Y Môr Canoldir

Y Môr Canoldir

Llun lloeren cyfansawdd o'r Môr Canoldir

Môr rhwng Ewrop, Asia ac Affrica yw'r Môr Canoldir (2.5 miliwn km²). Cafodd ei enw o'r Lladin mediterraneus (medius, 'canol' + terra, 'tir'), ond roedd y Rhufeiniaid yn ei alw yn Mare Nostrum, sef 'ein môr ni'.

Daearyddiaeth

Mae Culfor Gibraltar yn cysylltu'r Môr Canoldir â'r Môr Iwerydd yn y gorllewin ac mae Môr Marmara, y Dardanelles a'r Bosphorus yn ei gysylltu â'r Môr Du yn y dwyrain. Mae Môr Marmara yn ran o'r Môr Canoldir ym marn rhai pobl. Yn y de-ddwyrain mae Camlas Suez yn cysylltu'r Môr Canoldir a'r Môr Coch. Ceir nifer sylweddol o ynysoedd yn y Môr Canoldir (gweler isod), yn arbennig yn y gogledd-ddwyrain rhwng Asia Leiaf a Gwlad Groeg.

Hinsawdd

Mae hinsawdd arbennig o amgylch y Môr Canoldir, a nodweddir gan aeafau byr a chymhedrol ar y cyfan a hafau poeth, er ei bod yn amrywio o wlad i wlad o gwmpas y môr.

Ynysoedd

Mae ynysoedd mawr y Môr Canoldir yn cynnwys:

• Cyprus, Crete a Rhodes yn y dwyrain.
• Sardinia, Corsica, Sisili, Malta a Djerba yn y canolbarth.
• Ibiza, Majorca a Minorca (yr Ynysoedd Balearig) yn y gorllewin.

Yn y Môr Aegeaidd ceir nifer mawr o ynysoedd llai a'r rhan fwyaf yn perthyn i Wlad Groeg.

Gwledydd

Y gwledydd sydd ar lannau y Môr Canoldir yw:

• Ewrop (o'r gorllewin i'r dwyrain): Sbaen, Ffrainc, Monaco, yr Eidal, Slofenia, Croatia, Bosnia a Hertsegofina, Montenegro, Albania, Gwlad Groeg a Thwrci
• Asia (o'r gogledd i'r de): Twrci, Syria, Libanus, Israel a Phalesteina
• Affrica (o'r dwyrain i'r gorllewin): yr Aifft, Libia, Tunisia, Algeria a Moroco
• Ynysoedd sydd yn wledydd yw Cyprus a Malta. Lleolir Gweriniaeth Twrcaidd Gogledd Cyprus yng Ngogledd ynys Cyprus, ond dim ond Twrci sy'n cydnabod hon yn wlad.