Moscfa

Eglwys Gadeiriol Sant Basil, Moscfa

Prifddinas Rwsia yw Moscfa (hefyd: Moscow; Москва́, sef Moscfa yn Rwsieg). Mae tua 11.2 miliwn o bobl yn byw yn y ddinas (2004) ac mae ei phoblogaeth yn cynyddu bron bob dydd. Mae'r dref ar lan Afon Moscfa a mae yn gorchuddio rhyw 878.7km sgwar o arwynebedd.

Lleolir Moscfa yn nhalaith Canol Rwsia yn Rwsia Ewropeaidd. Prifddinas yr Undeb Sofietaidd oedd hi gynt ac hefyd o Muscovy, gwladwriaeth Rwsiaidd fodern gyntaf, cyn sefydliad Ymerodraeth Rwsia. Mae'r Kremlin, sedd llywodraeth genedlaethol Rwsia, a'r Sgwâr Coch yn Moscfa.

Lleolir y dref yn yr ardal ranbarthol a enwir Canol Rwsia sydd mewn gwirionedd yng ngorllewin Rwsia. Roedd hi'n brif ddinas yr Undeb Sofietaidd ac hefyd o Muscvy y Rwsia cyn-ymerodraethol. Mae'r Kremlin sy'n gwasanaethu fel safle y llywodraeth genedlaethol wedi ei leoli yn y ddinas.

Hanes

Cyfeirir at y dref mewn llawysgrif am y tro cyntaf ym 1147. Ar y pryd, roedd hi'n dref fechan, ond ym 1156 adeiladwyd mur pren a ffôs o gwmpas y dref gan y tywysog Yury Dolgoruky. Er hynny, llosgwyd y dref a lladwyd ei phobl ym 1177. Rhwng 1237 a 1238 meddianodd y Mongolaidd y dref a'i llosgi a llofruddio ei thrigolion unwaith eto. Ar ôl y cyfnod cryfhaoedd y dref eto a daeth yn yn brif ddinas tywysogaeth annibynnol.

Ym 1300 roedd y Tywysog Daniel, mab Alexander Nevsky yn rheoli'r dref, ond roedd y dref o dan reolaeth y Mongolaidd. Beth bynnag, roedd nerth yr Ymerodraeth Lithuania yn cynnydd ac - er mwyn gwrthbwyso hynny - roedd Khan y Mongolaidd yn rhoi pwer arbennig i Moscfa. Fel hynny, cyfododd Moscfa yn un o'r drefi fwyaf nerthol yn Rwsia.

Ers 1480, o dan reolaeth Ivan III, roedd Rwsia yn wlad annibyniol ac yn tyfi i fod yn ymerodraeth mawr gan gynnwys Rwsia, Siberia a nifer o ardaloedd eraill. Er fod nifer o dsariaid hwyrach, er enghraifft Ifan yr Ofnadwy yn ormeswyr roedd yr ymerodraeth yn dal i dyfu.

Ym 1571 roedd Tartar y Crimea sydd yn dod o'r Ymerodraeth Ottoman yn dal a llosgi'r dref a rhwng 1605 a 1612 roedd lluoedd Gwlad Pwyl yn meddiannu'r dref. Cynllun y Pwyl roedd sefydliad llywodraeth Rwsia newydd a cyswllt cryf rhwng y dwy wledydd slafaidd mawrach. Beth bynnag, roedd gwŷr mawr Rwsia gwrthdroi yn erbyn Gwlad Pwyl ym 1612 ac ym 1613 dyfododd Michael Romanov yn tsar ar ôl ethiolad. Fel hynny, dechreuodd hanes y teyrnlin Romanov.

Roedd Moscfa yn brif ddinas Rwsia cyn i sefydliad St Petersburg ar lân y Môr Baltig trwy Pedr Mawr ym 1700.

Ym 1812 roedd Napoleon yn goresgyn Rwsia a roedd trigolion Moscfa yn llosgi eu dref eu hynain ar 14 Medi ac yn mynd i ffwrdd. A doedd lluoedd Napoleon dim yn aros am amser hir hefyd, achos fod eu newyn ac oerni y tywydd yn ofnadwy.

Ers Chwyldro Rwsia ym 1917 mae Moscfa eto yn brif ddinas Rwsia. Roedd llywodraeth Lenin yn symud i'r dref ar 5 Mawrth, 1918.

Ym mis Mehefin 1941 roedd lluoedd yr Almaen yn goresgyn Rwsia (Ymgyrch Barbarossa) a roedd un o'r tair adrannau'r lluoedd yn anelu Moscfa. Ar ôl Brwydr Moscfa gorfodwyd yr Almaenwyr sydd yn dioddef eira trwm ac oerni'r gaeaf troi yn ôl. Felly mae "Ddinas yr Arwyr" yn llysenw Moscfa ers yr Ail Rhyfel y Byd.