Jwrasig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 04:06, 23 Hydref 2016

Cyfnod Jwrasig 199.6–145.5 miliwn o flynyddoedd yn ôl PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Cyfartaledd O₂ yn yr atmosffêr	ca. 26 Cyfaint %^[1] (130 % o lefel a geir heddiw)
Cyfartaledd CO₂ yn yr atmosffêr	ca. 1950 rhan / miliwn^[2] (7 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol))
Cyfartaledd tymheredd yr wyneb	ca. 16.5 °C^[3] (3 °C uwch na'r lefel heddiw)

Cyfnod daearegol yw'r Jwrasig (neu Jurasig)^[4]^[5] sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP) hyd at 145± 4;^[6] sef o ddiwedd y cyfnod Triasig i gychwyn y cyfnod Cretasaidd. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era Mesosöig (neu 'Oes yr Ymlusgiaid').

Nodir cychwyn y cyfnod Jurasig gan y digwyddiad difodiant Triasig-Jurasig anferthol (Saesneg: Triassic–Jurassic extinction event). Bu dau ddigwyddiad pwysig arall yn ystod y cyfnod hwn:

y Pliensbachian / Toarcian ar ddechrau'r Triasig a'r
Tithonian Hwyr ar ei ddiwedd.

Fodd bynnag, nid yw'r naill na'r llall yn cael eu rhestru ar "Restr y Pum Difodiant Mawr".

Enwir y Jurasig ar ôl mynyddoedd y Jura, yn yr Alpau, ble adnabuwyd strata calch o'r cyfnod hwn.

Ar ddechrau'r Jurasig, dechreuodd yr uwch-gyfandir Pangaea ymranu'n ddwy ran: Laurasia i'r gogledd a Godwana i'r de. Oherwydd cynnydd yn yr arfordir ar y blaned, trodd yr hinsawdd o un sych i un gwlyb a llaith, a throdd sawl anialwch cras a diffaith yn fforestydd glaw gwyrddlas a llawn bywyd. Daeth y deinosor i ddominyddu'r Ddaear ac ymddangosodd yr aderyn cyntaf yn ystod y Jurasic o gangen tacsonomegol o'r deinosor theropod.

Ymhlith digwyddiadau mawr eraill roedd ymddangosoad y cena goeg (neu'r 'madfall') ac esblygodd y crocodeil o fyw ar y ddaear i fyw mewn dŵr. Yn y môr, roedd yr ichthyosaur a'r plesiosaur ac yn yr awyr, esblygodd y pterosaur.

Ffawna

Rhywogaethau morwrol a dyfrol

Pliosaurus (dde) yn bwlio Leedsichthys.
Ffosil o Ichthyosaurus o'r Jurasig Cynnar ar lechen yn ne'r Almaen, gyda chorff siap dolffin.
Muraenosaurus
Gastropod gyda mytilid bivalve yn sownd ynddo yn ne Israel.

Rhywogaethau ar y tir

Diplodocus - dros 30 m, sauropod cyffredin ar ddiwedd y cyfnod Jurasig.
Allosaurus - un o ysglyfaethwr mwyaf y cyfnod.
Stegosaurus - un o'r genera hawsaf i'w nabod.
Archaeopteryx, aderyn cyntefig a esblygodd tua diwedd y cyfnod Jurasig.

Gweler hefyd

Yr uwchgyfandiroedd: Gondwana, Lawrasia a Pangaea.
Gweler hefyd y cyfnodau: Permaidd, Triasig a'r Cretasaidd.

Cyfeiriadau

↑ Image:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg
↑ Image:Phanerozoic Carbon Dioxide.png
↑ Image:All palaeotemps.png
↑ Geiriadur bangor; adalwyd 21 Awst 2016.
↑ Geiriadur yr Academi arlein; adalwyd 7 Chwefror 2016
↑ Vennari, Verónica V.; Lescano, Marina; Naipauer, Maximiliano; Aguirre-Urreta, Beatriz; Concheyro, Andrea; Schaltegger, Urs; Armstrong, Richard; Pimentel, Marcio et al. (2014). "New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data". Gondwana Research 26: 374–385. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323. Adalwyd 16 January 2016.

