Dewi Sant: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 08:08, 4 Mawrth 2017

Dewi Sant (bl. 6g; bu farw yn 589 yn ôl Rhigyfarch^[1]) yw nawddsant Cymru. Ni wyddom lawer amdano ond mae'n eitha sicr iddo fyw yng Nghymru a'i fod yn chwarter Cymro o leiaf; yn ôl Rhigyfarch, leian o'r enw Non oedd ei fam, a dresiwiyd gan Sant, Brenin Ceredigion.^[2] Dethlir Dydd Gŵyl Dewi yn flynyddol ar 1 Mawrth. Nodir yn y Fuchedd Gymraeg Llyfr Ancr Llanddewibrefi (Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen) ei bregeth olaf, lle dywedodd, "Arglwyddi, frodyr a chwiorydd, byddwch lawen a chedwch eich ffydd a'ch cred, a gwnewch y pethau bychain a glywsoch ac a welsoch gennyf i."

Hanes a thraddodiad

Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn Henfynyw ger Aberaeron, ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at Gapel Non, gerllaw Eglwys Gadeiriol Tyddewi heddiw. Ei fam oedd y santes Non a'i dad oedd Sant (neu Sandde), brenin Ceredigion.

Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn Nhyddewi (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn llawysgrif Wyddelig o tua'r flwyddyn 800. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin vallis rosina sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu cwm corsiog.^{[angen ffynhonnell]} Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i Iwerddon, Cernyw, Llydaw gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol Tyddewi ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob.

Mae bron pob peth a wyddom am Dewi Sant yn tarddu o'r fuchedd a ysgrifennodd Rhigyfarch tua'r flwyddyn 1100. Gelwir y cyfieithiad Cymraeg Canol o'r Lladin wreiddiol Buchedd Dewi Sant.

Gosododd Dewi gyfundrefn lem iawn yn ei fynachlog. Roedd yr oriau gweddïo'n hir, bara a dŵr oedd y bwyd arferol, a'r gwaith yn galed. Rhaid oedd ymrwymo i dlodi hefyd, ond yr oedd pregethu'r efengyl i'r paganiaid yn holl bwysig. Oherwydd ei ffordd o fyw adwaenir Dewi fel "Dewi Ddyfrwr" (Aquaticus), yn ôl un awdur o'r 9g.

Ymhlith y traddodiadau niferus am y sant, dywedir iddo gwrdd â Sant Padrig ar Ynys Dewi, ar arfordir Sir Benfro ger Tyddewi. Traddodiad arall yw i'r tir godi pan yn pregethu i dyrfa enfawr yn Llanddewi Brefi gan nad oedd y dorf yn gallu ei weld na'i glywed ac i golomen eistedd ar ei ysgwydd. Yn ôl Rhigyfarch a llawysgrifau Gwyddelig o'r 9g, bu farw Dewi ar y cyntaf o Fawrth - yn y flwyddyn 589^[1] - a dyma'r dyddiad y dethlir Gŵyl Ddewi bob blwyddyn.

Eglwysi a llefydd a enwyd ar ôl Dewi

Rhestr Wicidata:

Diweddarwch y rhestr nawr | WQS | Chwiliwch am ddelweddau

#	Eglwys neu Gymuned	Cyfesurynnau	Lleoliad	Wicidata
1	Dydd Gŵyl Dewi		Cymru	Q2454744
2	Eglwys Dewi Sant	53°17′37″N 3°43′36″W / 53.2937°N 3.7268°W / 53.2937; -3.7268		Q7592945
3	Eglwys Dewi Sant	52°10′47″N 3°57′20″W / 52.1798°N 3.95563°W / 52.1798; -3.95563	Ceredigion	Q17743862
4	Eglwys Dewi Sant	51°42′06″N 2°52′27″W / 51.7017°N 2.8742°W / 51.7017; -2.8742		Q2323903
5	Eglwys Dewi Sant		Dinas Westminster	Q20730072
6	Eglwys Dewi Sant	51°29′05″N 3°10′22″W / 51.4846°N 3.1729°W / 51.4846; -3.1729	Caerdydd	Q19369346
7	Eglwys Dewi Sant	51°30′23″N 3°37′18″W / 51.5064°N 3.6218°W / 51.5064; -3.6218	Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr	Q17722056
8	Eglwys Dewi Sant (Toronto)		Toronto	Q13128103
9	Eglwys Dewi Sant y Betws	51°34′08″N 3°35′24″W / 51.569°N 3.58991°W / 51.569; -3.58991	Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr	Q17722030
10	Eglwys Dewi Sant, Caerlŷr	53°10′56″N 3°25′07″W / 53.1822°N 3.41864°W / 53.1822; -3.41864 53°10′56″N 3°25′08″W / 53.1822°N 3.4189°W / 53.1822; -3.4189	Sir Ddinbych	Q17736970
11	Eglwys Dewi Sant, Maenordeifi	52°03′30″N 4°35′08″W / 52.0584°N 4.58557°W / 52.0584; -4.58557		Q1750215
12	Eglwys Esgobaidd Dewi Sant	40°01′38″N 75°24′16″W / 40.027222°N 75.404444°W / 40.027222; -75.404444		Q7587707
13	Gwesty a Sba Dewi Sant	51°27′38″N 3°10′02″W / 51.4605°N 3.16727°W / 51.4605; -3.16727	Caerdydd	Q7592942

Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

Baner Dewi Sant
Capel Dewi (sawl lle)
Llanddewi (sawl lle)

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, d.e. Dewi Sant.
↑ Gwyddoniadur Cymru tud 288;] Gwasg Prifysgol Cymru; Prif Olygydd: John Davies.

