Sinn Féin: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Porius1 (sgwrs | cyfraniadau) llun |
Porius1 (sgwrs | cyfraniadau) cat |
||
Llinell 33: | Llinell 33: | ||
[[Categori:Hanes Iwerddon]] |
[[Categori:Hanes Iwerddon]] |
||
[[Categori:Pleidiau gwleidyddol]] |
|||
[[af:Sinn Féin]] |
[[af:Sinn Féin]] |
Fersiwn yn ôl 12:56, 19 Mehefin 2007
Mae Sinn Féin yn enw sydd wedi ei ddefnyddio gan nifer o bleidiau cenedlaethol Gwyddelig, bob un yn hawlio bod yn olynydd i'r blaid wreiddiol a ffurfiwyd gan Arthur Griffith yn 1905. Mae'r enw'n golygu "Ni'n hunain" mewn Gwyddeleg.
Daeth llwyddiant etholiadol i'r blaid yn dilyn Gwrthryfel y Pasg yn 1916. Pan ryddhawyd y rhai oedd yn weddill o arweinwyr y gwrthryfel yn 1917, daethant yn amlwg yn Sinn Féin, gyda Éamon de Valera yn cymeryd lle Griffith fel arweinydd.
Yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1918, enillodd Sinn Féin 73 o'r 106 sedd yn Iwerddon, gan gymeryd lle'r Blaid Seneddol Wyddelig fel arweinwyr y mudiad cenedlaethol. Yn unol a pholisi'r blaid, gwrthododd yr aelodau gymeryd eu seddau yn Nhŷ'r Cyffredin. Yn hytrach, ar 21 Ionawr 1919, cyfarfu 30 o aelodau seneddol Sinn Féin (roedd y rhan fwyaf o'r gweddill wedi eu carcharu) yn Nulyn a chyhoeddi eu hunain yn senedd Iwerddon - Dáil Éireann. Arweiniodd hyn at ryfel annibyniaeth Iwerddon a sefydlu gwladwriaeth annibynnol Iwerddon.
Yn y cyfnod modern, mae'r enw'n cyfeirio fel rheol at y blaid a grewyd yn 1970 o ganlyniad i hollt yn y mudiad gweriniaethol yn Iwerddon. Yr arweinydd presennol yw Gerry Adams. Sinn Féin yw'r fwyaf o'r pleidiau cenedlaethol yng Nghynulliad Gogledd Iwerddon, gyda 28 sedd allan o 108. Mae gan y blaid 5 sedd yn Nhy'r Cyffredin, ond ei pholisi, fel polisi Sinn Féin gwreiddiol Arthur Griffith, yw i'r aelodau wrthod cymeryd eu seddau. Yn etholiad 2007 yng Ngweriniaeth Iwerddon, enillodd Sinn Féin 4 sedd allan o 166 yn Dáil Éireann, gostyngiad o un sedd.
Arweinwyr
- Edward Martyn (1905-1908)
- John Sweetman (1908)
- Arthur Griffith (1908-1917)
- Eamon de Valera (1917-26)
- Yn 1923, ffurfiodd rhan sylweddol o'r aelodaeth Cumann na nGaedheal
- Yn 1926, ymddiswyddodd de Valera o Sinn Féin a sefydlu plaid Fianna Fáil
- John Joseph O'Kelly (Sceilg) (1926-1931)
- Brian O'Higgins (1931-1933)
- Y Tad Michael O'Flanagan (1933-1935)
- Cathal Ó Murchadha (1935-1937)
- Margaret Buckley (1937-1950)
- Pádraig Mac Lógáin (1950-1953)
- Tomás Ó Dubhghaill (1953-1954)
- Pádraig Mac Lógáin (1954-1962)
- Tomás Mac Giolla (1962-1970)
- Yn 1970, ymrannodd yn ddwy blaid, y ddawy'n hawlio mai hwy oedd y gwir Sinn Féin
- Ruairí Ó Brádaigh (1970-1983)
- Yn 1986, gadawodd Ó Brádaigh a sefydlodd Sinn Féin Gweriniaethol.
- Gerry Adams (1983-presennol)