Rhethreg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
eginyn |
cychwyn ar ehangu |
||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
Celfyddyd neu astudiaeth llefaru ac ysgrifennu yw '''rhethreg''',<ref>{{dyf GPC |gair=rhethreg |dyddiadcyrchiad=8 Ionawr 2017 }}</ref> '''rheitheg''', '''areitheg''' neu '''areithyddiaeth'''. Yn ei ystyr eangaf, mae'r gair hwn yn golygu'r ddamcaniaeth o huodledd, pa un ai llafaredig neu ysgrifenedig. Ei amcan yw egluro'r arferion sydd yn rheoli cyfansoddiadau [[rhyddiaith|rhyddieithol]] ac [[araith|areithiau]] fel ei gilydd, a fwriedir i ddylanwadu ar farn neu deimladau'r gynulledifa. Gan hynny, mae'n ymdrin â'r hyn sydd yn dwyn perthynas â phrydferthwch a nerth arddull – hynny yw, trwy ddefnyddio cywirdeb ieithyddol, cyfansoddi brawddegau yn rheolaidd, ac arfer ffigurau a chymariaethau priodol. Yn ei ystyr manylaf a mwyaf cyfyng, mae rhethreg yn ymwneud â'r egwyddorion sylfaenol ar ba rai y mae anerchiadau areithyddol yn cael eu cyfansoddi. Rhethregwr ydyw un sydd yn dysgu ysgrifennu ar areithyddiaeth, ac areithiwr ydyw un sydd yn ymarfer y gelfyddyd. |
|||
Celfyddyd neu astudiaeth llefaru ac ysgrifennu yw '''rhethreg'''.<ref>{{dyf GPC |gair=rhethreg |dyddiadcyrchiad=8 Ionawr 2017 }}</ref> Roedd yn gyfrwng hollbwysig ym mywyd deallusol yr hen Roegwyr a Rhufeiniaid, ac yn bwnc annatod yn addysg Ewropeaidd [[yr Oesoedd Canol]]. |
|||
Prif amcan rhethreg yw argyhoeddi a pherswadio. Nid yw'n ymwneud â'r olrheiniad o wirionedd ond megis ail beth yn unig. Fel ei sylfaen, y mae'n cymryd yn ganiataol fodolaeth egwyddorion neu ffeithiau; a'r amcan ganddi ydyw, cyflwyno'r rhai hynny yn y ffurf mwyaf cyfaddasol i ennill cydsyniad y deall a gwneuthur argraff ar y galon, er peri i un ymatal rhag, neu i'w dueddu tuag at ryw benderfyniad neu weithrediad neilltuol. |
|||
Roedd rhethreg yn gyfrwng hollbwysig ym mywyd deallusol yr [[hen Roeg]]wyr a [[Rhufain hynafol|Rhufeiniaid]], ac yn un o wyddorau'r [[trifiwm]] yn addysg Ewropeaidd [[yr Oesoedd Canol]]. Yr ysgrifenwyr enwocaf ar rethreg ac areithyddiaeth yn mysg yr hynafiaid oedd [[Aristoteles]], [[Cicero]], a [[Quintilian]], ac mewn amseroedd diweddar y Saeson Blair, Campbell, Whately, a Spalding, yr Almaenwyr Erneste Maass, Schott, Fichter, a Falknann, a'r Ffrancod Rollin, Gilbery, La Batteux, La Harpe, Marmontel, ac Andrieux. |
|||
== Gweler hefyd == |
|||
* [[Cwestiwn rhethregol]] |
|||
== Cyfeiriadau == |
== Cyfeiriadau == |
||
{{cyfeiriadau}} |
{{cyfeiriadau}} |
||
{{Testun Y Gwyddoniadur Cymreig}} |
|||
[[Categori:Rhethreg| ]] |
[[Categori:Rhethreg| ]] |
||
[[Categori:Ieithyddiaeth]] |
[[Categori:Ieithyddiaeth]] |
||
[[Categori:Llenyddiaeth]] |
|||
[[Categori:Meddwl beirniadol]] |
[[Categori:Meddwl beirniadol]] |
||
{{eginyn ieithyddiaeth}} |
Fersiwn yn ôl 21:16, 23 Ebrill 2017
Celfyddyd neu astudiaeth llefaru ac ysgrifennu yw rhethreg,[1] rheitheg, areitheg neu areithyddiaeth. Yn ei ystyr eangaf, mae'r gair hwn yn golygu'r ddamcaniaeth o huodledd, pa un ai llafaredig neu ysgrifenedig. Ei amcan yw egluro'r arferion sydd yn rheoli cyfansoddiadau rhyddieithol ac areithiau fel ei gilydd, a fwriedir i ddylanwadu ar farn neu deimladau'r gynulledifa. Gan hynny, mae'n ymdrin â'r hyn sydd yn dwyn perthynas â phrydferthwch a nerth arddull – hynny yw, trwy ddefnyddio cywirdeb ieithyddol, cyfansoddi brawddegau yn rheolaidd, ac arfer ffigurau a chymariaethau priodol. Yn ei ystyr manylaf a mwyaf cyfyng, mae rhethreg yn ymwneud â'r egwyddorion sylfaenol ar ba rai y mae anerchiadau areithyddol yn cael eu cyfansoddi. Rhethregwr ydyw un sydd yn dysgu ysgrifennu ar areithyddiaeth, ac areithiwr ydyw un sydd yn ymarfer y gelfyddyd.
Prif amcan rhethreg yw argyhoeddi a pherswadio. Nid yw'n ymwneud â'r olrheiniad o wirionedd ond megis ail beth yn unig. Fel ei sylfaen, y mae'n cymryd yn ganiataol fodolaeth egwyddorion neu ffeithiau; a'r amcan ganddi ydyw, cyflwyno'r rhai hynny yn y ffurf mwyaf cyfaddasol i ennill cydsyniad y deall a gwneuthur argraff ar y galon, er peri i un ymatal rhag, neu i'w dueddu tuag at ryw benderfyniad neu weithrediad neilltuol.
Roedd rhethreg yn gyfrwng hollbwysig ym mywyd deallusol yr hen Roegwyr a Rhufeiniaid, ac yn un o wyddorau'r trifiwm yn addysg Ewropeaidd yr Oesoedd Canol. Yr ysgrifenwyr enwocaf ar rethreg ac areithyddiaeth yn mysg yr hynafiaid oedd Aristoteles, Cicero, a Quintilian, ac mewn amseroedd diweddar y Saeson Blair, Campbell, Whately, a Spalding, yr Almaenwyr Erneste Maass, Schott, Fichter, a Falknann, a'r Ffrancod Rollin, Gilbery, La Batteux, La Harpe, Marmontel, ac Andrieux.
Gweler hefyd
Cyfeiriadau
- ↑ rhethreg. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 8 Ionawr 2017.