Mabinogi: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 22:17, 17 Medi 2007

Casgliad o bedair chwedl yn seiliedig ar y traddodiad llafar Cymreig yw'r Mabinogi. Eu henw traddodiadol yw Pedair Cainc y Mabinogi (mae cainc yn golygu "cangen", sef "chwedl o fewn chwedl").

Oherwydd i'r Arglwyddes Charlotte Guest gamddeall y gair Cymraeg Canol mabynogion (sy'n digwydd unwaith yn unig, mewn testun o chwedl Pwyll mewn dwy o'r llawysgrifau), fe ddefnyddir y gair 'Mabinogion' ers iddi hi gyhoeddi ei chyfieithiad Saesneg dylanwadol o'r Pedair Cainc ac wyth chwedl arall i gyfeirio at y chwedlau mytholegol Cymreig yn eu crynswth. Mae rhai o'r chwedlau hynny'n chwedlau llafar sy'n cynnwys elfennau hanesyddol o'r Oesoedd Canol yng Nghymru, ond ceir ynddynt hefyd elfennau cynharach o lawer sy'n deillio yn y pen draw o fyd y Celtiaid a'u mytholeg.

Cedwir testunau pwysicaf y chwedlau mewn dwy lawysgrif ganoloesoel arbennig, sef Llyfr Gwyn Rhydderch a ysgrifenwyd rywbryd oddeutu 1350, a Llyfr Coch Hergest a ysgrifenwyd rywbryd rhwng tua 1382 a 1410.

Y Pedair Cainc

Prif: Pedair Cainc y Mabinogi

Casgliad o bedair chwedl sy'n perthyn i'r un cylch yw Pedair Cainc y Mabinogi. Y pedair chwedl yw:

Cawsant eu llunio gan lenor dawnus, tua chanol yr 11eg ganrif efallai. Y llinyn sy'n eu cydio wrth ei gilydd, er yn denau braidd mewn mannau, yw hanes Pryderi, mab Pwyll Pendefig Dyfed a Rhiannon.

Y Chwedlau Brodorol

Cyfieithodd a chyhoeddodd yr Aglwyddes Guest saith chwedl arall yn ei chasglaid. Mae pedair ohonynt yn chwedlau sy'n cynnwys deunydd o chwedloniaeth a thraddodiadau Cymreig, ac am y rheswm hynny yn cael eu galw Y Chwedlau Brodorol gan ysgolheigion. Eu teitlau yw:

Gan fod draddodiadau cynnar am y brenin Arthur i'w cael yn Culhwch ac Olwen a Breuddwyd Rhonabwy, mae'r storïau hyn o ddiddordeb arbennig i ysgolheigion Arthuraidd. Culhwch ac Olwen yw'r chwedl Cymraeg Canol gynharaf ar glawr tra bod Breuddwyd Rhonabwy yn chwedl fwrlesg o ddiwedd yr Oesoedd Canol sy'n fath o barodi o'r chwedlau cynharach.

Mae Breuddwyd Macsen Wledig yn adrodd hanes yr Ymerawdwr Rhufeinig Magnus Maximus ac yn ei gysylltu â Segontiwm, y gaer Rufeinig ger Caernarfon. Mae dylanwad Historia Regum Britanniae Sieffre o Fynwy i'w gweld yn amlwg yn Cyfranc Lludd a Llefelys.

Y Tair Rhamant

Prif: Y Tair Rhamant

Mae'r tair stori a adnabyddir wrth yr enw Y Tair Rhamant yn chwedlau Arthuraidd sydd i'w cael yn rhannol yng ngwaith yr awdwr Ffrangeg Chrétien de Troyes yn ogystal. Erbyn hyn cred ysgolheigion fod y ddau gylch o chwedlau yn annibynnol ar ei gilydd ond bod elfennau ynddynt yn seiliedig ar waith hŷn. Y Tair Rhamant yw:

Mae'r Tair Rhamant yn perthyn i fyd sifalri a'i defodau ac mae lleoliad yr anturiaethau niferus yn amwys fel rheol, mewn cyferbyniaeth â daearyddiaeth y Pedair Cainc.

Hanes Taliesin

Prif: Hanes Taliesin

Yn ogystal â'r chwedlau hyn mae'r Arglwyddes Guest yn cynnwys wythfed chwedl sydd ddim yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch (nid yw'n arfer ei chynnwys mewn argraffiadau diweddarach chwaith). Hanes geni a mabolaeth y Taliesin chwedlonol yw'r chwedl, a adnabyddir fel,

Hanes Taliesin (neu Chwedl Taliesin neu Ystorya Taliesin)

Ceir nifer o gerddi sy'n cysylltiedig â'r chwedl, gyda rhai ohonynt i'w cael yn y testun ei hun.

Ffilm

Gwnaed y ffilm cartŵn Y Mabinogi (90 munud; cyfarwyddwr: Derec Hayes) ym 2002.

Gweler hefyd

Pwyll, Branwen, Manawydan, Llŷr, Math fab Mathonwy, Mathonwy, Efnysien, Pair Dadeni, Lludd, Llefelys, Culhwch, Olwen, Peredur, Geraint ab Erbin, Owain ab Urien, Lleu Llaw Gyffes, Taliesin Ben Beirdd.

