Mysgedwr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Golygiad diweddaraf yn ôl 07:01, 25 Ebrill 2017

Math o filwr troed (neu inffantri) yw mysgedwr a chanddo fysged, sy'n rhoi iddo'i enw. Roeddent yn rhan bwysig o bob byddin gwerth ei halen drwy Ewrop ar ddiwedd yr Oesoedd Canol hyd at ganol yr 17g pan ffafriwyd y reiffl fel gwn. Ar adegau roedd gan y mysgedwr geffyl (fel y dragŵn neu'r cafalri). Arferai Byddin Imperialaidd yr Almaen ddefnyddio'r enw yma hyd at y Rhyfel Mawr.

Addaswyd Les trois mousquetaires (Y Tri Mysgedwr) gan Alexandre Dumas i'r Gymraeg gan J.E.B. Jones (Hughes, 1965).

Y cyfnod cynnar[golygu | golygu cod]

Mae'n bur debygol mai'r wlad gyntaf i ddefnyddio mysgedwyr, oedd Tsieina ar gychwyn y 14g ac o bosib cyn hynny. Yn sicr roeddent yn rhan hanfodol o'r fyddin yn ystod y Brenhinllin Ming (1368–1644) a'r Brenhinllin Qing (1644–1911). Ceir llyfr o'r 14g sy'n disgrifio'r ddyfais matchlock yn Tsieina.^[1]

Roedd Ymerodraeth yr Otomaniaid hefyd yn flaenllaw gyda'r ddyfais newydd a hyfforddwyd mysgedwyr di-ri i'w defnyddio ganddynt yn yr 1440au, yn enwedig gan y corfflu Jannisari. Roeddent wedi ymestyn eu tiriogaeth o Dwrci i Arabia a defnyddiwyd y mysgedwyr ganddynt pan wnaethon nhw orchfygu Caergystennin (Istanbwl heddiw). Dyma'r cyfnod pan y defnyddiwyd y canon (neu "Fombard Mawr Twrci" fel y'i galwyd) am y tro cyntaf i chwalu muriau caerau a chestyll.

Gyda Ffrainc y cysylltir y gair fel arfer, a gair Ffrengig ydoedd yn wreiddiol. Ffurfiwyd "Mysgedwyr y Gard" yn 1622 gan Louis XIII pan gyflwynodd y gwn i gwmni o gafalri ysgafn.

Y Reiffl[golygu | golygu cod]

"Y Cotiau Cochio" oedd y llysenw ar fysgedwyr Prydeinig ac yng ngwledydd Prydain, defnydiwyd y mysgedwyr (a'u mysgedau "Brown Bess") am y tro diwethaf ym 1854 gyda'r reifflwyr (a'u Minié rifle) yn eu disodli. Roedd gan y reiffl hwn bellter dair gwaith hirach na'r mysged.^[2] Arferai Byddin Imperialaidd yr Almaen ddefnyddio'r enw yma hyd at y Rhyfel Mawr.

Oriel[golygu | golygu cod]

Mysgedwyr o Sweden (1624-1650) gyda mysgedi a bardiche (bwyelli hirion)
Mysgedwyr y 18g o Świdnica, Gwlad Pwyl, (llun modern)

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

↑ Needham, Cyfrol 5, Rhan 7, 447-454.
↑ R. M. Barnes, page 95 A History of the Regiments & Uniforms of the British Army, Sphere Books 1972

[needham_volume_5_part_7_447_454-1] Needham, Cyfrol 5, Rhan 7, 447-454.

[2] R. M. Barnes, page 95 A History of the Regiments & Uniforms of the British Army, Sphere Books 1972

[1]

[2]