[1] Image:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg

[2] Image:Phanerozoic Carbon Dioxide.png

[3] Image:All palaeotemps.png

[4] Geiriadur bangor; adalwyd 21 Awst 2016.

[5] Geiriadur yr Academi arlein; adalwyd 7 Chwefror 2016

[6] Vennari, Verónica V.; Lescano, Marina; Naipauer, Maximiliano; Aguirre-Urreta, Beatriz; Concheyro, Andrea; Schaltegger, Urs; Armstrong, Richard; Pimentel, Marcio et al. (2014). "New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data". Gondwana Research 26: 374–385. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323. Adalwyd 16 January 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Llinell 7: / Llinell 7: @@
 }}
 [[Delwedd:Pangaea to present cy.svg|bawd|310px|Diagram i ddangos gwahanu Pangaea a symudiad y cyfandiroedd hynafol i'w safle presennol (gwaelod y llun). Mae'r rhif ar waelod pob map yn cyfeirio at 'miliwn o flynyddoedd cyn y presennol'.]]
-[[Cyfnod (daeareg)|Cyfnod]] [[daeareg]]ol yw'r '''Jwrasig''' (neu '''Jurasig''')<ref>[http://geiriadur.bangor.ac.uk/#jwrasig&sln=cy Geiriadur bangor;] adalwyd 21 Awst 2016.</ref><ref>[http://geiriaduracademi.org/ Geiriadur yr Academi arlein;] adalwyd 7 Chwefror 2016</ref> sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol ([[CP]]) hyd at 145± 4;<ref>{{cite journal |last=Vennari |first=Verónica V. |last2=Lescano |first2=Marina |last3=Naipauer |first3=Maximiliano |last4=Aguirre-Urreta |first4=Beatriz |last5=Concheyro |first5=Andrea|last6=Schaltegger |first6=Urs |last7=Armstrong |first7=Richard |last8=Pimentel |first8=Marcio |last9=Ramos |first9=Victor A. |author-link9=Víctor Alberto Ramos |date=2014 |title=New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323 |journal=[[Gondwana Research]] |publisher= |volume=26 |issue= |pages=374–385 |doi= |access-date=16 January 2016}}</ref> sef o ddiwedd y cyfnod [[Triasig]] i gychwyn y cyfnod [[Cretasaidd]]. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era [[Mesosöig]] (neu 'Oes yr Ymlusgiaid'.
+[[Cyfnod (daeareg)|Cyfnod]] [[daeareg]]ol yw'r '''Jwrasig''' (neu '''Jurasig''')<ref>[http://geiriadur.bangor.ac.uk/#jwrasig&sln=cy Geiriadur bangor;] adalwyd 21 Awst 2016.</ref><ref>[http://geiriaduracademi.org/ Geiriadur yr Academi arlein;] adalwyd 7 Chwefror 2016</ref> sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol ([[CP]]) hyd at 145± 4;<ref>{{cite journal |last=Vennari |first=Verónica V. |last2=Lescano |first2=Marina |last3=Naipauer |first3=Maximiliano |last4=Aguirre-Urreta |first4=Beatriz |last5=Concheyro |first5=Andrea|last6=Schaltegger |first6=Urs |last7=Armstrong |first7=Richard |last8=Pimentel |first8=Marcio |last9=Ramos |first9=Victor A. |author-link9=Víctor Alberto Ramos |date=2014 |title=New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323 |journal=[[Gondwana Research]] |publisher= |volume=26 |issue= |pages=374–385 |doi= |access-date=16 January 2016}}</ref> sef o ddiwedd y cyfnod [[Triasig]] i gychwyn y cyfnod [[Cretasaidd]]. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era [[Mesosöig]] (neu 'Oes yr Ymlusgiaid').
 Nodir cychwyn y cyfnod Jurasig gan y digwyddiad difodiant Triasig-Jurasig anferthol (Saesneg: ''Triassic–Jurassic extinction event''). Bu dau ddigwyddiad pwysig arall yn ystod y cyfnod hwn: