Crimea: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
|||
Llinell 17: | Llinell 17: | ||
[[Categori:Hanes Wcráin]] |
[[Categori:Hanes Wcráin]] |
||
[[Categori:Y Môr Du]] |
[[Categori:Y Môr Du]] |
||
[[ar:القرم (شبه جزيرة)]] |
|||
[[be:Аўтаномная рэспубліка Крым]] |
|||
[[bg:Крим]] |
|||
[[ca:Crimea]] |
|||
[[cs:Krym]] |
|||
[[da:Krim]] |
|||
[[de:Krim]] |
|||
[[en:Crimea]] |
|||
[[eo:Krimeo]] |
|||
[[es:Crimea]] |
|||
[[et:Krimm]] |
|||
[[eu:Krimea]] |
|||
[[fi:Krim]] |
|||
[[fr:Crimée]] |
|||
[[gl:Crimea]] |
|||
[[he:חצי האי קרים]] |
|||
[[id:Republik Otonomi Krimea]] |
|||
[[it:Crimea]] |
|||
[[ja:クリミア自治共和国]] |
|||
[[ka:ყირიმი]] |
|||
[[ko:크림 공화국]] |
|||
[[la:Crimaea]] |
|||
[[lt:Krymas]] |
|||
[[mo:Кримея]] |
|||
[[nl:Krim]] |
|||
[[no:Krim]] |
|||
[[os:Хъырым]] |
|||
[[pl:Krym]] |
|||
[[pt:Criméia]] |
|||
[[rmy:Krimeya]] |
|||
[[ro:Crimeea]] |
|||
[[ru:Крым]] |
|||
[[sr:Крим]] |
|||
[[sv:Krim]] |
|||
[[tr:Kırım (anlam ayrımı)]] |
|||
[[tt:Qırım]] |
|||
[[uk:Автономна Республіка Крим]] |
|||
[[wa:Crimêye]] |
|||
[[zh:克里米亚]] |
Fersiwn yn ôl 22:48, 9 Hydref 2013
- Am y bwlch yng Ngwynedd a adwaenir fel "Bwlch y Crimea" gweler Bwlch y Gorddinan.
Gorynys yng ngogledd y Môr Du yw'r Crimea neu Krym (Rwsieg Крым / Krym, Wcraineg Крим / Krym, Tatareg Crimea Qırım). Fe'i gweinyddir fel gweriniaeth hunanlywodraethol o fel Wcráin. Enw swyddogol y weriniaeth honno yw Gweriniaeth Hunanlywodraethol y Crimea (Wcraineg Автономна Республіка Крим/Avtonomna Respublika Krym, Tatareg Crimea Qırım Muhtar Cumhuriyeti).
Amgylchynir y Crimea bron yn gyfangwbl gan y Môr Du a rhan o Fôr Azov, gyda Isthmws Perekop yn ei gysylltu â'r tir mawr. Mae rhan helaeth y Crimea yn wastadedd ond mae'n codi i 1545m (5069 troedfedd) yn y de gyda chopa Gora Roman-Kosh, yr uchaf o gadwyn o fryniau ar hyd arfordir de-ddwyreiniol yr orynys a adnabyddir fel Mynyddoedd Crimea. Y prif ddinasoedd yw Feodosia, Kerch, Sevastopol, Yalta, Yevpatoria a Simferopol, y brifddinas.
Mae mwyafrif y boblogaeth (58%, Cyfrifiad 2001) yn Rwsiaid, gyda niferoedd sylweddol o Wcrainiaid (24%) a Tatariaid Crimea (12%). Rwsieg yw mamiaith y mwyafrif (77%, Cyfrifiad 2001) hefyd, er bod nifer o bobl â'r Datareg Crimea (11%) a'r Wcraineg (10%) fel mamiaith. Yr unig iaith swyddogol yw'r Wcraineg, er bod y Rwsieg yn cael ei defnyddio yn eang ar gyfer materion y llywodraeth hunanlywodraethol.
Coloneiddwyd y Crimea gan y Groegiaid yn y 6ed ganrif CC. Cafodd ei oresgyn yn ddiweddarach gan y Gothiaid, yr Hyniaid ac eraill. Yn 1239 cafodd ei wneud yn khaniad gan Tatariaid yr Haid Euraidd. Cipiwyd y khaniad gan y Tyrciaid yn 1475 a chafodd y Crimea ei feddiannu gan Rwsia yn 1783. Rhwng 1853 a 1856 ymladdwyd Rhyfel y Crimea yno rhwng lluoedd Rwsia ar un ochr a lluoedd Prydain, Ffrainc ac Ymerodraeth yr Otomaniaid ar yr ochr arall. Meddiannwyd y Crimea gan yr Almaen Natsïaidd yn yr Ail Ryfel Byd (1941-1943). Ar ôl y rhyfel cafodd y Tartariaid eu halltudio i Uzbekistan yn eu crwnswth am gydweithredu, yn ôl yr honiad, â'r Almaenwyr. Ers cwymp yr Undeb Sofietaidd mae llawer ohonynt wedi dod yn ôl.