Refferendwm annibyniaeth yr Alban, 2014: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
baneri a graff holiaduron
Carwyn
Llinell 7: Llinell 7:
Ar 18 Medi 2014 bydd [[Llywodraeth yr Alban]] yn cynnal '''refferendwm ar annibyniaeth i'r Alban'''. Bydd y [[refferendwm]] yn gofyn i etholwyr [[yr Alban]]: "A ddylai'r Alban fod yn [[annibyniaeth|wlad annibynnol]]?"<ref>{{dyf gwe |url=http://www.golwg360.com/newyddion/gwleidyddiaeth/98806-newid-cwestiwn-refferendwm-annibyniaeth-yr-alban |teitl=Newid cwestiwn refferendwm annibyniaeth yr Alban |cyhoeddwr=[[Golwg360]] |dyddiad=30 Ionawr 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> ({{iaith-en|Should Scotland be an independent country?}}).<ref>{{dyf gwe |iaith= |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13326310 |teitl=Q&A: Scottish independence referendum |cyhoeddwr=[[BBC]] |dyddiad=15 Tachwedd 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> Mae hyn yn dilyn cytundeb rhwng Llywodraeth yr Alban a [[Llywodraeth y Deyrnas Unedig]],<ref name="number10.gov.uk">{{cite web|url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20130109092234/http://www.number10.gov.uk/wp-content/uploads/2012/10/Agreement-final-for-signing.pdf|format=PDF|title=''Agreement between the United Kingdom Government and the Scottish Government on a referendum on independence for Scotland''|date=15 Hydref 2012|accessdate=Mai 2013}}</ref> yn dilyn papur a gyhoeddwyd ar 21 Mawrth 2013 a oedd yn gosod y seiliau.<ref>{{cite web|url=http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2012/05/referendum-consultation11052012 |title=''Response to referendum consultation'' |publisher=Scotland.gov.uk |date= |accessdate=11 Hydref 2012}}</ref> ac a gymeradwywyd gan Lywodraeth yr Alban ar 14 Tachwedd 2013 ac yn Llundain ar 17 Rhagfyr 2013.<ref>{{cite web|url=http://www.scottish.parliament.uk/parliamentarybusiness/Bills/61076.aspx |title=''Scottish Independence Referendum Bill'' |publisher=Scottish.parliament.uk |date= |accessdate=2014-01-31}}</ref> Bydd angen mwyafrif (h.y. dros 50%) o'r pleidleisiau i annibyniaeth gael ei wireddu.<ref name = "outcome">{{cite web |url=https://www.gov.uk/government/topical-events/scottish-independence-referendum/about |title=''Scottish independence referendum'' |work=www.gov.uk |publisher=UK Government |date= |accessdate=29 Mai 2014}}</ref><ref name = "agreement">{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-27906062 |title=''Scottish independence: Post-referendum agreement reached'' |work=BBC News |publisher=BBC |date=18 Mehefin 2014 |accessdate=18 Mehefin 2014}}</ref>
Ar 18 Medi 2014 bydd [[Llywodraeth yr Alban]] yn cynnal '''refferendwm ar annibyniaeth i'r Alban'''. Bydd y [[refferendwm]] yn gofyn i etholwyr [[yr Alban]]: "A ddylai'r Alban fod yn [[annibyniaeth|wlad annibynnol]]?"<ref>{{dyf gwe |url=http://www.golwg360.com/newyddion/gwleidyddiaeth/98806-newid-cwestiwn-refferendwm-annibyniaeth-yr-alban |teitl=Newid cwestiwn refferendwm annibyniaeth yr Alban |cyhoeddwr=[[Golwg360]] |dyddiad=30 Ionawr 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> ({{iaith-en|Should Scotland be an independent country?}}).<ref>{{dyf gwe |iaith= |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13326310 |teitl=Q&A: Scottish independence referendum |cyhoeddwr=[[BBC]] |dyddiad=15 Tachwedd 2013 |dyddiadcyrchiad=26 Tachwedd 2013 }}</ref> Mae hyn yn dilyn cytundeb rhwng Llywodraeth yr Alban a [[Llywodraeth y Deyrnas Unedig]],<ref name="number10.gov.uk">{{cite web|url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20130109092234/http://www.number10.gov.uk/wp-content/uploads/2012/10/Agreement-final-for-signing.pdf|format=PDF|title=''Agreement between the United Kingdom Government and the Scottish Government on a referendum on independence for Scotland''|date=15 Hydref 2012|accessdate=Mai 2013}}</ref> yn dilyn papur a gyhoeddwyd ar 21 Mawrth 2013 a oedd yn gosod y seiliau.<ref>{{cite web|url=http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2012/05/referendum-consultation11052012 |title=''Response to referendum consultation'' |publisher=Scotland.gov.uk |date= |accessdate=11 Hydref 2012}}</ref> ac a gymeradwywyd gan Lywodraeth yr Alban ar 14 Tachwedd 2013 ac yn Llundain ar 17 Rhagfyr 2013.<ref>{{cite web|url=http://www.scottish.parliament.uk/parliamentarybusiness/Bills/61076.aspx |title=''Scottish Independence Referendum Bill'' |publisher=Scottish.parliament.uk |date= |accessdate=2014-01-31}}</ref> Bydd angen mwyafrif (h.y. dros 50%) o'r pleidleisiau i annibyniaeth gael ei wireddu.<ref name = "outcome">{{cite web |url=https://www.gov.uk/government/topical-events/scottish-independence-referendum/about |title=''Scottish independence referendum'' |work=www.gov.uk |publisher=UK Government |date= |accessdate=29 Mai 2014}}</ref><ref name = "agreement">{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-27906062 |title=''Scottish independence: Post-referendum agreement reached'' |work=BBC News |publisher=BBC |date=18 Mehefin 2014 |accessdate=18 Mehefin 2014}}</ref>


Hyd at 12 diwrnod cyn y refferendwm, roedd y poliau'n nodi fod y garfan dros annibyniaeth tua chwe pwhynt ar ôl y Na, ond ar y 6ed o Fedi cyhoeddwyd pôl piniwn y ''Times'' a oedd yn dangos fod 51% o'r etholwyr yn bwriadu pleidleisio dros annibyniaeth.<ref>[http://yougov.co.uk/news/2014/09/06/latest-scottish-referendum-poll-yes-lead/ Gwefan YouGov;] adalwyd 7 Medi 2014</ref>
Hyd at 12 diwrnod cyn y refferendwm, roedd y poliau'n nodi fod y garfan dros annibyniaeth tua chwe pwhynt ar ôl y Na, ond ar y 6ed o Fedi cyhoeddwyd pôl piniwn y ''Times'' a oedd yn dangos fod 51% o'r etholwyr yn bwriadu pleidleisio dros annibyniaeth.<ref>[http://yougov.co.uk/news/2014/09/06/latest-scottish-referendum-poll-yes-lead/ Gwefan YouGov;] adalwyd 7 Medi 2014</ref> Mewn ymateb i hyn cyhoeddodd y Canghellor [[George Osborne]] y byddai'r Alban yn derbyn mwy o annibyniaeth a hawliau megis codi trethi, waeth beth fydd canlyniad i hyn. Yr un diwrnod, mynnodd Prif Weinidog Cymru [[Carwyn Jones]] y dylid rhoi'r un hawliau i Gymru.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-29099431 Gwefan y BBC;] adalwyd 7 Medi 2014</ref>


