Refferendwm annibyniaeth yr Alban, 2014: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cymrodor (sgwrs | cyfraniadau) |
B gw. Sgwrs |
||
Llinell 12: | Llinell 12: | ||
}} |
}} |
||
[[File:A National Conversation launch.jpg|right|thumb|Prif Weinidog yr Alban [[Alex Salmond]], gyda'i Ddirprwy [[Nicola Sturgeon]], yn Awst 2007]] |
[[File:A National Conversation launch.jpg|right|thumb|Prif Weinidog yr Alban [[Alex Salmond]], gyda'i Ddirprwy [[Nicola Sturgeon]], yn Awst 2007]] |
||
[[File:Scotland Parliament Holyrood.jpg|bawd|Siambr |
[[File:Scotland Parliament Holyrood.jpg|bawd|Siambr [[Senedd yr Alban]], [[Holyrood]], [[Caeredin]]]] |
||
[[Delwedd:Alban a Lloegr.png|bawd|Baner yr Alban ar y chwith a Jac yr Undeb, Lloegr , ar y dde.]] |
[[Delwedd:Alban a Lloegr.png|bawd|Baner yr Alban ar y chwith a Jac yr Undeb, Lloegr , ar y dde.]] |
||
[[Delwedd:Scottish independence polls graphic.svg|bawd|Pôl piniwn o'r holl bolau]] |
[[Delwedd:Scottish independence polls graphic.svg|bawd|Pôl piniwn o'r holl bolau]] |
||
[[Delwedd:Recent opinion polls for Scottish Independence Referendum.svg|bawd|Graff o holiaduron yn rhagweld sut oedd yr etholaeth yn bwriadu pleidleisio]] |
[[Delwedd:Recent opinion polls for Scottish Independence Referendum.svg|bawd|Graff o holiaduron yn rhagweld sut oedd yr etholaeth yn bwriadu pleidleisio]] |
||
Ar 18 Medi 2014 cynhaliodd [[Llywodraeth yr Alban]] '''refferendwm ar annibyniaeth i'r Alban'''. Roedd y [[refferendwm]] yn gofyn i etholwyr [[yr Alban]]: "A ddylai'r Alban fod yn [[annibyniaeth|wlad annibynnol]]?"<ref>{{dyf gwe |url=http://www.golwg360.com/newyddion/gwleidyddiaeth/98806-newid-cwestiwn-refferendwm-annibyniaeth-yr-alban |teitl=Newid cwestiwn refferendwm annibyniaeth yr Alban |cyhoeddwr=[[Golwg360]] |dyddiad=30 Ionawr 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> ({{iaith-en|Should Scotland be an independent country?}}).<ref>{{dyf gwe |iaith= |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13326310 |teitl=''Q&A: Scottish independence referendum'' |cyhoeddwr=[[BBC]] |dyddiad=15 Tachwedd 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> Mae hyn yn dilyn cytundeb rhwng Llywodraeth yr Alban a [[Llywodraeth y Deyrnas Unedig]],<ref name="number10.gov.uk">{{cite web|url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20130109092234/http://www.number10.gov.uk/wp-content/uploads/2012/10/Agreement-final-for-signing.pdf|format=PDF|title=''Agreement between the United Kingdom Government and the Scottish Government on a referendum on independence for Scotland''|date=15 Hydref 2012|accessdate=Mai 2013}}</ref> yn dilyn papur a gyhoeddwyd ar 21 Mawrth 2013 a oedd yn gosod y seiliau.<ref>{{cite web|url=http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2012/05/referendum-consultation11052012 |title=''Response to referendum consultation'' |publisher=Scotland.gov.uk |date= |accessdate=11 Hydref 2012}}</ref> ac a gymeradwywyd gan |