[ReferenceA-1] 1.0 ^1.1 Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, d.e. Dewi Sant.

[2] Gwyddoniadur Cymru tud 288;] Gwasg Prifysgol Cymru; Prif Olygydd: John Davies.

[1]

[2]

@@ Llinell 55: / Llinell 55: @@
 |style='text-align:right'| 3
 | Eglwys Dewi Sant
-| [[Delwedd:St David - geograph.org.uk - 213186.jpg|center|128px]]
+| [[Delwedd:The Church of St. David, Llanddewi-Brefi, Ceredigion - geograph.org.uk - 512671.jpg|center|128px]]
-| {{Coord|51.5064|-3.6218|display=inline}}
+| {{Coord|52.1798|-3.95563|display=inline}}
+| [[Ceredigion]]
-| [[Pen-y-bont ar Ogwr (sir)|Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr]]
-| [[:d:Q17722056|Q17722056]]
+| [[:d:Q17743862|Q17743862]]
 |-
 |style='text-align:right'| 4
-| [[Eglwys Dewi Sant, Caerdydd|Eglwys Dewi Sant]]
+| Eglwys Dewi Sant
-| [[Delwedd:Eglwys Dewi Sant, Caerdydd 01.jpg|center|128px]]
+| [[Delwedd:Llangeview Church - geograph.org.uk - 252069.jpg|center|128px]]
-| {{Coord|51.4846|-3.1729|display=inline}}
+| {{Coord|51.7017|-2.8742|display=inline}}
+|
-| [[Caerdydd]]
-| [[:d:Q19369346|Q19369346]]
+| [[:d:Q2323903|Q2323903]]
 |-
 |style='text-align:right'| 5
@@ Llinell 75: / Llinell 75: @@
 |-
 |style='text-align:right'| 6
-| Eglwys Dewi Sant
+| [[Eglwys Dewi Sant, Caerdydd|Eglwys Dewi Sant]]
-| [[Delwedd:The Church of St. David, Llanddewi-Brefi, Ceredigion - geograph.org.uk - 512671.jpg|center|128px]]
+| [[Delwedd:Eglwys Dewi Sant, Caerdydd 01.jpg|center|128px]]
-| {{Coord|52.1798|-3.95563|display=inline}}
+| {{Coord|51.4846|-3.1729|display=inline}}
-| [[Ceredigion]]
+| [[Caerdydd]]
-| [[:d:Q17743862|Q17743862]]
+| [[:d:Q19369346|Q19369346]]
 |-
 |style='text-align:right'| 7
+| Eglwys Dewi Sant
+| [[Delwedd:St David - geograph.org.uk - 213186.jpg|center|128px]]
+| {{Coord|51.5064|-3.6218|display=inline}}
+| [[Pen-y-bont ar Ogwr (sir)|Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr]]
+| [[:d:Q17722056|Q17722056]]
+|-
+|style='text-align:right'| 8
 | [[Eglwys Dewi Sant (Toronto)]]
 | [[Delwedd:Dewi Sant Welsh United Church.JPG|center|128px]]
@@ Llinell 88: / Llinell 95: @@
 | [[:d:Q13128103|Q13128103]]
 |-
-|style='text-align:right'| 8
+|style='text-align:right'| 9
 | Eglwys Dewi Sant y Betws
 | [[Delwedd:Bettws parish church - geograph.org.uk - 941477.jpg|center|128px]]
@@ Llinell 95: / Llinell 102: @@
 | [[:d:Q17722030|Q17722030]]
 |-
-|style='text-align:right'| 9
+|style='text-align:right'| 10
 | Eglwys Dewi Sant, Caerlŷr
 | [[Delwedd:Leicester's Church from Leicester Terrace.jpg|center|128px]]
@@ Llinell 102: / Llinell 109: @@
 | [[:d:Q17736970|Q17736970]]
 |-
-|style='text-align:right'| 10
+|style='text-align:right'| 11
 | Eglwys Dewi Sant, Maenordeifi
 | [[Delwedd:Manordeifi Old Church.jpg|center|128px]]
@@ Llinell 108: / Llinell 115: @@
 |
 | [[:d:Q1750215|Q1750215]]
-|-
-|style='text-align:right'| 11
-| [[Gwesty a Sba Dewi Sant]]
-| [[Delwedd:St Davids Hotel Cardiff.JPG|center|128px]]
-| {{Coord|51.4605|-3.16727|display=inline}}
-| [[Caerdydd]]
-| [[:d:Q7592942|Q7592942]]
 |-
 |style='text-align:right'| 12
+| Eglwys Esgobaidd Dewi Sant
-| St David's Church, Llangeview
-| [[Delwedd:Llangeview Church - geograph.org.uk - 252069.jpg|center|128px]]
-| {{Coord|51.7017|-2.8742|display=inline}}
-|
-| [[:d:Q2323903|Q2323903]]
-|-
-|style='text-align:right'| 13
-| St. David's Episcopal Church
 |
 | {{Coord|40.027222|-75.404444|display=inline}}
 |
 | [[:d:Q7587707|Q7587707]]
+|-
+|style='text-align:right'| 13
+| [[Gwesty a Sba Dewi Sant]]
+| [[Delwedd:St Davids Hotel Cardiff.JPG|center|128px]]
+| {{Coord|51.4605|-3.16727|display=inline}}
+| [[Caerdydd]]
+| [[:d:Q7592942|Q7592942]]
 |}