Islam: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Rhan o gyfres ar; Islam ;
	Athrawiaeth;
	Allah · Undod Duw; Muhammad · Proffwydi Islam
	Arferion;
	Cyffes Ffydd · Gweddïo ; Ymprydio · Elusen · Pererindod
	Hanes ac Arweinwyr;
	Ahl al-Bayt · Sahaba ; Califfiaid Rashidun · Imamau Shi'a
	Testunau a Deddfau;
	Coran · Sŵra · Sunnah · Hadith; Fiqh · Sharia; Kalam · Tasawwuf (Swffiaeth)
	Enwadau;
	Sunni · Shi'a
	Diwylliant a Chymdeithas;
	Astudiaethau Islamig · Celf; Calendr · Demograffeg; Gwyliau · Mosgiau · Athroniaeth; Gwleidyddiaeth · Gwyddoniaeth · Merched
	Islam a chrefyddau eraill;
	Cristnogaeth · Iddewiaeth ;
	Gweler hefyd;
	Islamoffobia · Termau Islamig; Islam yng Nghymru

Pori'r hanes yn rhyngweithiol

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

GweledolCystrawen wici

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 21:34, 18 Ionawr 2015

Un o grefyddau mwyaf poblogaidd a gwasgaredig y byd yw Islam. Ystyr y gair yw ymostyngiad i ewyllys Duw (Allah) a'r cyflwr tangnefeddus o fod yn un â Duw a phopeth a grëwyd ganddo. Mae'r gair yn perthyn i'r gair salām sy'n golygu "tangnefedd" a ddaw o'r gwreiddyn s-l-m. Mae dilynwr Islam yn Fwslim, sef "un sy'n ymostwng i ewyllys Duw." Ceir dau brif enwad, sef y Sunni a'r Shia. Fel Cristnogaeth ac Iddewiaeth, mae'n un o'r crefyddau Abrahamig.

Sefydlwyd y grefydd ym Mecca gan y Proffwyd Mohamed (c.570-8 Mehefin, 632). Ymledodd y ffydd yn gyflym yn y Dwyrain Canol a Gogledd Affrica ac mewn llai na chanrif ar ôl marwolaeth Mohamed roedd awdurdod y califfiaid a reolai ymerodraeth yr Umayyad yn ymestyn o Sbaen i Afon Indus yng ngogledd-orllewin India. Erbyn heddiw mae tua 20% o boblogaeth y byd yn byw mewn gwledydd Mwslim, o Foroco yn y gorllewin i Indonesia yn y dwyrain ac o Casachstan yn y gogledd i Fali a Swdan yn y de.

Mae Mwslemiaid yn derbyn Ibrahim (Abraham), Musa (Moses), Isa (Iesu Grist) ynghŷd â ffigyrau eraill o'r traddodiad Iddewig-Gristnogol fel proffwydi Duw. Fodd bynnag, credant mai Mohamed yw'r proffwyd mwyaf; yr olaf yn y gadwyn o broffwydi sy'n cychwyn gydag Adda. Credant fod y Coran (Qu'ran) yn air Duw, fel y datguddiwyd ef i Mohamed fesul pennod (sŵra) yn y cyfnod rhwng c. 610 a 632.

Arkân al-Dîn

Prif: Pum Colofn Islam

Mae dilynwyr Islam i fod i ymarddel ac ymarfer Pum Colofn y Ffydd (arkân al-Dîn), a adwaenir hefyd fel y farâ'idh, y pum egwyddor sanctaidd.

