Yr Hen Ogledd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Jac-y-do (sgwrs | cyfraniadau) +en: |
ehangu |
||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Delwedd:Y Gogledd.jpg|bawd|200px|Map o'r Hen Ogledd]] |
[[Delwedd:Y Gogledd.jpg|bawd|200px|Map o'r Hen Ogledd]] |
||
Mae'r term '''yr Hen Ogledd''' yn cyfeirio at |
Mae'r term '''yr Hen Ogledd''' yn cyfeirio at diriogaeth teyrnasoedd [[Brythoniaid|Brythonaidd]] yr ardal sydd erbyn heddiw yn ogledd [[Lloegr]] a de'r [[Yr Alban|Alban]] yn y cyfnod yn dilyn ymadawiad y [[Rhufeiniaid]], sef o tua'r [[5ed ganrif|bumed]] i'r [[7fed ganrif|seithfed ganrif]]. O'r Hen Ogledd daeth y [[llenyddiaeth Gymraeg]] gynharaf, cerddi [[Arwr|arwrol]] gan feirdd [[yr Hengerdd]] am y brwydro rhwng teyrnasoedd y Brythoniaid a llwythau'r [[Eingl-Sacsoniaid]] oedd yn ceisio goresgyn y Brythoniaid a meddianu eu tir. O'r Hen Ogledd daeth [[Cunedda Wledig]] a'i ddilynwyr hefyd, sefydlwyr [[teyrnas Gwynedd]]. |
||
==Teyrnasoedd a lleoedd== |
|||
*[[Aeron]] |
|||
*[[Alclud]], prif ganolfan Ystrad Clud |
|||
*[[Argoed Llwyfain]] |
|||
*[[Catraeth]] ([[Catterick]] yn Swydd Efrog heddiw) |
|||
*[[Caeredin|Din Eidyn]], prif ganolfan Manaw Gododdin |
|||
*[[Coed Celyddon]] |
|||
*[[Dunragit|Din Reged]], prif ganolfan Rheged (ger [[Stranraer]]) |
|||
*[[Elfed]] (Elmet), canolbarth gogledd Lloegr heddiw |
|||
*[[Llwyfenydd]] |
|||
*[[Manaw Gododdin]], teyrnas y [[Votadini]] |
|||
*[[Lindisfarne|Metcauld]] (ynys [[Lindisfarne]]) |
|||
*[[Rheged]], ardal [[Galloway]] a [[Caerliwelydd|Chaerliwelydd]] |
|||
*[[Ystrad Clud]] |
|||
==Arweinwyr, beirdd a chymeriadau eraill== |
|||
*[[Aneirin]], a gyfansoddodd ''[[Y Gododdin]]'' |
|||
*[[Coel Hen]], brenin neu arweinydd ôl-Rufeinig |
|||
*[[Cunedda Wledig]], sefydlwr Gwynedd |
|||
*[[Gwallog]], brenin Elfed efallai |
|||
*[[Mynyddog Mwynfawr]], brenin Gododdin |
|||
*[[Myrddin Wyllt]], cymeriad chwedlonol |
|||
*[[Owain ab Urien]], mab Urien Rheged |
|||
*[[Rhydderch Hen]], brenin Ystrad Clud |
|||
*[[Taliesin]], bardd Urien Rheged a'i fab Owain |
|||
*[[Urien Rheged]], brenin Rheged |
|||
==Gelynion a chyngreiriaid Gwŷr y Gogledd== |
|||
===Eingl-Sacsoniaid y gogledd=== |
|||
*[[Bernicia]], teyrnas gwŷr [[Northumbria]] |
|||
*[[Deira]], teyrnas y [[Deifr]] |
|||
*[[Hussa]] |
|||
*[[Ida]] |
|||
*[[Theoderic]] |
|||
===Gwyddelod a Phictiaid=== |
|||
*[[Pictiaid|Y Brithwyr]], neu'r [[Pictiaid]] |
|||
*[[Dalriada]], teyrnas Gwyddelig |
|||
{{eginyn}} |
{{eginyn}} |
Fersiwn yn ôl 19:21, 24 Gorffennaf 2007
Mae'r term yr Hen Ogledd yn cyfeirio at diriogaeth teyrnasoedd Brythonaidd yr ardal sydd erbyn heddiw yn ogledd Lloegr a de'r Alban yn y cyfnod yn dilyn ymadawiad y Rhufeiniaid, sef o tua'r bumed i'r seithfed ganrif. O'r Hen Ogledd daeth y llenyddiaeth Gymraeg gynharaf, cerddi arwrol gan feirdd yr Hengerdd am y brwydro rhwng teyrnasoedd y Brythoniaid a llwythau'r Eingl-Sacsoniaid oedd yn ceisio goresgyn y Brythoniaid a meddianu eu tir. O'r Hen Ogledd daeth Cunedda Wledig a'i ddilynwyr hefyd, sefydlwyr teyrnas Gwynedd.
Teyrnasoedd a lleoedd
- Aeron
- Alclud, prif ganolfan Ystrad Clud
- Argoed Llwyfain
- Catraeth (Catterick yn Swydd Efrog heddiw)
- Din Eidyn, prif ganolfan Manaw Gododdin
- Coed Celyddon
- Din Reged, prif ganolfan Rheged (ger Stranraer)
- Elfed (Elmet), canolbarth gogledd Lloegr heddiw
- Llwyfenydd
- Manaw Gododdin, teyrnas y Votadini
- Metcauld (ynys Lindisfarne)
- Rheged, ardal Galloway a Chaerliwelydd
- Ystrad Clud
Arweinwyr, beirdd a chymeriadau eraill
- Aneirin, a gyfansoddodd Y Gododdin
- Coel Hen, brenin neu arweinydd ôl-Rufeinig
- Cunedda Wledig, sefydlwr Gwynedd
- Gwallog, brenin Elfed efallai
- Mynyddog Mwynfawr, brenin Gododdin
- Myrddin Wyllt, cymeriad chwedlonol
- Owain ab Urien, mab Urien Rheged
- Rhydderch Hen, brenin Ystrad Clud
- Taliesin, bardd Urien Rheged a'i fab Owain
- Urien Rheged, brenin Rheged
Gelynion a chyngreiriaid Gwŷr y Gogledd
Eingl-Sacsoniaid y gogledd
Gwyddelod a Phictiaid
- Y Brithwyr, neu'r Pictiaid
- Dalriada, teyrnas Gwyddelig