Ar 18 Medi 2014 cynhaliodd [[Llywodraeth yr Alban]] '''refferendwm ar annibyniaeth i'r Alban'''. Roedd y [[refferendwm]] yn gofyn i etholwyr [[yr Alban]]: "A ddylai'r Alban fod yn [[annibyniaeth|wlad annibynnol]]?"<ref>{{dyf gwe |url=http://www.golwg360.com/newyddion/gwleidyddiaeth/98806-newid-cwestiwn-refferendwm-annibyniaeth-yr-alban |teitl=Newid cwestiwn refferendwm annibyniaeth yr Alban |cyhoeddwr=[[Golwg360]] |dyddiad=30 Ionawr 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> ({{iaith-en|Should Scotland be an independent country?}}).<ref>{{dyf gwe |iaith= |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13326310 |teitl=''Q&A: Scottish independence referendum'' |cyhoeddwr=[[BBC]] |dyddiad=15 Tachwedd 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> Mae hyn yn dilyn cytundeb rhwng Llywodraeth yr Alban a [[Llywodraeth y Deyrnas Unedig]],<ref name="number10.gov.uk">{{cite web|url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20130109092234/http://www.number10.gov.uk/wp-content/uploads/2012/10/Agreement-final-for-signing.pdf|format=PDF|title=''Agreement between the United Kingdom Government and the Scottish Government on a referendum on independence for Scotland''|date=15 Hydref 2012|accessdate=Mai 2013}}</ref> yn dilyn papur a gyhoeddwyd ar 21 Mawrth 2013 a oedd yn gosod y seiliau.<ref>{{cite web|url=http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2012/05/referendum-consultation11052012 |title=''Response to referendum consultation'' |publisher=Scotland.gov.uk |date= |accessdate=11 Hydref 2012}}</ref> ac a gymeradwywyd gan [[Senedd yr Alban]] ar 14 Tachwedd 2013 ac yn Llundain ar 17 Rhagfyr 2013.<ref>{{cite web|url=http://www.scottish.parliament.uk/parliamentarybusiness/Bills/61076.aspx |title=''Scottish Independence Referendum Bill'' |publisher=Scottish.parliament.uk |date= |accessdate=2014-01-31}}</ref> Bydd angen mwyafrif (h.y. dros 50%) o'r pleidleisiau i annibyniaeth gael ei wireddu.<ref name = "outcome">{{cite web |url=https://www.gov.uk/government/topical-events/scottish-independence-referendum/about |title=''Scottish independence referendum'' |work=www.gov.uk |publisher=UK Government |date= |accessdate=29 Mai 2014}}</ref><ref name = "agreement">{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-27906062 |title=''Scottish independence: Post-referendum agreement reached'' |work=BBC News |publisher=BBC |date=18 Mehefin 2014 |accessdate=18 Mehefin 2014}}</ref> |
||
Hyd at 12 diwrnod cyn y refferendwm, roedd y poliau'n nodi fod y garfan dros annibyniaeth tua chwe phwynt ar ôl y Na, ond ar y 6ed o Fedi cyhoeddwyd pôl piniwn y ''Times'' a oedd yn dangos fod 51% o'r etholwyr yn bwriadu pleidleisio dros annibyniaeth.<ref>[http://yougov.co.uk/news/2014/09/06/latest-scottish-referendum-poll-yes-lead/ Gwefan YouGov;] adalwyd 7 Medi 2014</ref> Mewn ymateb i hyn cyhoeddodd y Canghellor [[George Osborne]] y byddai'r Alban yn derbyn mwy o annibyniaeth a hawliau megis codi trethi, waeth beth fydd canlyniad i hyn. Yr un diwrnod, mynnodd Prif Weinidog Cymru [[Carwyn Jones]] y dylid rhoi'r un hawliau i Gymru.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-29099431 Gwefan y BBC;] adalwyd 7 Medi 2014</ref> Ymateb arall i hyn oedd i nifer o wleidyddion Saesneg gan gynnwys [[David Cameron]], Prif Weinidog y Deyrnas Unedig, ymweld â'r Alban er mwyn ceisio dylanwadu ar y bleidlais. |