Y shahâda, Cyffesiad y Ffydd, a ymgorfforir yn y datganiad lâ ilâha illâ'llâh wa Muhammad rasulu Allah ("Nid oes Duw ond Duw a Mohamed yw Negesydd Duw"). Mae rhywun o grefydd arall sy'n datgan hyn yn ddiffuant gerbron dau dyst Mwslim yn cael ei dderbyn fel Mwslim yntau.
Y salat (ll. salawât), sef y pum gweddi ddefodol a adroddir bum gwaith y dydd: ar doriad y wawr (subh), ar ganol dydd (dhuhr), ar ganol y prynhawn (asr), ar fachlud yr haul (maghrib) a dechrau'r nos (ishâ). Dechreuir pob gweddi gyda'r al-Fâtiha, a geir ar ddechrau'r Coran.
Y zakât, sef rhoi elusen yn ôl gallu'r rhoddwr. Tua 5% o incwm y credadun a argymhellir yn y Coran. Yn aml mae'r mosg lleol yn trefnu hyn ac mae'r arian yn mynd at helpu'r tlodion, pobl gydag anabledd, gweddwon a'r amddifad.
Y siyâm, sef ymprydio yn ystod Ramadan, y mis sanctaidd. Yr adeg honno mae bwyta, yfed, smygu, gwisgo peraroglau a chael perthynas rywiol yn waharddedig o doriad y wawr hyd at fachlud yr haul. Nid oes disgwyl i blant ifanc, yr henoed neu rywun sy'n dioddef afiechyd meddyliol ddilyn y rheolau hyn yn gaeth. Mae gwragedd beichiog, mamau sy'n rhoi llefrith i'w babanod, rhywun sy'n dioddef afiechyd a theithwyr yn gallu gohirio'r siyâm a'i chyflawni yn ddiweddarach. Nid ystyrir bod cymryd ffisig yn torri'r ympryd.
Mynd ar hajj neu bererindod i Fecca. Digwylir i Mwslim wneud hynny o leiaf unwaith yn ystod ei fywyd, os ydyw hynny yn ei allu heb achosi caledi i'w deulu.

Hanes Islam

Prif: Hanes Islam

Sefydlwyd Islam ym Mecca gan y Proffwyd Mohamed. Ymledodd y ffydd yn gyflym yn y Dwyrain Canol a Gogledd Affrica ac mewn llai na chanrif ar ôl marwolaeth Mohamed roedd awdurdod y califfiaid a reolai ymerodraeth yr Umayyad yn ymestyn o Sbaen i Afon Indus yng ngogledd-orllewin India.

Enwadau

Ceir sawl enwad yn Islam:

Sunni. Yr enwad mwyaf o lawer gyda thros 80% o Fwslemiaid yn perthyn iddo. Dyma brif ffrwd Islam a ystyrir weithiau yn Islam "uniongred".
Shia. Yr enwad ail fwyaf, gyda thua 15% o Fwslemiaid yn perthyn iddo, yn bennaf yn Iran, de Irac a'r Iemen.
- Drus. Mwslemiaid Shia yw'r Drusiaid, ond mae eu crefydd yn cynnwys elfennau hynafol unigryw hefyd, sy'n tarddu o Gnostigiaeth efallai.

Cyfeiriadau

Gabriel Mandel Khân, Mahomet le Prophète (Paris, 2002). ISBN 2-7441-5686-8

Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol Nodyn:Cyswllt erthygl ddethol

Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

Eginyn erthygl sydd uchod am Islam. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
 {{Islam}}
-Un o [[crefydd|grefyddau]] mwyaf poblogaidd a gwasgaredig y byd yw '''Islam'''. Ystyr y gair yw ymostyngiad i ewyllys [[Duw]] ([[Allah]]) a'r cyflwr tangnefeddus o fod yn un â Duw a phopeth a grewyd ganddo. Mae'r gair yn perthyn i'r gair ''salām'' sy'n golygu "tangnefedd" a ddaw o'r [[gwreiddyn Semitaidd|gwreiddyn]] ''[[S-L-M|s-l-m]]''. Mae dilynwr Islam yn [[Mwslim|Fwslim]], sef "un sy'n ymostwng i ewyllys Duw." Ceir dwy brif enwad, sef y [[Sunni]] a'r [[Shia]]. Fel [[Cristnogaeth]] ac [[Iddewiaeth]], mae'n un o'r [[crefyddau Abrahamig]].
+Un o [[crefydd|grefyddau]] mwyaf poblogaidd a gwasgaredig y byd yw '''Islam'''. Ystyr y gair yw ymostyngiad i ewyllys [[Duw]] ([[Allah]]) a'r cyflwr tangnefeddus o fod yn un â Duw a phopeth a grëwyd ganddo. Mae'r gair yn perthyn i'r gair ''salām'' sy'n golygu "tangnefedd" a ddaw o'r [[gwreiddyn Semitaidd|gwreiddyn]] ''[[S-L-M|s-l-m]]''. Mae dilynwr Islam yn [[Mwslim|Fwslim]], sef "un sy'n ymostwng i ewyllys Duw." Ceir dau brif enwad, sef y [[Sunni]] a'r [[Shia]]. Fel [[Cristnogaeth]] ac [[Iddewiaeth]], mae'n un o'r [[crefyddau Abrahamig]].
 Sefydlwyd y grefydd ym [[Mecca]] gan y Proffwyd [[Muhammad|Mohamed]] (c.[[570]]-[[8 Mehefin]], [[632]]). Ymledodd y ffydd yn gyflym yn y [[Dwyrain Canol]] a [[Gogledd Affrica]] ac mewn llai na chanrif ar ôl marwolaeth Mohamed roedd awdurdod y [[califf]]iaid a reolai ymerodraeth yr [[Umayyad]] yn ymestyn o [[Sbaen]] i Afon [[Indus]] yng ngogledd-orllewin [[India]]. Erbyn heddiw mae tua 20% o boblogaeth y byd yn byw mewn gwledydd [[Mwslim]], o [[Moroco|Foroco]] yn y gorllewin i [[Indonesia]] yn y dwyrain ac o [[Casachstan]] yn y gogledd i [[Mali|Fali]] a [[Swdan]] yn y de.
@@ Llinell 9: / Llinell 9: @@
 == ''Arkân al-Dîn'' ==
 {{Prif|Pum Colofn Islam}}
-Mae dilynwyr Islam i fod i ymarddel ac ymarfer Pum Colofn y [[Ffydd]] (''arkân al-Dîn''), a adnebyddir hefyd fel y ''farâ'idh'', y pum egwyddor sanctaidd.
+Mae dilynwyr Islam i fod i ymarddel ac ymarfer Pum Colofn y [[Ffydd]] (''arkân al-Dîn''), a adwaenir hefyd fel y ''farâ'idh'', y pum egwyddor sanctaidd.
-# Y ''shahâda'', [[Cyffesiad y Ffydd]], a ymgorfforir yn y datganiad ''lâ ilâha illâ'llâh wa Muhammad rasulu Allah'' ("Nid oes Duw ond Duw a Mohamed yw Negesydd Duw"). Mae rhywun o grefydd arall sy'n datgan hyn yn ddiffuant o flaen dau dyst Mwslim yn cael ei dderbyn fel Mwslim ei hun.
+# Y ''shahâda'', [[Cyffesiad y Ffydd]], a ymgorfforir yn y datganiad ''lâ ilâha illâ'llâh wa Muhammad rasulu Allah'' ("Nid oes Duw ond Duw a Mohamed yw Negesydd Duw"). Mae rhywun o grefydd arall sy'n datgan hyn yn ddiffuant gerbron dau dyst Mwslim yn cael ei dderbyn fel Mwslim yntau.
