Bwdhaeth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Dim crynodeb golygu |
|||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Image:Standing Bodhisattva Gandhara Musee Guimet.jpg|thumb|Siddhartha Gautama, Y Bwdha.]] |
[[Image:Standing Bodhisattva Gandhara Musee Guimet.jpg|thumb|Siddhartha Gautama, Y Bwdha.]] |
||
Crefydd ddi-dduw yw '''Bwdhaeth''' neu ''' |
Crefydd ddi-dduw yw '''Bwdhaeth''' neu '''Fwdïaeth'''. Gellir ei hystyried hefyd yn [[athroniaeth]] gymhwysol neu'n ffurf ar [[seicoleg]]. Canolbwynt Bwdhaeth yw'r hyn a ddysgodd [[Siddhartha Gotama|Gotama Buddha]], a aned yn Kapilavastu (sydd yn [[Nepal]] erbyn hyn), ac a enwyd Siddhattha Gotama oddeutu'r 5ed ganrif cyn Crist. Lledaenodd Bwdhaeth drwy is-gyfandir India yn y pum canrif nesaf, ac i ardaloedd ehangach o [[Asia]] wedi hynny. |
||
Erbyn heddiw, rhennir Bwdhaeth yn dri phrif draddodiad: [[Theravada|Theravāda]], [[Mahayana|Mahāyāna]], a [[Vajrayana|Vajrayāna]]. Mae'n parhau i |
Erbyn heddiw, rhennir Bwdhaeth yn dri phrif draddodiad: [[Theravada|Theravāda]], [[Mahayana|Mahāyāna]], a [[Vajrayana|Vajrayāna]]. Mae'n parhau i ddenu dilynwyr ledled y byd, ac yn ôl [http://www.adherents.com], mae oddeutu 350 miliwn o Fwdhyddion (fodd bynnag, mae'r amcangyfrifon a geir mewn sawl wlad yn ansicr). Hyhi yw'r pumed grefydd fwyaf yn y byd yn ôl niferoedd, ar ôl [[Cristnogaeth]], [[Islam]], [[Hindŵaeth]], a [[Crefyddau Tsieniaidd|chrefydd traddodiadol Tsieineaidd]]. Mae'r urdd mynaich Sangha ymysg y sefydliadau hynaf ar y ddaear. |
||
==Athrawiaethau== |
==Athrawiaethau== |
||
===Y Pedwar Gwiredd Doeth=== |
===Y Pedwar Gwiredd Doeth=== |
||
Dysgodd y Bwdha fod |
Dysgodd y Bwdha fod dioddefaint mewn bywyd a achosir gan chwenychu, ac y gellir ei ddileu trwy ddilyn y Llwybr Wythblyg Doeth (gw. isod): |
||
# ''' |
# '''Dioddefaint:''' Dioddefaint yw genedigaeth, dioddefaint yw heneiddio, dioddefaint yw afiechyd, dioddefaint yw marwolaeth; dioddefaint yw uno â'r hyn sy'n annymunol; dioddefaint yw gwahanu o'r hyn sy'n ddymunol; dioddefaint yw peidio â chael yr hyn a ddymunir; yn gryno, dioddefaint yw'r pump cyfansawdd sy'n wrthrych ymafael. |
||
# '''Tarddiad |
# '''Tarddiad dioddefaint:''' Y chwenychu sy'n arwain at ailenedigaeth. |
||
# '''Darfod |
# '''Darfod dioddefaint:''' Darfod chwenychu. |
||
# '''Y ffordd sy'n arwain at ddarfod |
# '''Y ffordd sy'n arwain at ddarfod dioddefaint:''' Y Llwybr Wythblyg Doeth; |
||
===Nirfana=== |
===Nirfana=== |
Fersiwn yn ôl 13:38, 15 Mehefin 2014
Crefydd ddi-dduw yw Bwdhaeth neu Fwdïaeth. Gellir ei hystyried hefyd yn athroniaeth gymhwysol neu'n ffurf ar seicoleg. Canolbwynt Bwdhaeth yw'r hyn a ddysgodd Gotama Buddha, a aned yn Kapilavastu (sydd yn Nepal erbyn hyn), ac a enwyd Siddhattha Gotama oddeutu'r 5ed ganrif cyn Crist. Lledaenodd Bwdhaeth drwy is-gyfandir India yn y pum canrif nesaf, ac i ardaloedd ehangach o Asia wedi hynny.
Erbyn heddiw, rhennir Bwdhaeth yn dri phrif draddodiad: Theravāda, Mahāyāna, a Vajrayāna. Mae'n parhau i ddenu dilynwyr ledled y byd, ac yn ôl [1], mae oddeutu 350 miliwn o Fwdhyddion (fodd bynnag, mae'r amcangyfrifon a geir mewn sawl wlad yn ansicr). Hyhi yw'r pumed grefydd fwyaf yn y byd yn ôl niferoedd, ar ôl Cristnogaeth, Islam, Hindŵaeth, a chrefydd traddodiadol Tsieineaidd. Mae'r urdd mynaich Sangha ymysg y sefydliadau hynaf ar y ddaear.
Athrawiaethau
Y Pedwar Gwiredd Doeth
Dysgodd y Bwdha fod dioddefaint mewn bywyd a achosir gan chwenychu, ac y gellir ei ddileu trwy ddilyn y Llwybr Wythblyg Doeth (gw. isod):
- Dioddefaint: Dioddefaint yw genedigaeth, dioddefaint yw heneiddio, dioddefaint yw afiechyd, dioddefaint yw marwolaeth; dioddefaint yw uno â'r hyn sy'n annymunol; dioddefaint yw gwahanu o'r hyn sy'n ddymunol; dioddefaint yw peidio â chael yr hyn a ddymunir; yn gryno, dioddefaint yw'r pump cyfansawdd sy'n wrthrych ymafael.
- Tarddiad dioddefaint: Y chwenychu sy'n arwain at ailenedigaeth.
- Darfod dioddefaint: Darfod chwenychu.
- Y ffordd sy'n arwain at ddarfod dioddefaint: Y Llwybr Wythblyg Doeth;
Nirfana
Nirfana yw diffodd pob chwenychiad, rhithdyb, ac anwybodaeth.
Y Llwybr Wythblyg Doeth
- Safbwynt Cyfiawn - Sylweddoli'r Pedwar Gwiredd Doeth
- Gwerthoedd Cyfiawn - Ymrwymiad i ddyfiant meddyliol a moesol mewn cymedroldeb
- Iaith Gyfiawn - Siarad mewn modd di-drais, gan ddweud y gwir, a heb or-ddweud
- Gweithredoedd Cyfiawn - Gweithredu holliach, gan osgoi gweithredoedd a fyddai'n gwneud niwed.
- Bywoliaeth Gyfiawn - Gwneud swydd nad yw'n diweddu eich hun neu eraill mewn unrhyw ffordd, yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol.
- Ymdrech Cyfiawn - Gwneud ymdrech i wella
- Gwybodus Rwydd Cyfiawn - Y gallu meddyliol i weld pethau fel y maent, gydag ymwybod clir.
- Myfyrio Cyfiawn