Pwyull Pendeuic Dyuet ar Wikisource
Branwen uerch Lyr ar Wikisource

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
 Casgliad o bedair [[chwedl]] yn seiliedig ar y traddodiad llafar Cymreig yw'r '''Mabinogi'''. Eu henw traddodiadol yw [[Pedair Cainc y Mabinogi]] (mae ''cainc'' yn golygu "cangen", sef "chwedl o fewn chwedl").
-Oherwydd i'r Arglwyddes [[Charlotte Guest]] gamddeall y gair ''mabynogion'' (sy'n digwydd unwaith yn unig, mewn testun o chwedl [[Pwyll]] mewn dwy o'r [[llawysgrif]]au), fe ddefnyddir y gair [[Mabinogion]] ers iddi hi gyhoeddi ei chyfieithiad Saesneg o'r Pedair Cainc ac wyth chwedl arall i gyfeirio at y chwedlau mytholegol Cymreig yn eu crynswth. Mae rhai o'r chwedlau hynny'n chwedlau llafar sy'n cynnwys elfennau hanesyddol o'r [[Oesoedd Canol]], ond ceir ynddynt hefyd elfennau cynharach o lawer sy'n deillio o fyd y [[Celtiaid]].
+Oherwydd i'r Arglwyddes [[Charlotte Guest]] gamddeall y gair [[Cymraeg Canol]] ''mabynogion'' (sy'n digwydd unwaith yn unig, mewn testun o chwedl [[Pwyll]] mewn dwy o'r [[llawysgrif]]au), fe ddefnyddir y gair 'Mabinogion' ers iddi hi gyhoeddi ei chyfieithiad Saesneg dylanwadol o'r Pedair Cainc ac wyth chwedl arall i gyfeirio at y chwedlau mytholegol Cymreig yn eu crynswth. Mae rhai o'r chwedlau hynny'n chwedlau llafar sy'n cynnwys elfennau hanesyddol o'r [[Oesoedd Canol yng Nghymru]], ond ceir ynddynt hefyd elfennau cynharach o lawer sy'n deillio yn y pen draw o fyd y [[Celtiaid]] a'u mytholeg.
-Cedwir testunau pwysicaf y chwedlau mewn dwy lawysgrif ganoloesoel, sef ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' a ysgrifenwyd rywbryd oddeutu [[1350]], a ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' a ysgrifenwyd rywbryd rhwng [[1382]] a [[c. 1410]].
+Cedwir testunau pwysicaf y chwedlau mewn dwy lawysgrif ganoloesoel arbennig, sef ''[[Llyfr Gwyn Rhydderch]]'' a ysgrifenwyd rywbryd oddeutu [[1350]], a ''[[Llyfr Coch Hergest]]'' a ysgrifenwyd rywbryd rhwng tua [[1382]] a [[1410]].
 ==Y Pedair Cainc==
+[[Delwedd:Pwyll_Rhiannon(Guest).JPG|200px|bawd|[[Pwyll]] yn cwrdd â [[Rhiannon]]]]
-[[Pedair Cainc y Mabinogi]] yw:
+{{Prif|Pedair Cainc y Mabinogi}}
+Casgliad o bedair chwedl sy'n perthyn i'r un cylch yw Pedair Cainc y Mabinogi. Y pedair chwedl yw:
 *''[[Pwyll Pendefig Dyfed]]''
 *''[[Branwen ferch Llŷr]]''
 *''[[Manawydan fab Llŷr]]''
 *''[[Math fab Mathonwy]]''
+Cawsant eu llunio gan lenor dawnus, tua chanol yr 11eg ganrif efallai. Y llinyn sy'n eu cydio wrth ei gilydd, er yn denau braidd mewn mannau, yw hanes [[Pryderi]], mab [[Pwyll Pendefig Dyfed]] a [[Rhiannon]].
 ==Y Chwedlau Brodorol==
+[[Delwedd:Rhonabwy_brain_Owain(Guest).JPG|150px|bawd|chwith|''[[Breuddwyd Rhonabwy]]'']]
 Cyfieithodd a chyhoeddodd yr Aglwyddes Guest saith chwedl arall yn ei chasglaid. Mae pedair ohonynt yn chwedlau sy'n cynnwys deunydd o chwedloniaeth a thraddodiadau Cymreig, ac am y rheswm hynny yn cael eu galw '''Y Chwedlau Brodorol''' gan ysgolheigion. Eu teitlau yw:
@@ Llinell 21: / Llinell 24: @@
 *''[[Breuddwyd Rhonabwy]]''
-Gan fod draddodiadau cynnar am y brenin [[Y Brenin Arthur|Arthur]] i'w cael yn ''Culhwch ac Olwen'' a ''Breuddwyd Rhonabwy'', mae'r storïau hyn o ddiddordeb arbennig i ysgolheigion Celtaidd. Mae ''Breuddwyd Macsen Wledig'' yn adrodd hanes yr [[Rhestr ymerodron Rhufeinig|Ymerawdwr Rhufeinig]] [[Magnus Maximus]].