Cadarnhaodd Llywodraeth yr Alban drwy fesur cyfreithiol i ostwng oed pleidleisio o 18 i 16 oed, fel rhan o bolisi'r SNP dros safoni'r oedran hwn ym mhob etholiad yn yr Alban.<ref name = "viewpoint">{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-19908031 |title=''Viewpoints: Can 16- and-17-year olds be trusted with the vote?'' |work=BBC News |publisher=BBC |date=14 October 2012 |accessdate=14 Hydref 2012}}</ref><ref name="Macdonnell">{{cite news|url=http://www.thetimes.co.uk/tto/news/uk/scotland/article3167034.ece|title=''16-year-olds likely to get the vote on Union split''|last=Macdonnell|first=Hamish|date=17 Medi 2011|work=The Times Scotland|publisher=Times Newspapers Limited|accessdate=18 Medi 2011|location=Llundain}}</ref> Cytunodd y Blaid Lafur, y Rhyddfrydwyr a'r Blaid Werdd gyda'r mesur.<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-21741448|title=''Scottish independence: Bill to lower voting age lodged''|date=12 Mawrth 2013|accessdate=31 Rhagfyr 2013|work=BBC News}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-23074572|title=''Scottish independence: Referendum voting age bill approved by MSPs''|date=27 Mehefin 2013|accessdate=31 Rhagfyr 2013|work=BBC News}}</ref>
Cadarnhaodd Llywodraeth yr Alban drwy fesur cyfreithiol i ostwng oed pleidleisio o 18 i 16 oed, fel rhan o bolisi'r SNP dros safoni'r oedran hwn ym mhob etholiad yn yr Alban.<ref name = "viewpoint">{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-19908031 |title=''Viewpoints: Can 16- and-17-year olds be trusted with the vote?'' |work=BBC News |publisher=BBC |date=14 October 2012 |accessdate=14 Hydref 2012}}</ref><ref name="Macdonnell">{{cite news|url=http://www.thetimes.co.uk/tto/news/uk/scotland/article3167034.ece|title=''16-year-olds likely to get the vote on Union split''|last=Macdonnell|first=Hamish|date=17 Medi 2011|work=The Times Scotland|publisher=Times Newspapers Limited|accessdate=18 Medi 2011|location=Llundain}}</ref> Cytunodd y Blaid Lafur, y Rhyddfrydwyr a'r Blaid Werdd gyda'r mesur.<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-21741448|title=''Scottish independence: Bill to lower voting age lodged''|date=12 Mawrth 2013|accessdate=31 Rhagfyr 2013|work=BBC News}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-23074572|title=''Scottish independence: Referendum voting age bill approved by MSPs''|date=27 Mehefin 2013|accessdate=31 Rhagfyr 2013|work=BBC News}}</ref>

Fersiwn yn ôl 22:24, 7 Medi 2014

Prif Weinidog yr Alban Alex Salmond, gyda'i Ddirprwy Nicola Sturgeon, yn Awst 2007
Siambr Llywodraeth yr Alban, Holyrood, Caeredin
Baner yr Alban ar y chwith a Jac yr Undeb, Lloegr , ar y dde.
Pôl piniwn o'r holl bolau
Graff o holiaduron yn rhagweld sut mae'r etholaeth yn bwriadu pleidleisio

Ar 18 Medi 2014 bydd Llywodraeth yr Alban yn cynnal refferendwm ar annibyniaeth i'r Alban. Bydd y refferendwm yn gofyn i etholwyr yr Alban: "A ddylai'r Alban fod yn wlad annibynnol?"[1] (Saesneg: Should Scotland be an independent country?).[2] Mae hyn yn dilyn cytundeb rhwng Llywodraeth yr Alban a Llywodraeth y Deyrnas Unedig,[3] yn dilyn papur a gyhoeddwyd ar 21 Mawrth 2013 a oedd yn gosod y seiliau.[4] ac a gymeradwywyd gan Lywodraeth yr Alban ar 14 Tachwedd 2013 ac yn Llundain ar 17 Rhagfyr 2013.[5] Bydd angen mwyafrif (h.y. dros 50%) o'r pleidleisiau i annibyniaeth gael ei wireddu.[6][7]

Hyd at 12 diwrnod cyn y refferendwm, roedd y poliau'n nodi fod y garfan dros annibyniaeth tua chwe pwhynt ar ôl y Na, ond ar y 6ed o Fedi cyhoeddwyd pôl piniwn y Times a oedd yn dangos fod 51% o'r etholwyr yn bwriadu pleidleisio dros annibyniaeth.[8] Mewn ymateb i hyn cyhoeddodd y Canghellor George Osborne y byddai'r Alban yn derbyn mwy o annibyniaeth a hawliau megis codi trethi, waeth beth fydd canlyniad i hyn. Yr un diwrnod, mynnodd Prif Weinidog Cymru Carwyn Jones y dylid rhoi'r un hawliau i Gymru.[9]