-# Y ''salat'' (ll. ''salawât''), sef y pum [[gweddi]] defodol a adroddir pum gwaith y dydd: ar doriad y wawr (''subh''), ar ganol dydd (''dhuhr''), ar ganol y prynhawn (''asr''), ar fachlud yr haul (''maghrib'') a dechrau'r nos (''ishâ''). Dechreuir pob gweddi gyda'r [[al-Fâtiha]], a geir ar ddechrau'r Coran.
+# Y ''salat'' (ll. ''salawât''), sef y pum [[gweddi]] ddefodol a adroddir bum gwaith y dydd: ar doriad y wawr (''subh''), ar ganol dydd (''dhuhr''), ar ganol y prynhawn (''asr''), ar fachlud yr haul (''maghrib'') a dechrau'r nos (''ishâ''). Dechreuir pob gweddi gyda'r [[al-Fâtiha]], a geir ar ddechrau'r Coran.
 # Y ''zakât'', sef rhoi elusen yn ôl gallu'r rhoddwr. Tua 5% o incwm y credadun a argymhellir yn y Coran. Yn aml mae'r [[mosg]] lleol yn trefnu hyn ac mae'r arian yn mynd at helpu'r tlodion, pobl gydag anabledd, gweddwon a'r amddifad.
-# Y ''siyâm'', sef [[ympryd]]io yn ystod [[Ramadan]], y mis sanctaidd. Yr adeg honno mae bwyta, yfed, smygu, gwisgo [[peraroglau]] a chael perthynas rhywiol yn waharddedig o doriad y wawr hyd at fachlud yr haul. Nid oes disgwyl i blant ifanc, yr henoed neu rywun sy'n dioddef afiechyd meddyliol ddilyn y rheolau hyn yn gaeth. Mae gwragedd beichiog, mamau sy'n rhoi llefrith i'w babanod, rhywun sy'n dioddef afiechyd a theithwyr yn gallu gohirio'r ''siyâm'' a'i chyflawni yn ddiweddarach. Nid ystyrir fod cymryd ffisig yn torri'r ympryd.
+# Y ''siyâm'', sef [[ympryd]]io yn ystod [[Ramadan]], y mis sanctaidd. Yr adeg honno mae bwyta, yfed, smygu, gwisgo [[peraroglau]] a chael perthynas rywiol yn waharddedig o doriad y wawr hyd at fachlud yr haul. Nid oes disgwyl i blant ifanc, yr henoed neu rywun sy'n dioddef afiechyd meddyliol ddilyn y rheolau hyn yn gaeth. Mae gwragedd beichiog, mamau sy'n rhoi llefrith i'w babanod, rhywun sy'n dioddef afiechyd a theithwyr yn gallu gohirio'r ''siyâm'' a'i chyflawni yn ddiweddarach. Nid ystyrir bod cymryd ffisig yn torri'r ympryd.
-# Mynd ar [[hajj]] neu [[pererindod|bererindod]] i Fecca. Mae Mwslim yn fod i wneud hynny o leiaf unwaith yn ystod ei fywyd, os ydyw hynny yn ei gallu heb achosi caledi i'w deulu.
+# Mynd ar [[hajj]] neu [[pererindod|bererindod]] i Fecca. Digwylir i Mwslim wneud hynny o leiaf unwaith yn ystod ei fywyd, os ydyw hynny yn ei allu heb achosi caledi i'w deulu.
 == Hanes Islam ==
@@ Llinell 25: / Llinell 25: @@
 Ceir sawl enwad yn Islam:
-* [[Sunni]]. Yr enwad fwyaf o lawer gyda dros 80% o Fwslemiaid yn perthyn iddi. Dyma brif ffrwd Islam a ystyrir weithiau yn Islam "uniongred".
+* [[Sunni]]. Yr enwad mwyaf o lawer gyda thros 80% o Fwslemiaid yn perthyn iddo. Dyma brif ffrwd Islam a ystyrir weithiau yn Islam "uniongred".
-* [[Shia]]. Yr enwad ail fwyaf, gyda tua 15% o Fwslemiaid yn perthyn iddi, yn bennaf yn [[Iran]], de [[Irac]] a'r [[Iemen]].
+* [[Shia]]. Yr enwad ail fwyaf, gyda thua 15% o Fwslemiaid yn perthyn iddo, yn bennaf yn [[Iran]], de [[Irac]] a'r [[Iemen]].
 ** [[Drus]]. Mwslemiaid Shia yw'r Drusiaid, ond mae eu crefydd yn cynnwys elfennau hynafol unigryw hefyd, sy'n tarddu o [[Gnostigiaeth]] efallai.