Gemau'r Gymanwlad 1998

16eg Gemau'r Gymanwlad
Seremoni agoriadol	11 Medi
Seremoni cau	21 Medi
Agorwyd yn swyddogol gan	Prif Weinidog Malaysia Mahathir Mohamad
<  XV XVII  >

Gemau'r Gymanwlad 1998 oedd yr unfed tro ar bymtheg i Gemau'r Gymanwlad gael eu cynnal. Kuala Lumpur, Malaysia oedd cartref y Gemau rhwng 11 - 21 Medi a dyma'r tro cyntaf i'r Gemau ymweld ag Asia. Llwyddodd Kuala Lumpur i ennill yr hawl i gynnal y Gemau yn ystod Gemau Olympaidd 1992 yn Barcelona gan sicrhau 40 pleidlais gydag Adelaide, Awstralia yn sicrhau 25. Roedd Gemau'r Gymanwlad wedi eu beirniadu yn dilyn y penderfyniad i wrthod ceisiadau New Dehli i gynnal Gemau 1990 a 1994 gan arwain at lywodraeth Canada'n nodi bod angen i Gemau'r Gymanwlad gael eu cynnal ym mhob rhan o'r Gymanwlad ac nid i'w cyfyngu i'r gwledydd traddodiadol fel Lloegr, Awstralia, Seland Newydd a Chanada.

Cafwyd campau i dimau am y tro cyntaf yn y Gemau gyda Chriced, Hoci, Pêl-rwyd a Rygbi Saith-bob-ochr yn ogystal â Bowlio Deg a Sboncen a chafwyd athletwyr o Ciribati a Tuvalu am y tro cyntaf yn ogystal â dwy wlad oedd wedi ymuno â'r Gymanwlad er nad oeddent yn gyn-diriogaethau Prydeinig; Camerŵn a Mosambic.

Uchafbwyntiau'r Gemau

Cafodd Mosambic ddechrau delfrydol i'w Gemau cyntaf wrth i Maria Mutola ac Argentina Paulino gipio'r fedal aur ac arian yn ras yr 800m i ferched a dathlodd Camerŵn eu hymddangosiad cyntaf yn y gemau gyda thair medal arian a thair medal efydd. Cipiodd Lesotho a Mawrisiws eu medalau aur cyntaf yn hanes y Gemau wrth i Thabiso Paul Moqhal ennill y Marathon i Lesotho gyda Richard Sunee yn dod yn fuddugol yn y sgwâr bocsio i Mawrisiws.

Gyda champau i dimau yn ymddangos am y tro cyntaf, cafwyd medal aur i dîm criced De Affrica, Crysau Duon Seland Newydd oedd yn fuddugol yn y rygbi saith-pob-ochr tra bo Awstralia'n fuddugol yn y pêl-rwyd yn ogystal â chystadlaethau hoci'r dynion a'r merched.

Ar y trac Athletau llwyddodd Atto Boldon o Trinidad a Tobago i dorri record y Gymanwlad yn y 100m i ddynion wrth ennill y fedal aur mewn 9.88 eiliad gyda Frankie Fredericks o Namibia, gasglodd y fedal arian, hefyd yn torri 10 eiliad wrth orffen mewn amser o 9.96 eiliad. Obadele Thompson o Barbados gafodd yr efydd gydag amser o 10.00 eiliad ar ei ben.

Torrodd Iwan Thomas o Gymru record 400m y Gymanwlad wrth ennill y fedal aur mewn amser o 44.52 eiliad gan ychwanegu pencampwriaeth y Gymanwlad i'w fedal aur o Bencampwriaethau'r Byd a Phencampwriaethau Ewrop.

Casglodd Bradley Wiggins o Loegr medal cyntaf ei yrfa beicio wrth gasglu'r fedal arian fel aelod o dîm ras yn erbyn y cloc Lloegr ac yn y pwll nofio gwnaeth Ian Thorpe o Awstralia ei ymddangosiad cyntaf yn y Gemau wrth gasglu pedair medal aur yn y 200m dull rhydd, 400m dull rhydd, 4x100m dull rhydd a 4x200m dull rhydd.

Chwaraeon

• Athletau
• Badminton
• Beicio
• Bocsio

• Bowlio Lawnt
• Bowlio Pin-deg
• Criced
• Codi Pwysau

• Gymnasteg
• Hoci
• Nofio
• Pêl-rwyd

• Plymio
• Rygbi Saith-bob-ochr
• Saethu
• Sboncen

Timau yn cystadlu

Cafwyd 70 tîm yn cystadlu yng Ngemau'r Gymanwlad, 1998 gyda Camerŵn, Namibia, Montserrat a Mosambic yn ymddangos am y tro cyntaf.