Cadarnhaodd Llywodraeth yr Alban drwy fesur cyfreithiol i ostwng oed pleidleisio o 18 i 16 oed, fel rhan o bolisi'r SNP dros safoni'r oedran hwn ym mhob etholiad yn yr Alban.[10][11] Cytunodd y Blaid Lafur, y Rhyddfrydwyr a'r Blaid Werdd gyda'r mesur.[12][13]

Yn Ionawr 2012, arweiniodd Elaine Murray, Aelod o'r Blaid Lafur, ymgyrch yn annog y dylid rhoi'r hawl i'r 800,000 o Albanwyr sy'n byw y tu allan i'r Alban i gael yr hawl i bleidleisio. Gwrthwynebwyd hyn gan Lywodraeth yr Alban, a ddadleuodd y byddai'n anodd iawn i weinyddu hyn ac y byddai Adran Hawliau Dynol y Cenhedloedd Unedig yn cwestiynu cyfreithlondeb refferendwm sydd heb ei seilio ar ffiniau daearyddol.[14]

Os yw'r mwyafrif yn erbyn annibyniaeth yna bydd yr Alban yn parhau o dan y drefn bresennol, yn rhan o'r Deyrnas Unedig,[6][7] ond byddai rhagor o bwerau yn cael eu datganoli i'r Alban o Lundain, fel rhan o Ddeddfwriaeth yr Alban 2012.[6][7]

Yr ymgyrch

Lansiwyd yr ymgyrch dros annibyniaeth ar y 25ain o Fai 2014.[15] Y Prif Weithredwr yw Blair Jenkins,[15] cyn Gyfarwyddwr Darlledu Teledu'r Alban (STV) a Phennaeth Newyddion a Materion Cyfoes STV a BBC yr Alban. Cefnogir yr ymgyrch gan yr SNP,[15] Plaid Werdd yr Alban a Phlaid Sosialaidd yr Alban.[16] Erbyn 22 Awst 2014 roedd dros un filiwn o Albanwyr wedi arwyddo deiseb yn galw am Annibyniaeth.[17]

Lansiwyd yr ymgyrch yn erbyn annibyniaeth (Better Together) ar 25 Mehefin 2012[18] dan arweinyddiaeth Alistair Darling, cyn Ganghellor y Trysorlys, ac fe'u cefnogir gan y Blaid Geidwadol, y Blaid Lafur a'r Rhyddfrydwyr Democrataidd.[18]

Gwnaed sylw yn Golwg gan Dylan Iorwerth (Golygydd Gyfarwyddwr) mai dim ond rhesymau economaidd oedd gan y garfan yn erbyn annibyniaeth; Y rhyfeddod ydi'r diffyg sôn am genedligrwydd a hanes a diwylliant. meddai.[19]

Y broses

Cychwynwyd pleidleisio ar 27 Awst 2014 pan dderbyniodd pleidleiswyr post eu ffurflenni pleidleisio. Cofrestrodd 680,235 ar gyfer hyn, sef 20% yn uwch nag ym Mawrth 2014.[20] Arestiwyd un dyn 28 oed o Drumchapel am geisio gwerthu ei ffurflen bleidleisio ar eBay.[21] Y diwrnod olaf y gellid cofrestru ar gyfer y refferendwm oedd yr ail o Fedi.[20]

Dadlau cyhoeddus

Wedi llawer o negydu rhwng y ddwy garfan, trefnwyd dadl deledu rhwng y ddau arweinydd Salmond a Darling[22] ar raglen o'r enw Salmond & Darling: The Debate, a chafodd ei darlledu ar STV ar 5 Awst 2014. Cynhaliwyd ail ddadl rhyngddynt ar 25 o Awst 2014, o'r enw Scotland Decides: Salmond versus Darling ac fe'i darlledwyd ar BBC One Scotland a BBC 2 ar gyfer gweddill gwledydd Prydain.[23][24] Ystyriwyd mai Alastair Darling enillodd y ddadl deledu gyntaf gyda 53% o'r cyhoedd yn credu mai Darling a ddaeth allan gryfaf[25]. Fodd bynnag yn yr ail ddadl deledu credwyd mai Alec Salmond lwyddodd i berswadio'r cyhoedd orau.[26]