Hyd at 12 diwrnod cyn y refferendwm, roedd y poliau'n nodi fod y garfan dros annibyniaeth tua chwe phwynt ar ôl y Na, ond ar y 6ed o Fedi cyhoeddwyd pôl piniwn y ''Times'' a oedd yn dangos fod 51% o'r etholwyr yn bwriadu pleidleisio dros annibyniaeth.<ref>[http://yougov.co.uk/news/2014/09/06/latest-scottish-referendum-poll-yes-lead/ Gwefan YouGov;] adalwyd 7 Medi 2014</ref> Mewn ymateb i hyn cyhoeddodd y Canghellor [[George Osborne]] y byddai'r Alban yn derbyn mwy o annibyniaeth a hawliau megis codi trethi, waeth beth fydd canlyniad i hyn. Yr un diwrnod, mynnodd Prif Weinidog Cymru [[Carwyn Jones]] y dylid rhoi'r un hawliau i Gymru.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-29099431 Gwefan y BBC;] adalwyd 7 Medi 2014</ref> Ymateb arall i hyn oedd i nifer o wleidyddion Saesneg gan gynnwys [[David Cameron]], Prif Weinidog y Deyrnas Unedig, ymweld â'r Alban er mwyn ceisio dylanwadu ar y bleidlais. |
Fersiwn yn ôl 02:34, 19 Medi 2014
Mae'r erthygl hon yn cofnodi mater cyfoes. Gall y wybodaeth sydd ynddi newid o ddydd i ddydd. |
Refferendwm annibyniaeth i'r Alban Dydd Iau, 18 Medi 2014 | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
A ddylai'r Alban fod yn wlad annibynnol? | ||||||||||
|
Ar 18 Medi 2014 cynhaliodd Llywodraeth yr Alban refferendwm ar annibyniaeth i'r Alban. Roedd y refferendwm yn gofyn i etholwyr yr Alban: "A ddylai'r Alban fod yn wlad annibynnol?"[2] (Saesneg: Should Scotland be an independent country?).[3] Mae hyn yn dilyn cytundeb rhwng Llywodraeth yr Alban a Llywodraeth y Deyrnas Unedig,[4] yn dilyn papur a gyhoeddwyd ar 21 Mawrth 2013 a oedd yn gosod y seiliau.[5] ac a gymeradwywyd gan Senedd yr Alban ar 14 Tachwedd 2013 ac yn Llundain ar 17 Rhagfyr 2013.[6] Bydd angen mwyafrif (h.y. dros 50%) o'r pleidleisiau i annibyniaeth gael ei wireddu.[7][8]
Hyd at 12 diwrnod cyn y refferendwm, roedd y poliau'n nodi fod y garfan dros annibyniaeth tua chwe phwynt ar ôl y Na, ond ar y 6ed o Fedi cyhoeddwyd pôl piniwn y Times a oedd yn dangos fod 51% o'r etholwyr yn bwriadu pleidleisio dros annibyniaeth.[9] Mewn ymateb i hyn cyhoeddodd y Canghellor George Osborne y byddai'r Alban yn derbyn mwy o annibyniaeth a hawliau megis codi trethi, waeth beth fydd canlyniad i hyn. Yr un diwrnod, mynnodd Prif Weinidog Cymru Carwyn Jones y dylid rhoi'r un hawliau i Gymru.[10] Ymateb arall i hyn oedd i nifer o wleidyddion Saesneg gan gynnwys David Cameron, Prif Weinidog y Deyrnas Unedig, ymweld â'r Alban er mwyn ceisio dylanwadu ar y bleidlais.
