Y Faner

Cyfrol 1, rhif 1; blaendudalen rhifyn cyntaf o Faner ac Amserau Cymru; 4 Mawrth 1857

Papur newydd wythnosol, rhyddfrydol Cymraeg a gyhoeddid yn Ninbych oedd Y Faner a sefydlwyd yn 1843 gan Thomas Gee. Cyfunwyd y papur gyda phapur arall, Amserau Cymru a gyhoeddwyd yn Lerpwl, yn 1859 gan y cyhoeddwyr Gwasg Gee i greu Baner ac Amserau Cymru. Roedd yn wythnosolyn anghydffurfiol a oedd yn ymwneud â materion cyfoes.

Daeth Baner ac Amserau Cymru yn ddylanwad grymus ym mywydau'r darllenwyr. Roedd yn Rhyddfrydol ei agwedd a bu'n gefn i'r werin mewn achosion Radicalaidd gan amddiffyn Ymneilltuaeth ar bob cyfle. Am rai blynyddoedd o 1861 ymlaen cyhoeddwyd y papur ddwywaith yr wythnos, a llwyddodd ei berchennog i ddenu nifer o newyddiadurwyr galluog i weithio i'r papur, pobl fel John Griffith ('Y Gohebydd'). Penodwyd ef yn ohebydd Llundain i'r 'Faner', a threuliai lawer o'i amser yn gwrando ar ddadleuon y Senedd a mynychu cyfarfodydd gwleidyddol ledled Cymru.

Y llenor T. Gwynn Jones oedd is-olygydd Baner ac Amserau Cymru yn 1890. Gweithiodd William Thomas (Islwyn) a Gwilym R. Jones ar y papur am gyfnod. Bu Hafina Clwyd hefyd yn is-olygydd a golygydd Y Faner.

Cyhoeddwyd Y Faner hyd 1 Ebrill 1992, cyn ei ail-fedyddio'n Y Faner Newydd tua 1997.

Llinell amser

• Yr Amserau (1843-1859)
• Baner Cymru (1857-1859)
• Y Faner (1972-1992).

Papurau eraill a oedd yn perthyn i tua'r un cyfnod

• Seren Cymru (1851)
• Y Tyst Cymreig (1867)
• Y Goleuad (1869)
• Y Gwyliedydd (1877)
• Llan a'r Dywysogaeth (1881)

Gweler hefyd

• Y Faner Newydd - Cylchgrawn Cymraeg annibynnol a sefydlwyd yn 1997 gan Emyr Llywelyn ac Ieuan Wyn (a chydolygyddion). Mae'r enw yn deyrnged i'r Y Faner.