Organeb byw: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Addbot (sgwrs | cyfraniadau)
B Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7239 (translate me)
→‎top: Manion using AWB
Llinell 2: Llinell 2:


Mewn [[bioleg]], '''organeb byw''' yw pethau byw megis [[anifail|anifeiliaid]], [[meicro-organeb]]au, [[planhigyn|planhigion]] neu [[ffwng]]. Beth sy'n gyffredin rhwng y rhain i gyd? Y ffaith eu bont yn ymateb i stimwli, [[atgenhedlu]], [[tyfu]] a pharhad.
Mewn [[bioleg]], '''organeb byw''' yw pethau byw megis [[anifail|anifeiliaid]], [[meicro-organeb]]au, [[planhigyn|planhigion]] neu [[ffwng]]. Beth sy'n gyffredin rhwng y rhain i gyd? Y ffaith eu bont yn ymateb i stimwli, [[atgenhedlu]], [[tyfu]] a pharhad.
Gall yr organeb fod yn [[Organeb ungellog|un gell]] (y ffurf mwyaf elfennol ar fywyd) neu'n [[Organeb amlgellog|amlgellog]], megis [[bod dynol]], gyda biliynau o gelloedd wedi'u grwpio'n [[Organ (anatomeg)|organau]] a [[meinwe]]oedd.
Gall yr organeb fod yn [[Organeb ungellog|un gell]] (y ffurf mwyaf elfennol ar fywyd) neu'n [[Organeb amlgellog|amlgellog]], megis [[bod dynol]], gyda biliynau o gelloedd wedi'u grwpio'n [[Organ (anatomeg)|organau]] a [[meinwe]]oedd.


Gellir rhannu'r organebau mewn sawl ffordd; un o'r rhain yw:
Gellir rhannu'r organebau mewn sawl ffordd; un o'r rhain yw:
Llinell 13: Llinell 13:
* [[Organeb ungellog]]
* [[Organeb ungellog]]
* [[Organeb amlgellog]]
* [[Organeb amlgellog]]



Un diffiniad eitha derbyniol o organeb yw ei fod yn gasgliad o [[moleciwl|foleciwlau]] sydd â nodweddion 'byw'. Mae rhai gwyddonwyr yn mynnu na ddylai [[feirws]] gael ei ystyried yn organeb, nac ychwaith unrhyw ffurfiau mae dyn yn eu creu yn y dyfodol. Mae'r firws yn ddibynol ar ei [[organeb letyol]] i atgenhedlu, felly nad ydynt yn ffitio'r geiriad arferol y dylent fedru atgenhedlu eu hunain, heb gymorth.
Un diffiniad eitha derbyniol o organeb yw ei fod yn gasgliad o [[moleciwl|foleciwlau]] sydd â nodweddion 'byw'. Mae rhai gwyddonwyr yn mynnu na ddylai [[feirws]] gael ei ystyried yn organeb, nac ychwaith unrhyw ffurfiau mae dyn yn eu creu yn y dyfodol. Mae'r firws yn ddibynol ar ei [[organeb letyol]] i atgenhedlu, felly nad ydynt yn ffitio'r geiriad arferol y dylent fedru atgenhedlu eu hunain, heb gymorth.

Fersiwn yn ôl 16:02, 17 Awst 2017

Madarchen polypore sydd â pherthynas parasytig gyda'r goeden. Mae'r ddau'n engreifftiau o organebau.

Mewn bioleg, organeb byw yw pethau byw megis anifeiliaid, meicro-organebau, planhigion neu ffwng. Beth sy'n gyffredin rhwng y rhain i gyd? Y ffaith eu bont yn ymateb i stimwli, atgenhedlu, tyfu a pharhad. Gall yr organeb fod yn un gell (y ffurf mwyaf elfennol ar fywyd) neu'n amlgellog, megis bod dynol, gyda biliynau o gelloedd wedi'u grwpio'n organau a meinweoedd.

Gellir rhannu'r organebau mewn sawl ffordd; un o'r rhain yw:

  • Procariotig: sef bacteria ac Archaea
  • Iwcariotig: sef ffwng, anifeiliaid a phlanhigion

Dull arall o'u grwpio yw:

Un diffiniad eitha derbyniol o organeb yw ei fod yn gasgliad o foleciwlau sydd â nodweddion 'byw'. Mae rhai gwyddonwyr yn mynnu na ddylai feirws gael ei ystyried yn organeb, nac ychwaith unrhyw ffurfiau mae dyn yn eu creu yn y dyfodol. Mae'r firws yn ddibynol ar ei organeb letyol i atgenhedlu, felly nad ydynt yn ffitio'r geiriad arferol y dylent fedru atgenhedlu eu hunain, heb gymorth.