Salmonela: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu |
Dim crynodeb golygu |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Mae '''''salmonela''''' /ˌsælməˈnɛlə/ yn fath o bacteria siâp gwialen (basilws) sy'n aelod o'r teulu Enterobacteriaceae. Y ddwy rywogaeth o Salmonela yw Salmonela enterica a Salmonela bongori. |
Mae '''''salmonela''''' /ˌsælməˈnɛlə/ yn fath o bacteria siâp gwialen (basilws) sy'n aelod o'r teulu Enterobacteriaceae. Y ddwy rywogaeth o Salmonela yw Salmonela enterica a Salmonela bongori. Salmonela enterica yw'r rhywogaeth math, a caiff ei rannu i chwe is-rywogaeth sy'n cynnwys dros 2,500 o seroteipiau. |
||
<span>Mae</span>''Salmonella'' yn rywogaeth nad yw'n ffurfio sborau, sef motile enterobacteria yn bennaf gyda diamedrau celloedd rhwng oddeutu 0.7 a 1.5 µm, hyd rhwng 2 a 5 µm, a peritrichous flagella (o amgylch corff y cell i gyd).<ref name="Fabrega2013">{{Cite journal|title=''Salmonella enterica'' Serovar Typhimurium Skills To Succeed in the Host: Virulence and Regulation|last=Fabrega|first=A.|last2=Vila|first2=J.|journal=Clinical Microbiology Reviews|issue=2|doi=10.1128/CMR.00066-12|year=2013|volume=26|pages=308–341|issn=0893-8512|pmc=3623383|pmid=23554419}}</ref> Chemotroffau ydynt, sy'n cael eu hegni o [[Rhydocs|adweithiau rhydwythiad ocsidiad]] drwy ddefnyddio ffynonellau organig. |
<span>Mae</span> ''Salmonella'' yn rywogaeth nad yw'n ffurfio sborau, sef ''motile enterobacteria'' yn bennaf gyda diamedrau celloedd rhwng oddeutu 0.7 a 1.5 µm, a hyd rhwng 2 a 5 µm, a peritrichous flagella (o amgylch corff y cell i gyd).<ref name="Fabrega2013">{{Cite journal|title=''Salmonella enterica'' Serovar Typhimurium Skills To Succeed in the Host: Virulence and Regulation|last=Fabrega|first=A.|last2=Vila|first2=J.|journal=Clinical Microbiology Reviews|issue=2|doi=10.1128/CMR.00066-12|year=2013|volume=26|pages=308–341|issn=0893-8512|pmc=3623383|pmid=23554419}}</ref> Chemotroffau ydynt, sy'n cael eu hegni o [[Rhydocs|adweithiau rhydwythiad ocsidiad]] drwy ddefnyddio ffynonellau organig. Maent hefyd yn anaeorbau goddefol, sy'n gallu cynhyrchu ATP gydag ocsigen ("yn aerobig") pan mae ar gael; neu phan nad oes [[ocsigen]] ar gael, drwy ddefnyddio derbynwyr neu eplesu ("yn anaerobig"). Caiff yr is-rywogaeth ''S. enterica'' eu canfod ar draws y byd ym mhob anifail gwaed cynnes ac yn yr amgylchedd. Mae ''S. bongori'' wedi'i gyfyngu i anifeiliaid gwaed oer, yn arbennig [[Ymlusgiad|ymlusgiaid]].<ref name="Baron">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=TO_vLvPXXeQC&pg=PA323&dq=salmonella+bongori+lizard&hl=en&sa=X&ei=w-YlUfO8I8TPrQeVjoDQDA&ved=0CEcQ6AEwBA#v=onepage&q=salmonella%20bongori%20lizard&f=false|title=Microbiology: An Introduction]|last=Tortora GA|publisher=Pearson|year=2008|isbn=8131722325|edition=9th|pages=323–324}}</ref> |
||
<span>Mae rhywogaethau </span>''Salmonela'' yn |
<span>Mae rhywogaethau </span>''Salmonela'' yn bathogenau mewngellol:<ref>{{Cite journal|title=Cellular aspects of immunity to intracellular Salmonella enterica|last1=Jantsch|first1=J.|last2=Chikkaballi|first2=D.|journal=Immunological Reviews|issue=1|doi=10.1111/j.1600-065X.2010.00981.x|year=2011|volume=240|pages=185–195|pmid=21349094|last3=Hensel|first3=M.}}</ref> mae rhai seroteipiau'n achosi salwch. Gall ''seroteipiau nad ydynt yn deiffoidaidd'' gael eu trosglwyddo o anifeiliaid i bobl ac o bobl i bobl. Maent gan amlaf yn effeithio ar y coluddion yn unig, ac yn achosi [[Afiechyd a gludir gan fwyd|gwenwyn bwyd]] Salmonela; mae'r symptomau yn mynd heb unrhyw wrthfiotigau. Fodd bynnag, yng ngweldydd Affrica is y Sahara gallant achosi clefyd parateiffoid, sydd angen triniaeth frys gyda [[Gwrthfiotig|gwrthfiotiga]]<nowiki/>u. Gall ''seroteipiau teiffoidaidd'' dim ond cael eu trosglwyddo rhwng pobl, a gallant achosi gwenwyn bwyd ''Salmonela'', clefyd teiffoid a chlefyd parateiffoid.<ref name="Sherris">{{cite book|title=Sherris Medical Microbiology|author=Ryan I KJ, Ray CG (editors)|publisher=McGraw Hill|year=2004|isbn=0-8385-8529-9|edition=4th|pages=362–8}}CS1 maint: Extra text: authors list ([//en.wikipedia.org/wiki/Category:CS1_maint:_Extra_text:_authors_list link]) |
