu achosi daeargryn hefyd. Weithiau, mae cwymp gwagle tanddaearol yn achosi daeargryn.

Cyn daeargryn tectonig mae diriant yng nghramen y ddaear yn cynnyddu. Fe ddigwydd y daeargryn pan fod y ddaear yn torri ac yn symud. Mae'r ddaear yn dirgrynu yn llorfeddol ac yn fertigol, ond symudiad llorfeddol sydd yn achosi mwyafrif y niwed i adeiladau. Yn ystod daeargryn San Francisco ym 1906 symudodd wyneb y daear yn sydyn am dros 4m gyda chanlyniadau erchyll.

Mae daeargryn yn achosi tonnau sy'n cael eu cofnodi gan seismograffau ledled y byd. Mae'n bosib gwybod lle y digwyddodd daeargryn a dyfalu strwythur y ddaear trwy ddadansoddi cofnodion y seismograffau.

Mae'n bosib i don anferth (tsunami) godi o ganlyniad i ddaeargryn neu ffrwydrad llosgfynydd ar waelod y môr. Yn y Môr Tawel y mae hyn yn fwyaf tebyg o ddigwydd.

Ar hyn o bryd mae'n dal i fod yn anodd rhagfynegu daeargryn.

Ardaloedd lle y digwydd llawer o ddaeargrynfeydd

Ewrop

ar hyd dyffryn Rhine, yn bennaf yn Basel, y Swistir
ardal Wien, Awstria
Gwlad yr Iâ
ardal Lisbon, Portiwgal
yr Eidal bron y cyfan
Bosporws a'r gorynys Peloponesaidd (?) ac ardal Môr Aegea

Asia

dyffryn Iorddonen
Iran
Aserbaijan
Armenia
Georgia (Tbilisi)
Wsbecistan (Tashkent)
India (Ahmedabad)
Myanmar (Rangoon)
Taiwan (Taipei)
Tsieina (Beijing, Hebei, Shanxi, Lijiang, mynyddoedd Pamir)
Siapan

America

glan y Môr Tawel bron a bod bob cam ar hyd arfordir Gogledd America a De America:

Dolenni allanol

'Daeargrynfâu yng Nghymru', erthygl ar wefan Amgueddfa Cymru.

Gweler hefyd

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
- [[Delwedd:Egepg1.jpg|de|300px|bawd|Difrod daeargryn yn [[El Salfador]]]]
+[[Delwedd:Egepg1.jpg|de|300px|bawd|Difrod daeargryn yn [[El Salfador]]]]
+Dirgryniad wyneb y daear yw '''daeargryn'''. Gelwir astudiaeth gwyddonol o ddaeargrynfeydd yn [[Seismoleg]]. Mesurir yr ynni straen a ryddheir gan ddaeargryn (sef cryfder y daeargryn) ar y [[Graddfa Richter|Raddfa Richter]].
-*
+Mae daeargrynfeydd yn digwydd pob dydd, ond rhai gwan yw'r mwyafrif ohonynt, nad ydynt yn achosi niwed mawr. Ond mae daeargrynfeydd mawrion yn achosi niwed erchyll gan ladd llawer o bobl.
+Achosir daeargrynfeydd yn bennaf oll gan [[symudiadau'r platiau|symudiad platiau]] tectonig, lle mae dau blât mewn gwrthdrawiad neu yn symud i gyfeiriad dirgroes (daeargryn tectoneg). Mae symudiad [[magma]] mewn [[llosgfynydd]] yn gallu achosi daeargryn hefyd. Weithiau, mae cwymp gwagle tanddaearol yn achosi daeargryn.
+Cyn daeargryn tectonig mae diriant yng [[cramen y ddaear|nghramen y ddaear]] yn cynnyddu. Fe ddigwydd y daeargryn pan fod y ddaear yn torri ac yn symud. Mae'r ddaear yn dirgrynu yn llorfeddol ac yn fertigol, ond symudiad llorfeddol sydd yn achosi mwyafrif y niwed i adeiladau. Yn ystod daeargryn [[San Francisco]] ym [[1906]] symudodd wyneb y daear yn sydyn am dros 4m gyda chanlyniadau erchyll.
+Mae daeargryn yn achosi tonnau sy'n cael eu cofnodi gan [[seismograff]]au ledled y byd. Mae'n bosib gwybod lle y digwyddodd daeargryn a dyfalu strwythur y ddaear trwy ddadansoddi cofnodion y seismograffau.
+Mae'n bosib i don anferth ([[tsunami]]) godi o ganlyniad i ddaeargryn neu ffrwydrad [[llosgfynydd]] ar waelod y [[môr]]. Yn y [[Môr Tawel]] y mae hyn yn fwyaf tebyg o ddigwydd.
+Ar hyn o bryd mae'n dal i fod yn anodd rhagfynegu daeargryn.
+== Ardaloedd lle y digwydd llawer o ddaeargrynfeydd ==
+=== Ewrop ===
+* ar hyd dyffryn [[afon Rhine|Rhine]], yn bennaf yn [[Basel]], [[y Swistir]]
+* ardal [[Wien]], [[Awstria]]
+* [[Gwlad yr Iâ]]
+* ardal [[Lisbon]], [[Portiwgal]]
+* [[yr Eidal]] bron y cyfan
+* [[Bosporws]] a'r gorynys Peloponesaidd (?) ac ardal [[Môr Aegea]]
+=== Asia ===
+* dyffryn [[Iorddonen]]
+* [[Iran]]
+* [[Aserbaijan]]
+* [[Armenia]]
+* [[Georgia]] ([[Tbilisi]])
+* [[Wsbecistan]] ([[Tashkent]])
+* [[India]] ([[Ahmedabad]])
+* [[Myanmar]] ([[Rangoon]])
+* [[Taiwan]] ([[Taipei]])
+* [[Tsieina]] ([[Beijing]], [[Hebei]], [[Shanxi]], [[Lijiang]], mynyddoedd [[Pamir]])
+* [[Siapan]]
+=== America ===
+glan y [[Môr Tawel]] bron a bod bob cam ar hyd arfordir [[Gogledd America]] a [[De America]]:
+* [[San Francisco]], [[UDA]]
+* [[Mecsico]]
+* [[Nicaragua]] ([[Managua]])
+* [[Ecwador]]
+* [[Periw]]
+* [[Tsili]]
+* [[Jamaica]]
+== Dolenni allanol ==
+* [http://www.amgueddfacymru.ac.uk/en/rhagor/erthygl/2002/ 'Daeargrynfâu yng Nghymru'], erthygl ar wefan [[Amgueddfa Cymru]].
+== Gweler hefyd ==
+* [http://www.emsc-csem.org/#2 European-Mediterranean Seismological Centre]
+* [[Tectoneg platiau]]
+* [[Ffin Plat Tectonig]]
+* [[Daeargryn Nepal 2015]]
 [[Categori:Daeargrynfeydd| ]]