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
 [[Delwedd:Jacob de Gheyn - Wapenhandelinge 4.jpg|bawd|dde|250px|Mysgedwr o'r [[Iseldiroedd]] gan [[Jacob de Gheyn II|Jacob van Gheyn]] yn 1608.]]
-Math o filwr troed (neu ''inffantri'') yw '''mysgedwr''' a chanddo fysged, sy'n rhoi iddo'i enw. Roeddent yn rhan bwysig o bob [[byddin]] gwerth ei halen drwy [[Ewrop]] ar ddiwedd yr [[Oesoedd Canol]] hyd at ganol yr 17fed ganrif pan ffafriwyd y [[reiffl]] fel gwn. Ar adegau roedd gan y mysgedwr geffyl (fel y dragŵn neu'r cafalri). Arferai [[Byddin Imperialaidd yr Almaen]] ddefnyddio'r enw yma hyd at y [[Rhyfel Mawr]].
+Math o filwr troed (neu ''inffantri'') yw '''mysgedwr''' a chanddo fysged, sy'n rhoi iddo'i enw. Roeddent yn rhan bwysig o bob [[byddin]] gwerth ei halen drwy [[Ewrop]] ar ddiwedd yr [[Oesoedd Canol]] hyd at ganol yr 17g pan ffafriwyd y [[reiffl]] fel gwn. Ar adegau roedd gan y mysgedwr geffyl (fel y dragŵn neu'r cafalri). Arferai [[Byddin Imperialaidd yr Almaen]] ddefnyddio'r enw yma hyd at y [[Rhyfel Mawr]].
 Addaswyd ''Les trois mousquetaires'' (Y Tri Mysgedwr) gan [[Alexandre Dumas]] i'r Gymraeg gan J.E.B. Jones (Hughes, 1965).
@@ Llinell 6: / Llinell 6: @@
 ==Y cyfnod cynnar==
 [[Image:Ming musketeers.jpg|bawd|chwith|Mysgedwyr yn Tsieina yn ystod y [[Brenhinllin Ming]] o'r 14eg ganrif.]]
-Mae'n bur debygol mai'r wlad gyntaf i ddefnyddio mysgedwyr, oedd [[Tsieina]] ar gychwyn y 14eg ganrif ac o bosib cyn hynny. Yn sicr roeddent yn rhan hanfodol o'r fyddin yn ystod y [[Brenhinllin Ming]] (1368–1644) a'r [[Brenhinllin Qing]] (1644–1911). Ceir llyfr o'r 14eg ganrif sy'n disgrifio'r ddyfais ''matchlock'' yn Tsieina.<ref name="needham volume 5 part 7 447 454">Needham, Cyfrol 5, Rhan 7, 447-454.</ref>
+Mae'n bur debygol mai'r wlad gyntaf i ddefnyddio mysgedwyr, oedd [[Tsieina]] ar gychwyn y 14g ac o bosib cyn hynny. Yn sicr roeddent yn rhan hanfodol o'r fyddin yn ystod y [[Brenhinllin Ming]] (1368–1644) a'r [[Brenhinllin Qing]] (1644–1911). Ceir llyfr o'r 14g sy'n disgrifio'r ddyfais ''matchlock'' yn Tsieina.<ref name="needham volume 5 part 7 447 454">Needham, Cyfrol 5, Rhan 7, 447-454.</ref>
 Roedd [[Ymerodraeth yr Otomaniaid]] hefyd yn flaenllaw gyda'r ddyfais newydd a hyfforddwyd mysgedwyr di-ri i'w defnyddio ganddynt yn yr 1440au, yn enwedig gan y corfflu ''Jannisari''. Roeddent wedi ymestyn eu tiriogaeth o [[Twrci|Dwrci]] i Arabia a defnyddiwyd y mysgedwyr ganddynt pan wnaethon nhw orchfygu [[Caergystennin]] (Istanbwl heddiw). Dyma'r cyfnod pan y defnyddiwyd y [[canon]] (neu "Fombard Mawr Twrci" fel y'i galwyd) am y tro cyntaf i chwalu muriau caerau a chestyll.
@@ Llinell 30: / Llinell 30: @@
 Image:Arkebusier.jpg
 Image:Altblau regiment musketeer.jpg|Mysgedwyr o Sweden (1624-1650) gyda mysgedi a [[bardiche]] (bwyelli hirion)
-Image:Musketeers from Swidnica.jpg|Mysgedwyr y 18fed ganrif  o Świdnica, [[Gwlad Pwyl]], (llun modern)
+Image:Musketeers from Swidnica.jpg|Mysgedwyr y 18g  o Świdnica, [[Gwlad Pwyl]], (llun modern)
 </gallery>