||
[[Category:CS1 maint: Extra text: authors list|Category:CS1 maint: Extra text: authors list]]</ref> Mae clefyd Teiffoid yn digwydd pan fo ''Salmonela'' yn cyrraedd y gwaed - y ''ffurf teiffoidaidd''; neu yn ogystal yn lledaenu drwy'r corff, yn effeithio |
[[Category:CS1 maint: Extra text: authors list|Category:CS1 maint: Extra text: authors list]]</ref> Mae clefyd Teiffoid yn digwydd pan fo ''Salmonela'' yn cyrraedd y gwaed - y ''ffurf teiffoidaidd''; neu yn ogystal yn lledaenu drwy'r corff, yn effeithio ar yr organnau, ac yn dangos endotocsinau - y ''ffurf septig''. Gall hyn arwain at sioc hypofolemig a sioc septig, a all arwain at farwolaeth, ac mae angen [[Uned gofal dwys|gofal dwys]] gan gynnwys gwrthfiotigau.{{Reflist|30em}} |
||
[[Categori:Bacteria]] |
[[Categori:Bacteria]] |
||
[[Categori:Prosiect Wici-Iechyd]] |
[[Categori:Prosiect Wici-Iechyd]] |
||
Fersiwn yn ôl 09:05, 8 Rhagfyr 2017
Mae salmonela /ˌsælməˈnɛlə/ yn fath o bacteria siâp gwialen (basilws) sy'n aelod o'r teulu Enterobacteriaceae. Y ddwy rywogaeth o Salmonela yw Salmonela enterica a Salmonela bongori. Salmonela enterica yw'r rhywogaeth math, a caiff ei rannu i chwe is-rywogaeth sy'n cynnwys dros 2,500 o seroteipiau.
Mae Salmonella yn rywogaeth nad yw'n ffurfio sborau, sef motile enterobacteria yn bennaf gyda diamedrau celloedd rhwng oddeutu 0.7 a 1.5 µm, a hyd rhwng 2 a 5 µm, a peritrichous flagella (o amgylch corff y cell i gyd).[1] Chemotroffau ydynt, sy'n cael eu hegni o adweithiau rhydwythiad ocsidiad drwy ddefnyddio ffynonellau organig. Maent hefyd yn anaeorbau goddefol, sy'n gallu cynhyrchu ATP gydag ocsigen ("yn aerobig") pan mae ar gael; neu phan nad oes ocsigen ar gael, drwy ddefnyddio derbynwyr neu eplesu ("yn anaerobig"). Caiff yr is-rywogaeth S. enterica eu canfod ar draws y byd ym mhob anifail gwaed cynnes ac yn yr amgylchedd. Mae S. bongori wedi'i gyfyngu i anifeiliaid gwaed oer, yn arbennig ymlusgiaid.[2]
Mae rhywogaethau Salmonela yn bathogenau mewngellol:[3] mae rhai seroteipiau'n achosi salwch. Gall seroteipiau nad ydynt yn deiffoidaidd gael eu trosglwyddo o anifeiliaid i bobl ac o bobl i bobl. Maent gan amlaf yn effeithio ar y coluddion yn unig, ac yn achosi gwenwyn bwyd Salmonela; mae'r symptomau yn mynd heb unrhyw wrthfiotigau. Fodd bynnag, yng ngweldydd Affrica is y Sahara gallant achosi clefyd parateiffoid, sydd angen triniaeth frys gyda gwrthfiotigau. Gall seroteipiau teiffoidaidd dim ond cael eu trosglwyddo rhwng pobl, a gallant achosi gwenwyn bwyd Salmonela, clefyd teiffoid a chlefyd parateiffoid.[4] Mae clefyd Teiffoid yn digwydd pan fo Salmonela yn cyrraedd y gwaed - y ffurf teiffoidaidd; neu yn ogystal yn lledaenu drwy'r corff, yn effeithio ar yr organnau, ac yn dangos endotocsinau - y ffurf septig. Gall hyn arwain at sioc hypofolemig a sioc septig, a all arwain at farwolaeth, ac mae angen gofal dwys gan gynnwys gwrthfiotigau.
- ↑ Fabrega, A.; Vila, J. (2013). "Salmonella enterica Serovar Typhimurium Skills To Succeed in the Host: Virulence and Regulation". Clinical Microbiology Reviews 26 (2): 308–341. doi:10.1128/CMR.00066-12. ISSN 0893-8512. PMC 3623383. PMID 23554419. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3623383.
- ↑ Tortora GA (2008). Microbiology: An Introduction] (arg. 9th). Pearson. tt. 323–324. ISBN 8131722325.
- ↑ Jantsch, J.; Chikkaballi, D.; Hensel, M. (2011). "Cellular aspects of immunity to intracellular Salmonella enterica". Immunological Reviews 240 (1): 185–195. doi:10.1111/j.1600-065X.2010.00981.x. PMID 21349094.
- ↑ Ryan I KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (arg. 4th). McGraw Hill. tt. 362–8. ISBN 0-8385-8529-9.CS1 maint: extra text: authors list (link)CS1 maint: Extra text: authors list (link)