Anguilla Antigwa a Barbiwda Awstralia Bahamas Bangladesh Barbados Belîs Bermiwda Botswana Brwnei Darussalam Camerŵn Canada

Cymru Cyprus De Affrica Dominica Gambia Ghana Gibraltar Gogledd Iwerddon Guernsey Gaiana Hong Cong India

Jamaica Jersey Cenia Ciribati Lesotho Lloegr Malawi Malaysia Maldives Malta Mawrisiws Montserrat

Mosambic Namibia Nawrw Nigeria Pacistan Papua Gini Newydd Samoa Seland Newydd Seychelles Sierra Leone Singapôr Sri Lanca

St Helena St Kitts a Nevis Sant Lwsia St Vincent Swaziland Tansanïa Tonga Trinidad a Tobago Tuvalu Wganda Ynysoedd Caiman

Ynysoedd Cook Ynysoedd y Falklands Ynys Manaw Ynysoedd Norfolk Ynysoedd Solomon Ynysoedd Turks a Caicos Ynysoedd Virgin Prydeinig Yr Alban Fanwatw Sambia Simbabwe

Tabl Medalau

Safle	Cenedl	Aur	Arian	Efydd	Cyfanswm
1	Awstralia	82	61	57	200
2	Lloegr	36	47	52	135
3	Canada	30	31	40	101
4	Malaysia	10	14	12	36
5	De Affrica	9	11	14	34
6	Seland Newydd	8	6	20	34
7	India	7	10	8	25
8	Cenia	7	5	4	16
9	Jamaica	4	2	0	6
10	Cymru	3	4	8	15
11	Yr Alban	3	2	7	12
12	Nawrw	3	0	0	3
13	Gogledd Iwerddon	2	1	1	4
14	Simbabwe	2	0	3	5
15	Ghana	1	1	3	5
16	Mawrisiws	1	1	2	4
17	Cyprus	1	1	1	3
	Tansanïa	1	1	1	3
	Trinidad a Tobago	1	1	1	3
20	Bahamas	1	1	0	2
	Mosambic	1	1	0	2
22	Barbados	1	0	2	3
23	Lesotho	1	0	0	1
24	Camerŵn	0	3	3	6
25	Namibia	0	2	1	3
26	Seychelles	0	2	0	2
27	Sri Lanca	0	1	1	2
28	Bermiwda	0	1	0	1
	Ffiji	0	1	0	1
	Ynys Manaw	0	1	0	1
	Pacistan	0	1	0	1
32	Papua Gini Newydd	0	0	1	1
	Wganda	0	0	1	1
	Sambia	0	0	1	1
Cyfanswm		215	215	245	675

Medalau'r Cymry

Roedd 105 aelod yn nhîm Cymru.

Medal	Enw	Cystadleuaeth
Aur	Iwan Thomas	Athletau	400m
Aur	Kelly Morgan	Badminton	Senglau
Aur	Desmond Davies	Saethu	Skeet
Arian	Christian Malcolm	Athletau	200m
Arian	David Morgan	Codi Pwysau	77 kg (Cipiad)
Arian	William Thomas a Robert Weale	Bowlio Lawnt	Parau
Arian	John Price	Bowlio Lawnt	Senglau
Efydd	Iwan Thomas Jamie Baulch Paul Gray a Doug Turner	Athletau	4 x 400m
Efydd	Shaun Pickering	Athletau	Taflu Pwysau
Efydd	Kevin Evans	Bocsio	91 kg
Efydd	Rita Jones ac Anne Sutherland	Bowlio Lawnt	Parau
Efydd	Mark Anstey David Wilkins Neil Rees ac Ian Slade	Bowlio Lawnt	Pedwarawd
Efydd	Tony Morgan	Codi Pwysau	69 kg (Cipiad)
Efydd	Christopher Hockley a David Davies	Saethu	Reiffl bôr llawn
Efydd	Alex Gough	Sboncen	Senglau

Dolenni allanol

• (Saesneg) Gwefan swyddogol Gemau'r Gymanwlad
• (Saesneg) Cyngor Gemau Gymanwlad Cymru

Rhagflaenydd: Victoria

Gemau'r Gymanwlad Lleoliad y Gemau

Olynydd: Manceinion