Cadarnhaodd Llywodraeth yr Alban drwy fesur cyfreithiol i ostwng oed pleidleisio o 18 i 16 oed, fel rhan o bolisi'r SNP dros safoni'r oedran hwn ym mhob etholiad yn yr Alban.[11][12] Cytunodd y Blaid Lafur, y Rhyddfrydwyr a'r Blaid Werdd gyda'r mesur.[13][14]
Yn Ionawr 2012, arweiniodd Elaine Murray, Aelod o'r Blaid Lafur, ymgyrch yn annog y dylid rhoi'r hawl i'r 800,000 o Albanwyr sy'n byw y tu allan i'r Alban i gael yr hawl i bleidleisio. Gwrthwynebwyd hyn gan Lywodraeth yr Alban, a ddadleuodd y byddai'n anodd iawn i weinyddu hyn ac y byddai Adran Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig yn cwestiynu cyfreithlondeb refferendwm sydd heb ei seilio ar ffiniau daearyddol.[15]
Os yw'r mwyafrif yn erbyn annibyniaeth yna bydd yr Alban yn parhau o dan y drefn bresennol, yn rhan o'r Deyrnas Unedig,[7][8] ond byddai rhagor o bwerau yn cael eu datganoli i'r Alban o Lundain, fel rhan o Ddeddfwriaeth yr Alban 2012.[7][8]
Yr ymgyrch
Lansiwyd yr ymgyrch dros annibyniaeth ar y 25ain o Fai 2014.[16] Y Prif Weithredwr yw Blair Jenkins,[16] cyn Gyfarwyddwr Darlledu Teledu'r Alban (STV) a Phennaeth Newyddion a Materion Cyfoes STV a BBC yr Alban. Cefnogir yr ymgyrch gan yr SNP,[16] Plaid Werdd yr Alban a Phlaid Sosialaidd yr Alban.[17] Erbyn 22 Awst 2014 roedd dros un filiwn o Albanwyr wedi arwyddo deiseb yn galw am Annibyniaeth.[18]
Lansiwyd yr ymgyrch yn erbyn annibyniaeth (Better Together) ar 25 Mehefin 2012[19] dan arweinyddiaeth Alistair Darling, cyn Ganghellor y Trysorlys, ac fe'u cefnogir gan y Blaid Geidwadol, y Blaid Lafur a'r Rhyddfrydwyr Democrataidd.[19]
Gwnaed sylw yn Golwg gan Dylan Iorwerth (Golygydd Gyfarwyddwr) mai dim ond rhesymau economaidd oedd gan y garfan yn erbyn annibyniaeth; Y rhyfeddod ydi'r diffyg sôn am genedligrwydd a hanes a diwylliant. meddai.[20]
Y broses
Cychwynwyd pleidleisio ar 27 Awst 2014 pan dderbyniodd pleidleiswyr post eu ffurflenni pleidleisio. Cofrestrodd 680,235 ar gyfer hyn, sef 20% yn uwch nag ym Mawrth 2014.[21] Arestiwyd un dyn 28 oed o Drumchapel am geisio gwerthu ei ffurflen bleidleisio ar eBay.[22] Y diwrnod olaf y gellid cofrestru ar gyfer y refferendwm oedd yr ail o Fedi.[21]
Dadlau cyhoeddus
Wedi llawer o negydu rhwng y ddwy garfan, trefnwyd dadl deledu rhwng y ddau arweinydd Salmond a Darling[23] ar raglen o'r enw Salmond & Darling: The Debate, a chafodd ei darlledu ar STV ar 5 Awst 2014. Cynhaliwyd ail ddadl rhyngddynt ar 25 o Awst 2014, o'r enw Scotland Decides: Salmond versus Darling ac fe'i darlledwyd ar BBC One Scotland a BBC 2 ar gyfer gweddill gwledydd Prydain.[24][25] Ystyriwyd mai Alastair Darling enillodd y ddadl deledu gyntaf gyda 53% o'r cyhoedd yn credu mai Darling a ddaeth allan gryfaf[26]. Fodd bynnag yn yr ail ddadl deledu credwyd mai Alec Salmond lwyddodd i berswadio'r cyhoedd orau.[27]
Canlyniad
Bydd y canlyniadau yn cael eu cyhoeddi fesul un o 32 Awdurdodau unedol yr Alban. Swydd Clackmannan oedd y cyntaf i gyhoeddi eu canlyniadau.