Cyfeiriadau

  1.  Newid cwestiwn refferendwm annibyniaeth yr Alban. Golwg360 (30 Ionawr 2013). Adalwyd ar 26 Tachwedd 2013.
  2.  Q&A: Scottish independence referendum. BBC (15 Tachwedd 2013). Adalwyd ar 26 Tachwedd 2013.
  3. "Agreement between the United Kingdom Government and the Scottish Government on a referendum on independence for Scotland" (PDF). 15 Hydref 2012. Cyrchwyd Mai 2013. Check date values in: |accessdate= (help)
  4. "Response to referendum consultation". Scotland.gov.uk. Cyrchwyd 11 Hydref 2012.
  5. "Scottish Independence Referendum Bill". Scottish.parliament.uk. Cyrchwyd 2014-01-31.
  6. 6.0 6.1 6.2 "Scottish independence referendum". www.gov.uk. UK Government. Cyrchwyd 29 Mai 2014.
  7. 7.0 7.1 7.2 "Scottish independence: Post-referendum agreement reached". BBC News. BBC. 18 Mehefin 2014. Cyrchwyd 18 Mehefin 2014.
  8. Gwefan YouGov; adalwyd 7 Medi 2014
  9. Gwefan y BBC; adalwyd 7 Medi 2014
  10. "Viewpoints: Can 16- and-17-year olds be trusted with the vote?". BBC News. BBC. 14 October 2012. Cyrchwyd 14 Hydref 2012.
  11. Macdonnell, Hamish (17 Medi 2011). "16-year-olds likely to get the vote on Union split". The Times Scotland. Llundain: Times Newspapers Limited. Cyrchwyd 18 Medi 2011.
  12. "Scottish independence: Bill to lower voting age lodged". BBC News. 12 Mawrth 2013. Cyrchwyd 31 Rhagfyr 2013.
  13. "Scottish independence: Referendum voting age bill approved by MSPs". BBC News. 27 Mehefin 2013. Cyrchwyd 31 Rhagfyr 2013.
  14. "Scottish independence: SNP dismisses ex-pat voting call". BBC News. BBC. 18 Ionawr 2012. Cyrchwyd 19 Ionawr 2012.
  15. 15.0 15.1 15.2 "Scottish independence: One million Scots urged to sign 'yes' declaration". BBC News. BBC. 25 Mai 2012. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2012.
  16. "Scottish independence: Greens join Yes Scotland campaign". BBC News. BBC. 6 Hydref 2012. Cyrchwyd 7 Hydref 2012.
  17. "Scottish independence: Yes declaration hits million target". BBC News. BBC. 22 Awst 2014. Cyrchwyd 22 Awst 2014.
  18. 18.0 18.1 "Scottish independence: Alistair Darling warns of 'no way back'". BBC News. BBC. 25 Mehefin 2012. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2012.
  19. [Golwg; 28 Awst, 2014; tud 8
  20. 20.0 20.1 . BBC. 26 Awst 2014 http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-politics-28741264. Cyrchwyd 29 Awst 2014. Unknown parameter |title= ignored (help); Missing or empty |title= (help)
  21. "BBC News - Scottish independence: Man arrested after votes 'for sale' on eBay". BBC News. 30 Awst 2014. Cyrchwyd 30 Awst 2014.
  22. "Scottish independence: STV confirm Darling and Salmond TV debate date". BBC News. BBC. 9 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 9 Gorffennaf 2014.
  23. "Scottish independence: BBC confirms Salmond-Darling debate". BBC News. BBC. 13 Awst 2014. Cyrchwyd 13 Awst 2014.
  24. "Scottish independence: Salmond and Darling clash in heated TV debate". BBC News. BBC. 25 Awst 2014. Cyrchwyd 25 Awst 2014.
  25. (Saesneg) New poll: 53% think Darling won TV debate, 28% back Salmond, 19% undecided. Herald Scotland (9 Awst 2014). Adalwyd ar 6 Medi 2014.
  26. {Dyf gwe |url=http://uk.reuters.com/article/2014/08/28/uk-scotland-independence-poll-idUKKBN0GS2SU20140828 |teitl=Scotland's pro-independence campaign gains on final TV debate - poll |awdur= |dyddiad= 29 Awst 2014 |gwaith= |cyhoeddwr= Reuters |dyddiadcyrchiad=6 Medi 2014 |iaith= Saesneg}}