+Gan fod draddodiadau cynnar am y brenin [[Y Brenin Arthur|Arthur]] i'w cael yn ''Culhwch ac Olwen'' a ''Breuddwyd Rhonabwy'', mae'r storïau hyn o ddiddordeb arbennig i ysgolheigion Arthuraidd. ''Culhwch ac Olwen'' yw'r chwedl Cymraeg Canol gynharaf ar glawr tra bod ''Breuddwyd Rhonabwy'' yn chwedl [[bwrlesg|fwrlesg]] o ddiwedd yr Oesoedd Canol sy'n fath o [[parodi|barodi]] o'r chwedlau cynharach.
+Mae ''Breuddwyd Macsen Wledig'' yn adrodd hanes yr [[Rhestr ymerodron Rhufeinig|Ymerawdwr Rhufeinig]] [[Magnus Maximus]] ac yn ei gysylltu â [[Segontiwm]], y gaer Rufeinig ger [[Caernarfon]]. Mae dylanwad ''[[Historia Regum Britanniae]]'' [[Sieffre o Fynwy]] i'w gweld yn amlwg yn ''Cyfranc Lludd a Llefelys''.
 ==Y Tair Rhamant==
+[[Delwedd:Iarlles_y_Ffynnon(Guest).JPG|200px|bawd|''[[Iarlles y Ffynnon]]'']]
+{{Prif|Y Tair Rhamant}}
 Mae'r tair stori a adnabyddir wrth yr enw [[Y Tair Rhamant]] yn chwedlau Arthuraidd sydd i'w cael yn rhannol yng ngwaith yr awdwr [[Ffrangeg]] [[Chrétien de Troyes]] yn ogystal. Erbyn hyn cred ysgolheigion fod y ddau gylch o chwedlau yn annibynnol ar ei gilydd ond bod elfennau ynddynt yn seiliedig ar waith hŷn. Y Tair Rhamant yw:
 *''[[Iarlles y Fynnon]]'' (neu ''Owain'')
 *''[[Peredur fab Efrawg]]''
 *''[[Geraint ac Enid]]''
+Mae'r Tair Rhamant yn perthyn i fyd [[sifalri]] a'i defodau ac mae lleoliad yr anturiaethau niferus yn amwys fel rheol, mewn cyferbyniaeth â daearyddiaeth y Pedair Cainc.
 ==Hanes Taliesin==
+[[Delwedd:Pair_Ceridwen_00.JPG|200px|bawd|[[Taliesin Ben Beirdd|Gwion Bach]] yn gofalu am bair [[Ceridwen]]]]
-Yn ogystal â'r chwedlau hyn mae'r Arglwyddes Guest yn cynnwys wythfed chwedl sydd ddim yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch (nid yw'n arfer ei chynnwys mewn argraffiadau diweddarach chwaith), sef
+{{Prif|Hanes Taliesin}}
-*''[[Hanes Taliesin]]'' (neu ''Chwedl Taliesin'' neu ''Ystorya [[Taliesin]]'')
+Yn ogystal â'r chwedlau hyn mae'r Arglwyddes Guest yn cynnwys wythfed chwedl sydd ddim yn y Llyfr Gwyn na'r Llyfr Coch (nid yw'n arfer ei chynnwys mewn argraffiadau diweddarach chwaith). Hanes geni a mabolaeth y [[Taliesin Ben Beirdd|Taliesin chwedlonol]] yw'r chwedl, a adnabyddir fel,
+*''[[Hanes Taliesin]]'' (neu ''Chwedl Taliesin'' neu ''Ystorya Taliesin'')
+Ceir nifer o gerddi sy'n cysylltiedig â'r chwedl, gyda rhai ohonynt i'w cael yn y testun ei hun.
 ==Ffilm==
@@ Llinell 38: / Llinell 48: @@
 ==Gweler hefyd==
-*[[Pwyll]], [[Branwen]], [[Manawydan]], [[Llŷr]], [[Math fab Mathonwy]], [[Mathonwy]], [[Lludd]], [[Llefelys]], [[Culhwch]], [[Olwen]], [[Rhonabwy]], [[Peredur]], [[Geraint ab Erbin]]
+*[[Pwyll]], [[Branwen]], [[Manawydan]], [[Llŷr]], [[Math fab Mathonwy]], [[Mathonwy]], [[Efnysien]], [[Pair Dadeni]], [[Lludd]], [[Llefelys]], [[Culhwch]], [[Olwen]], [[Peredur]], [[Geraint ab Erbin]], [[Owain ab Urien]], [[Lleu Llaw Gyffes]], [[Taliesin Ben Beirdd]].
-[[Lleu Llaw Gyffes]]
 ----
 *[[s:Pwyull Pendeuic Dyuet|Pwyull Pendeuic Dyuet]] ar Wikisource
@@ Llinell 47: / Llinell 56: @@
 [[Categori:Chwedlau Cymraeg Canol]]
 [[Categori:Llên Cymru]]
-[[Categori:Mytholeg Geltaidd]]
+[[Categori:Mytholeg Gymreig]]
 [[br:Mabinogi]]