Gwaelod-y-garth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B →Hanes: canrifoedd a Delweddau, replaced: 19eg ganrif → 19g, 16eg ganrif → 16g using AWB |
|||
| Llinell 4: | Llinell 4: | ||
==Hanes== |
==Hanes== |
||
Yn yr [[ |
Yn yr [[16g]] roedd Gwaelod-y-garth yn enwog am ei mwyngloddfeydd [[haearn]]. Agorwyd y gweithfeydd haearn cyntaf rhwng [[1565]] a [[1625]]. Yn ystod y [[19g]] ailagorwyd gweithfeydd yno gan gmwni Blackmoor Booker. Agorwyd Glofa'r Llan yn 1872 gan TW Booker a gyflogodd tua 300 o weithwyr. Ar [[6 Rhagfyr]] [[1875 ]], oherwydd diffyg awyru, bu ffrwydriad a laddodd 12 o fechgyn. Dyma'r ddamwain waethaf o'i bath yn Ne Cymru yn y flwyddyn honno, a'r waethaf yn ardal Caerdydd erioed. Yn 2015, 140 mlynedd yn ddiweddarach, rhoddwyd torch o flodau yn y fan, i nodi'r drychineb.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-south-east-wales-35008388 Gwefan y BBC;] adalwyd 6 12 2015</ref> |
||
Bu ymgyrchu i gadw'r gweithfeydd yn y 1990au. |
Bu ymgyrchu i gadw'r gweithfeydd yn y 1990au. |
||
Fersiwn yn ôl 00:09, 4 Ionawr 2017
Pentref ger Caerdydd yw Gwaelod-y-garth, ym mhlwyf Pentyrch. Mae wedi bod yn ran o Ddinas Caerdydd ers 1996 a bu'n rhan o sir De Morgannwg rhwng 1974 a 1996. Fe'i lleolir rhwng Caerdydd a Phontypridd.
Hanes
Yn yr 16g roedd Gwaelod-y-garth yn enwog am ei mwyngloddfeydd haearn. Agorwyd y gweithfeydd haearn cyntaf rhwng 1565 a 1625. Yn ystod y 19g ailagorwyd gweithfeydd yno gan gmwni Blackmoor Booker. Agorwyd Glofa'r Llan yn 1872 gan TW Booker a gyflogodd tua 300 o weithwyr. Ar 6 Rhagfyr 1875 , oherwydd diffyg awyru, bu ffrwydriad a laddodd 12 o fechgyn. Dyma'r ddamwain waethaf o'i bath yn Ne Cymru yn y flwyddyn honno, a'r waethaf yn ardal Caerdydd erioed. Yn 2015, 140 mlynedd yn ddiweddarach, rhoddwyd torch o flodau yn y fan, i nodi'r drychineb.[1]
Bu ymgyrchu i gadw'r gweithfeydd yn y 1990au.
Enwogion
- Dr Mary Gillham - un o'r merched cyntaf i ymweld ag Antarctica, yn 1959.
- G. J. Williams - ysgolhaig Cymraeg.
- Jane Davidson - gweinidog yn llywodraeth Cynulliad Cymru.
- Catrin Dafydd - awdures, enillydd y Fedal Lenyddiaeth yn Eisteddfod yr Urdd 2005
Addysg
Lleolir Ysgol Gynradd Gwaelod Y Garth ar y briffordd yn y pentref, sef ysgol gynradd ddwyieithog gyda unedau Cymraeg a Saesneg arwahan. Derbyniai dros 70% o'r plant eu addysg drwy gyfrwng y Gymraeg.
Cyfeiriadau
- ↑ Gwefan y BBC; adalwyd 6 12 2015