Fesul rhanbarth
Etholaeth | Nifer Am (Ie) | Nifer yn Erbyn (Na) | Am (Ie) (%) | Yn Erbyn (Na) (%) | Nifer Balodau* | Cynulliad (%) |
---|---|---|---|---|---|---|
Dinas Aberdeen | 143,664 | 81.7 | ||||
Swydd Aberdeen | 87.2 | |||||
Angus | 80,300 | 85.7 | ||||
Argyll a Bute | ||||||
Swydd Clackmannan | 16,350 | 19,036 | 46.2 | 53.8 | 35,410 | 88.6 |
Dumfries a Galloway | ||||||
Dinas Dundee | 93,558 | 78.8 | ||||
Dwyrain Swydd Ayr | 84,252 | 84.5 | ||||
Dwyrain Swydd Dunbarton | 79,011 | 91.0 | ||||
Dwyrain Lothian | 71,798 | 87.6 | ||||
Dwyrain Swydd Renfrew | 66,021 | 90.4 | ||||
Dinas Caeredin | ||||||
Falkirk | 108,626 | 88.7 | ||||
Fife | ||||||
Dinas Glasgow | 364,664 | 75.0 | ||||
Yr Ucheldir | ||||||
Inverclyde | 54,601 | 87.4 | ||||
Midlothian | 60,396 | 86.8 | ||||
Moray | ||||||
Gogledd Swydd Ayr | ||||||
Gogledd Swydd Lanark | ||||||
Perth a Kinross | 104,285 | 86.9 | ||||
Swydd Renfrew | 117,612 | 87.3 | ||||
Gororau'r Alban | ||||||
De Swydd Ayr | 81,715 | 86.1 | ||||
De Swydd Lanark | 22,937 | 85.3 | ||||
Stirling | 62,225 | 90.1 | ||||
Gorllewin Swydd Dunbarton | 62,532 | 87.9 | ||||
Gorllewin Lothian | ||||||
Na h-Eileanan Siar (Ynysoedd y Gorllewin) | 9,195 | 10,544 | 46.58 | 53.42 | 19,758 | 86.2 |
Ynysoedd Erch | 4,833 | 10,004 | 32.8 | 67.2 | 14,887 | 83.7 |
Ynysoedd Shetland | 5,669 | 9,951 | 36.29 | 63.71 | 15,635 | 84.4 |
CYFANSWM |
Roedd 4.2 miliwn wedi cofrestr (97% o'r etholwyr), gyda 32 sir yn cyfri'r pleidleisiau.
Dywedodd Adam Price ar raglen S4C a BBC Radio Cymru ar ddiwrnod y refferendwm: "Mae annibyniaeth yr Alban yn mynd i ddigwydd. Mae yna genhedlaeth o bobl ifanc sydd wedi cael eu gwleidyddu a dydyn nhw ddim yn mynd i dderbyn canlyniad na, felly mi ddaw yn ôl."[28]
* Gan cynnwys baledau wedi'i sbwylio, ac felly gall y nifer fod yn fwy na chyfanswm y pleidleisiau.
Cyfeiriadau
- ↑ "Scottish independence: More than 4.2 million voters register ahead of referendum". BBC. 11 Medi 2014. Cyrchwyd 11 Medi 2014.
- ↑ Newid cwestiwn refferendwm annibyniaeth yr Alban. Golwg360 (30 Ionawr 2013). Adalwyd ar 26 Tachwedd 2013.
- ↑ Q&A: Scottish independence referendum. BBC (15 Tachwedd 2013). Adalwyd ar 26 Tachwedd 2013.
- ↑ "Agreement between the United Kingdom Government and the Scottish Government on a referendum on independence for Scotland" (PDF). 15 Hydref 2012. Cyrchwyd Mai 2013. Check date values in:
|accessdate=
(help) - ↑ "Response to referendum consultation". Scotland.gov.uk. Cyrchwyd 11 Hydref 2012.
