Ieithoedd Goedelaidd

Mae 'r ieithoedd Goideleg, a elwir weithiau yr ieithoedd Gaeleg, yn grŵp o ieithoedd sy'n cynnwys Gwyddeleg (Gaeilge), Gaeleg yr Alban (Gàidhlig) a Manaweg (Gaelg). Rhennir yr ieithoedd Celtig sy'n cael eu siarad heddiw yn ieithoedd Goideleg ac ieithoedd Brythonig, sy'n cynnwys Cymraeg, Cernyweg a Llydaweg.

Cyfeirir at yr ieithoedd Goideleg hefyd fel Celteg Q tra gelwir yr ieithoedd Brythonig yn Gelteg P. Cadwodd yt ieithoedd Q y sain Proto-Gelteg *k^w, a daeth yn [k]) yn ddiweddarach. Yn yr ieithoedd Brythonig trôdd y sain *k^w yn [p]. Ymhlith hen ieithoedd Celtaidd y cyfandir, ceir y [p] mewn Galeg tra'r oedd Celtibereg yn cadw'r *k^w.

Proto-Gelteg	Galeg	Cymraeg	Llydaweg	Gwyddeleg	Gaeleg yr Alban	Manaweg
*kwennos	pennos	pen	penn	ceann	ceann	kione
*kwetwar-	petuarios	pedwar	pevar	ceathair	ceithir	kiare
*kwenkwe	pinpetos	pump	pemp	cúig	còig	queig
*kweis	pis	pwy	piv	cé (older cia)	cò/cia	quoi

Credir fod yr ieithoedd Goideleg wedi datblygu fel a ganlyn:

• Goideleg
  • Gwyddeleg Cynnar,
  • Hen Wyddeleg, wedi datblygu yn:
  • Gwyddeleg Canol, wedi datblygu yn:
    • Gwyddeleg
    • Gaeleg yr Alban
    • Manaweg

Hyd y gwyddir, dim ond yn Iwerddon yr oedd ieithoedd Goideleg yn cael ei siarad hyd nes i'r Scoti ymfudo o Iwerddon i orllewin yr Alban rywbyd rhwng y 3edd ganrif a'r 6ed ganrif.