Gair benthyg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

GweledolCystrawen wici

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 18:24, 27 Awst 2013

Rhybudd!

Mae angen cywiro iaith yr erthygl hon.
Beth am fynd ati i'w chywiro?

Dyma restr o erthyglau i'w cywiro: Tudalennau â phroblemau ieithyddol.

Mae gair benthyg yn air o iaith rodd sy'n cael ei ddefnyddio yn iaith dderbyn.

Broses o gair mynedu iaith arall

Fel arfer, mae'r gair yn dod o ieithoedd eraill fel term technoleg i ddod â'r un ystyr o'r iaith rodd i'r iaith dderbyn.

Gair allanol

Cyn daw gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau ei ddefnydd fel gair allanol, fel ffenestr (gair Lladin), a dydyn nhw ddim yn dod yn eiriau mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith leol.

Gair o brif faes

Daw llawer o eiriau o un prif faes yr iaith:

Busnes - Mae llawer o eiriau busnes yn dod o Saesneg trwy bwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n bosib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
Celf - Mae'r ffurflen unigryw o'r gelf Gymraeg yn achos llawer o eiriau unigryw Cymraeg yn sefydlu'r gelf Gymraeg. Trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eidaleg yn fwyaf dylanwadol.
Crefydd - Mae'r geiriau arbennig ymhob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y rhan fwyaf yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
Dyfeisiadau - Mae llawer o ddyfeisiadau sy'n cael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfais. Weithiau mae'r un gair yn cael ei ddefnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ambiwlans, weithiau mae'r ystyr yn cael ei ddefnyddio e.e. cyfrifiadur (o "cyfrif")
Gwyddoniaeth - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i brosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.

Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol

Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, bydd e'n dod yn air mewnol yn yr iaith gyffredinol.

Gwrthwynebiad y benthyg

Fel arfer, dyw'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn cael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel mae ac yn yn rhan ganolog i'r gramadeg Cymraeg a nid geiriau fel fi a ti sy'n debyg i gael eu newid.

Mathau o eiriau benthyg

Mewnforio	Gair tramor	Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ffenestr o Ladin neu café yn Saesneg o Ffrangeg.
Mewnforio	Gair benthyg	Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf tebyg i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ambiwlans neu coffi.
Amnewid llawn	Cyfieithu benthyg	Mae pob rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. internet > inter + net > rhyng + rhwyd > rhyngrwyd.
	Gwneud benthyg	Mae rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. teledu o tele-vision neu cyfrifriadur o beiriant cyfrif.
	Creadwyd benthyg	Mae gair newydd gael ei greu i adnewid gair tramor e.e. oergell neu rhewgell.
	Ystyr benthyg	Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. heddlu ac heddwas i bobl sy'n cadw'r hedd (nid plismon sy'n gorfodi polisi).
Amnewid rhannol	-	Mae gair rhannau lle mae rhan ohono yn cael ei fewnforio a rhan yn cael ei amnewid. e.e. live-sendung (Almaeneg) o live broadcast (Saesneg).

Geiriau sy'n benthyg yn lle geiriau safonol

Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau safonol gan eiriau benthyg.

Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau mae'n fyrach dweud y gair e.e. lot yn lle llawer, neu'n fwy syml i'w ynganu e.e. ŵncl yn lle ewyrth.

Y prif broses arall yng Nghymru ydy bod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n haws iddyn nhw feddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd Wenglish). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ffrind / cyfaill a helpu / cymorth er gwaethaf bod geiriau safonol yn Gymraeg yn barod.

Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.

Gweler hefyd

@@ Llinell 17: / Llinell 17: @@
 === Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol ===
-Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, wedyn bydd e'n dod yn air mewnol yn yr iaith gyffredinol.
+Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, bydd e'n dod yn air mewnol yn yr iaith gyffredinol.
 === Gwrthwynebiad y benthyg ===
-Fel arfer, dyw'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn cael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel ''mae'' ac ''yn'' yn rhan ganolog i'r gramadeg Cymraeg a nid geiriau fel ''fi'' a ''ti'' sy'n debyg i gael i newid.
+Fel arfer, dyw'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn cael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel ''mae'' ac ''yn'' yn rhan ganolog i'r gramadeg Cymraeg a nid geiriau fel ''fi'' a ''ti'' sy'n debyg i gael eu newid.
 == Mathau o eiriau benthyg ==
@@ Llinell 27: / Llinell 27: @@
 | Gair tramor || Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ''ffenestr'' o Ladin neu ''café'' yn Saesneg o Ffrangeg.
 |-
-| Gair benthyg || Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf cyson i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ''ambiwlans'' neu ''coffi''.
+| Gair benthyg || Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf tebyg i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ''ambiwlans'' neu ''coffi''.
 |-
 | rowspan="4" | '''Amnewid llawn'''
-| Cyfieithu benthyg || Mae cyfieithu o bob rhan o'r gair rhannol e.e. internet > inter + net > rhyng + rhwyd > ''rhyngrwyd''.
+| Cyfieithu benthyg || Mae pob rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. internet > inter + net > rhyng + rhwyd > ''rhyngrwyd''.
 |-
-| Gwneud benthyg || Mae cyfieithu o ran o'r gair rhannol e.e. ''teledu'' o tele-vision neu ''cyfrifriadur'' o beiriant cyfrif.
+| Gwneud benthyg || Mae rhan o'r gair rhannol yn cael ei chyfieithu e.e. ''teledu'' o tele-vision neu ''cyfrifriadur'' o beiriant cyfrif.
 |-
 | Creadwyd benthyg || Mae gair newydd gael ei greu i adnewid gair tramor e.e. ''oergell '' neu ''rhewgell''.
@@ Llinell 44: / Llinell 44: @@
 Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau safonol gan eiriau benthyg.
-Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau basai e'n fyrach dweud y gair e.e. ''lot'' yn lle ''llawer'', neu mor syml i'w ynganu e.e. ''ŵncl'' yn lle ''ewythr''.
+Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau mae'n fyrach dweud y gair e.e. ''lot'' yn lle ''llawer'', neu'n fwy syml i'w ynganu e.e. ''ŵncl'' yn lle ''ewyrth''.
-Y prif broses arall yng Nghymru ydy fod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n hawdd iddyn nhw feddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd [[Wenglish]]). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ''ffrind'' / ''cyfaill'' a ''helpu'' / ''cymorth'' er gwaethaf bod geiriau safonol yn Gymraeg yn barod.
+Y prif broses arall yng Nghymru ydy bod y Cymry yn dod yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n haws iddyn nhw feddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain at ddefnydd [[Wenglish]]). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ''ffrind'' / ''cyfaill'' a ''helpu'' / ''cymorth'' er gwaethaf bod geiriau safonol yn Gymraeg yn barod.
 Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.