- ↑ "Scottish Independence Referendum Bill". Scottish.parliament.uk. Cyrchwyd 2014-01-31.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 "Scottish independence referendum". www.gov.uk. UK Government. Cyrchwyd 29 Mai 2014.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 "Scottish independence: Post-referendum agreement reached". BBC News. BBC. 18 Mehefin 2014. Cyrchwyd 18 Mehefin 2014.
- ↑ Gwefan YouGov; adalwyd 7 Medi 2014
- ↑ Gwefan y BBC; adalwyd 7 Medi 2014
- ↑ "Viewpoints: Can 16- and-17-year olds be trusted with the vote?". BBC News. BBC. 14 October 2012. Cyrchwyd 14 Hydref 2012.
- ↑ Macdonnell, Hamish (17 Medi 2011). "16-year-olds likely to get the vote on Union split". The Times Scotland. Llundain: Times Newspapers Limited. Cyrchwyd 18 Medi 2011.
- ↑ "Scottish independence: Bill to lower voting age lodged". BBC News. 12 Mawrth 2013. Cyrchwyd 31 Rhagfyr 2013.
- ↑ "Scottish independence: Referendum voting age bill approved by MSPs". BBC News. 27 Mehefin 2013. Cyrchwyd 31 Rhagfyr 2013.
- ↑ "Scottish independence: SNP dismisses ex-pat voting call". BBC News. BBC. 18 Ionawr 2012. Cyrchwyd 19 Ionawr 2012.
- ↑ 16.0 16.1 16.2 "Scottish independence: One million Scots urged to sign 'yes' declaration". BBC News. BBC. 25 Mai 2012. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2012.
- ↑ "Scottish independence: Greens join Yes Scotland campaign". BBC News. BBC. 6 Hydref 2012. Cyrchwyd 7 Hydref 2012.
- ↑ "Scottish independence: Yes declaration hits million target". BBC News. BBC. 22 Awst 2014. Cyrchwyd 22 Awst 2014.
- ↑ 19.0 19.1 "Scottish independence: Alistair Darling warns of 'no way back'". BBC News. BBC. 25 Mehefin 2012. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2012.
- ↑ [Golwg; 28 Awst, 2014; tud 8
- ↑ 21.0 21.1 . BBC. 26 Awst 2014 http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-28741264. Cyrchwyd 29 Awst 2014. Unknown parameter
|title=
ignored (help); Missing or empty|title=
(help) - ↑ "BBC News - Scottish independence: Man arrested after votes 'for sale' on eBay". BBC News. 30 Awst 2014. Cyrchwyd 30 Awst 2014.
- ↑ "Scottish independence: STV confirm Darling and Salmond TV debate date". BBC News. BBC. 9 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 9 Gorffennaf 2014.
- ↑ "Scottish independence: BBC confirms Salmond-Darling debate". BBC News. BBC. 13 Awst 2014. Cyrchwyd 13 Awst 2014.
- ↑ "Scottish independence: Salmond and Darling clash in heated TV debate". BBC News. BBC. 25 Awst 2014. Cyrchwyd 25 Awst 2014.
- ↑ (Saesneg) New poll: 53% think Darling won TV debate, 28% back Salmond, 19% undecided. Herald Scotland (9 Awst 2014). Adalwyd ar 6 Medi 2014.
- ↑ {Dyf gwe |url=http://uk.reuters.com/article/2014/08/28/uk-scotland-independence-poll-idUKKBN0GS2SU20140828 |teitl=Scotland's pro-independence campaign gains on final TV debate - poll |awdur= |dyddiad= 29 Awst 2014 |gwaith= |cyhoeddwr= Reuters |dyddiadcyrchiad=6 Medi 2014 |iaith= Saesneg}}
- ↑ Cymru Fyw, BBC; adalwyd 19 Medi 2014.