Tokyo: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 04:07, 9 Chwefror 2017

Prifddinas Japan a dinas fwyaf y wlad yw Tōkyō ( ynganiad Siapaneg , 東京, Tokyo neu Tocio yn Gymraeg). Fe'i lleolir yn nwyrain canolbarth ynys Honshu, ar lan y Cefnfor Tawel. Daw rhannau helaeth o daleithiau cyfagos Tokyo ynghyd i ffurfio Ardal Tokyo Fwyaf, un o ardaloedd dinesig mwyaf poblog y byd gyda phoblogaeth o tua 36 miliwn yn 2010 ^[1]. Er mai ffigwr llai o tua 12 miliwn o bobl sydd yn byw yn Tokyo ei hun fe ddaw miloedd o bobl yno i weithio neu astudio yn ystod y dydd. Mae'r dref yn ganolfan wleidyddol, economeg, diwylliannol ac academaidd i'r wlad ac mae'r Tenno, Ymerawdwr Japan, yn byw yng nghanol y ddinas.

Fw ddaw'r enw o gyfuno Tō- (dwyrain) a -kyō (prifddinas) i greu 'Prifddinas Ddwyreiniol'. Roedd prifddinasoedd eraill yn bod cyn Tokyo, er enghraifft Kyoto a Nara yn ardal Kansai.

Gweinyddiaeth

Un o daleithiau Japan yw dinas Tokyo, ond mae strwythr go arbennig ganddi hi: 23 o wardiau arbennig gyda 8,134,688 o bobl yn byw ynddyn nhw mewn 621.3 km², ardal sy'n cynnwys 'dinasoedd' llai a nifer o ynysoedd yn y Cefnfor Tawel, rhai ohonyn nhw yn ddigon pellenig. Mae neuadd y ddinas wedi ei lleoli yn ardal brysur Shinjuku.

Poblogaeth y ddinas gyfan yw 12,064,101 (2002 a'i faint yw 2186.9 km². Tokyo, Kanagawa, Saitama a Chiba sy'n ffurfio Ardal Tokyo Fwyaf, gyda tua 36 miliwn o bobl yn byw ynddi.

Hanes

Sefydlwyd Tokyo ym 1457 ond yr enw gwreiddiol oedd Edo (江戸). Ym 1603 daeth yn brif ddinas y Shogunat Tokugawa, ond roedd y Tenno yn dal i fod yn Kyoto, gwir brifddinas y wlad. Daeth y Shogunat i ben ym 1868 a gorchmynnodd Meiji Tenno i newid enw y dref i Tokyo a symud y brif ddinas yno.

Ym 1923 tarodd daeargryn mawr yn yr ardal a laddwyd tua 100,000 o bobl a dinistrio llawer o adeiladau. Cafodd y dref ei hail-adeiladu ond fe'i dinistrwyd eto yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Ar ôl hynny daeth Japan dan reolaeth yr Unol Daleithiau a roedd Tokyo yn bencadlys o dan y Cadfridog Douglas MacArthur.

Ar ôl y rhyfel tyfodd yr economi yn gyflym. Ym 1964 cynhaliwyd y Gemau Olympaidd yn y ddinas. Ers y 1970au mae llawer o bobl wedi symud i Tokyo o gefn gwlad Japan ac yn ystod bwrlwm economaidd yr 1980au roedd hi'n ddinas fywiog yn llawn siopau, tafarndai, busnesau ac fe adeiladwyd tai ledled y ddinas. Daeth y bwrlwm economaidd i ben yn y 1990au, ond er hynny mae Tokyo yn ganolfan economaidd pwysig i ddwyrain Asia a gweddill y byd.

Ar 20 Mawrth 1995 bu ymosodiad terfysgol gan ddefnyddio nwy nerfau Sarin mewn trên tanddaearol gan Aum Shinrikyo. Cafodd 12 o bobl eu lladd a miloedd yn dioddef canlyniadau'r ymosodiad.

Adeiladau a chofadeiladau

Amgueddfa Genedlaethol
Amgueddfa Shitamachi
Creirfa Yasukuni
Palas Ymerodrol
Pont Enfys
Tŵr Tokyo
Yūshūkan

Daearyddiaeth

Mae Tokyo yn cynnwys ardal ar Honshu, ynys fwyaf Japan a nifer o ynysoedd bychain (Ynysoedd Izu ac Ynysoedd Ogasawara) ym Mae Tokyo a'r Cefnfor Tawel, rhai ohonyn mor bell a 1,000 km o'r tir mawr. Y taleithiau cyfagosaf ac sydd hefyd yn rhan o Ardal Tokyo Fwyaf yw Kanagawa, Saitama a Chiba.

Wardiau

Mae 23 wardiau arbennig yn Tokyo, pob un gyda'i maer a'i chyngor:

Dinasoedd

Mae nifer o ddinasoedd (yn Japan, mae hynny fel arfer yn golygu trefi gyda mwy nag 50,000 o bobl yn bwy ynddynt) yn Tokyo, hefyd:

Ardaloedd, trefi a phentrefi

Nishitama
- Hinohara
- Hinode
- Itsukaichi (heddiw, Akiruno)
- Mizuho
- Okutama

Trefi a phentrefi ar ynysoedd:

Economeg

Canolbarth economeg Siapan yw Tokyo. Lleoliad pencadlysoedd y mwyafrif o fusnesau fel y wasg, teledu, telethrebiaeth, bancio, yswiriant, ac ati, yw Tokyo ac mae'r mwyafrif o fusnesau tramor yn y dref, hefyd.

Busnesau gyda phencadlys yn Tokyo

Demograffeg

Yn ôl oed (2002):

Pobl ifanc (0-14): 1.43 miliwn (12%)
Pobl oed gweithio (15-64): 8.5 miliwn (71.4%)
Pobl hŷn (65+): 1.98 miliwn (16.6%)

Pobl yn dod o wledydd tramor: 327,000 (2001)

Tyfiad net y boblogaeth: +68,000 (rhwng 2000 a 2001)

Prifysgolion

Prifysgolion mwyaf enwog Tokyo yw:

Enwogion

Akira Kurosawa (1910-1998), cyfarwyddwr ffilm
Yoko Ono (g. 1933), arlunydd
Takeshi Kitano (g. 1947), comediwr, actor, cyfarwyddwr ffilm ac awdur
Ryuichi Sakamoto (g. 1952), cerddor

Eginyn erthygl sydd uchod am Japan. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato

↑ http://esa.un.org/unup/p2k0data.asp

[1] ttp://esa.un.org/unup/p2k0data.asp

[1]

@@ Llinell 5: / Llinell 5: @@
 == Gweinyddiaeth ==
-[[Delwedd:Tokyo Midtown and Shinjuku Area from Tokyo Tower.jpg|250px|bawd|Canol dinas '''Tokyo''']]
+[[Delwedd:Tokyo Montage 2015.jpg|250px|bawd|Canol dinas '''Tokyo''']]
 [[Delwedd:Shinjuku 8040.jpg|250px|bawd|'Ardal adloniant' [[Shinjuku]] gyda'r nos]]
 Un o [[Taleithiau Japan|daleithiau Japan]] yw dinas Tokyo, ond mae strwythr go arbennig ganddi hi: 23 o wardiau arbennig gyda 8,134,688 o bobl yn byw ynddyn nhw mewn 621.3&nbsp;km², ardal sy'n cynnwys 'dinasoedd' llai a nifer o ynysoedd yn y [[Cefnfor Tawel]], rhai ohonyn nhw yn ddigon pellenig. Mae neuadd y ddinas wedi ei lleoli yn ardal brysur [[Shinjuku]].