Jwrasig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
bron yn gais! |
del a gh |
||
| Llinell 6: | Llinell 6: | ||
|timeline = off |
|timeline = off |
||
}} |
}} |
||
[[Delwedd:Pangaea to present cy.svg|bawd|310px|Diagram i ddangos gwahanu Pangaea a symudiad y cyfandiroedd hynafol i'w safle presennol (gwaelod y llun). Mae'r rhif ar waelod pob map yn cyfeirio at 'miliwn o flynyddoedd cyn y presennol'.]] |
|||
[[Cyfnod (daeareg)|Cyfnod]] [[daeareg]]ol yw'r '''Jurasig'''<ref>[http://geiriaduracademi.org/ Geiriadur yr Academi arlein;] adalwyd 7 Chwefror 2016</ref> sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol ([[CP]]) hyd at 145± 4;<ref>{{cite journal |last=Vennari |first=Verónica V. |last2=Lescano |first2=Marina |last3=Naipauer |first3=Maximiliano |last4=Aguirre-Urreta |first4=Beatriz |last5=Concheyro |first5=Andrea|last6=Schaltegger |first6=Urs |last7=Armstrong |first7=Richard |last8=Pimentel |first8=Marcio |last9=Ramos |first9=Victor A. |author-link9=Víctor Alberto Ramos |date=2014 |title=New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323 |journal=[[Gondwana Research]] |publisher= |volume=26 |issue= |pages=374–385 |doi= |access-date=16 January 2016}}</ref> sef o ddiwedd y cyfnod [[Triasig]] i gychwyn y cyfnod [[Cretasaidd]]. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era [[Mesosöig]] (neu 'Oes yr Ymlusgiaid'. |
[[Cyfnod (daeareg)|Cyfnod]] [[daeareg]]ol yw'r '''Jurasig'''<ref>[http://geiriaduracademi.org/ Geiriadur yr Academi arlein;] adalwyd 7 Chwefror 2016</ref> sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol ([[CP]]) hyd at 145± 4;<ref>{{cite journal |last=Vennari |first=Verónica V. |last2=Lescano |first2=Marina |last3=Naipauer |first3=Maximiliano |last4=Aguirre-Urreta |first4=Beatriz |last5=Concheyro |first5=Andrea|last6=Schaltegger |first6=Urs |last7=Armstrong |first7=Richard |last8=Pimentel |first8=Marcio |last9=Ramos |first9=Victor A. |author-link9=Víctor Alberto Ramos |date=2014 |title=New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323 |journal=[[Gondwana Research]] |publisher= |volume=26 |issue= |pages=374–385 |doi= |access-date=16 January 2016}}</ref> sef o ddiwedd y cyfnod [[Triasig]] i gychwyn y cyfnod [[Cretasaidd]]. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era [[Mesosöig]] (neu 'Oes yr Ymlusgiaid'. |
||
| Llinell 35: | Llinell 36: | ||
File:Archaeopteryx 2.JPG|''[[Archaeopteryx]]'', aderyn cyntefig a esblygodd tua diwedd y cyfnod Jurasig. |
File:Archaeopteryx 2.JPG|''[[Archaeopteryx]]'', aderyn cyntefig a esblygodd tua diwedd y cyfnod Jurasig. |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
==Gweler hefyd== |
|||
*Yr [[uwchgyfandir]]oedd: [[Gondwana]], [[Lawrasia]] a [[Pangaea]]. |
|||
*Gweler hefyd y [[Cyfnod (daeareg)|cyfnodau]]: [[Permaidd]], [[Triasig]] a'r [[Cretasaidd]]. |
|||
==Cyfeiriadau== |
==Cyfeiriadau== |
||
Fersiwn yn ôl 07:43, 21 Awst 2016
| Cyfnod Jwrasig 199.6–145.5 miliwn o flynyddoedd yn ôl | |
| Cyfartaledd O2 yn yr atmosffêr | ca. 26 Cyfaint %[1] (130 % o lefel a geir heddiw) |
| Cyfartaledd CO2 yn yr atmosffêr | ca. 1950 rhan / miliwn[2] (7 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol)) |
| Cyfartaledd tymheredd yr wyneb | ca. 16.5 °C[3] (3 °C uwch na'r lefel heddiw)
|
Cyfnod daearegol yw'r Jurasig[4] sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP) hyd at 145± 4;[5] sef o ddiwedd y cyfnod Triasig i gychwyn y cyfnod Cretasaidd. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era Mesosöig (neu 'Oes yr Ymlusgiaid'.
Nodir cychwyn y cyfnod Jurasig gan y digwyddiad difodiant Triasig-Jurasig anferthol (Saesneg: Triassic–Jurassic extinction event). Bu dau ddigwyddiad pwysig arall yn ystod y cyfnod hwn:
- y Pliensbachian / Toarcian ar ddechrau'r Triasig a'r
- Tithonian Hwyr ar ei ddiwedd.
Fodd bynnag, nid yw'r naill na'r llall yn cael eu rhestru ar "Restr y Pum Difodiant Mawr".
Enwir y Jurasig ar ôl mynyddoedd y Jura, yn yr Alpau, ble adnabuwyd strata calch o'r cyfnod hwn.
Ar ddechrau'r Jurasig, dechreuodd yr uwch-gyfandir Pangaea ymranu'n ddwy ran: Laurasia i'r gogledd a Godwana i'r de. Oherwydd cynnydd yn yr arfordir ar y blaned, trodd yr hinsawdd o un sych i un gwlyb a llaith, a throdd sawl anialwch cras a diffaith yn fforestydd glaw gwyrddlas a llawn bywyd. Daeth y deinosor i ddominyddu'r Ddaear ac ymddangosodd yr aderyn cyntaf yn ystod y Jurasic o gangen tacsonomegol o'r deinosor theropod.
Ymhlith digwyddiadau mawr eraill roedd ymddangosoad y cena goeg (neu'r 'madfall') ac esblygodd y crocodeil o fyw ar y ddaear i fyw mewn dŵr. Yn y môr, roedd yr ichthyosaur a'r plesiosaur ac yn yr awyr, esblygodd y pterosaur.
Ffawna
Rhywogaethau morwrol a dyfrol
-
Pliosaurus (dde) yn bwlio Leedsichthys. -
-
-
Rhywogaethau ar y tir
-
Diplodocus - dros 30 m, sauropod cyffredin ar ddiwedd y cyfnod Jurasig. -
Allosaurus - un o ysglyfaethwr mwyaf y cyfnod. -
Stegosaurus - un o'r genera hawsaf i'w nabod. -
Archaeopteryx, aderyn cyntefig a esblygodd tua diwedd y cyfnod Jurasig.
Gweler hefyd
- Yr uwchgyfandiroedd: Gondwana, Lawrasia a Pangaea.
- Gweler hefyd y cyfnodau: Permaidd, Triasig a'r Cretasaidd.
Cyfeiriadau
- ↑ Image:Sauerstoffgehalt-1000mj.svg
- ↑ Image:Phanerozoic Carbon Dioxide.png
- ↑ Image:All palaeotemps.png
- ↑ Geiriadur yr Academi arlein; adalwyd 7 Chwefror 2016
- ↑ Vennari, Verónica V.; Lescano, Marina; Naipauer, Maximiliano; Aguirre-Urreta, Beatriz; Concheyro, Andrea; Schaltegger, Urs; Armstrong, Richard; Pimentel, Marcio et al. (2014). "New constraints on the Jurassic–Cretaceous boundary in the High Andes using high-precision U–Pb data". Gondwana Research 26: 374–385. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1342937X13002323. Adalwyd 16 January 2016.
