Gair benthyg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
9cfilorux (sgwrs | cyfraniadau)
Dynogymru (sgwrs | cyfraniadau)
Dim crynodeb golygu
Llinell 1: Llinell 1:
Mae '''gair benthyg''' yn [[gair]] o [[iaith]] rodd sy'n cael ei ddefnyddio yn iaith dderbyn.
{{iaith}}
Mae '''gair benthyg''' yn air o [[iaith]] rodd sy'n cael ei ddefnyddio yn iaith dderbyn.


== Broses o gair mynedu iaith arall ==
== Broses o gair mynedu iaith arall ==
Llinell 6: Llinell 5:


=== Gair allanol ===
=== Gair allanol ===
Cyn daw gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau ei ddefnydd fel gair allanol, fel ''ffenestr'' (gair Lladin), a dydyn nhw ddim yn dod yn eiriau mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith leol.
Cyn daw gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau ei ddefnydd fel gair allanol, fel ''ffenestr'' (gair Lladin), a dydyn nhw ddim yn dod geiriau mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith leol.


=== Gair o brif faes ===
=== Gair o brif faes ===
Mae llawer o geiriau yn dod o un prif faes yr iaith.
Daethpwyd llawer o geiriau o un prif faes yr iaith:
* '''Busnes''' - Mae llawer o eiriau busnes yn dod o Saesneg trwy's pwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n posib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
* '''Busnes''' - Mae llawer o eiriau busnes yn dod o Saesneg trwy pwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n posib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
* '''Celf''' - Mae'r ffurflen unigryw o'r celf Gymraeg yn achos llawer o eiriau unigryw Cymraeg yn sefydlu'r celf Gymraeg, ond trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eidaleg yn fwyaf dylanwadol.
* '''Celf''' - Mae'r ffurflen unigryw o'r celf Gymraeg yn achos llawer o eiriau unigryw Cymraeg yn sefydlu'r celf Gymraeg. Trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eidaleg yn fwyaf dylanwadol.
* '''Crefydd''' - Mae'r geiriau arbennig ymhob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y rhan fwyaf yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
* '''Crefydd''' - Mae'r geiriau arbennig ymhob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y rhan fwyaf yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
* '''Dyfeisiadau''' - Mae llawer o ddyfeisiadau sy'n cael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfais. Weithiau mae'r un gair yn cael ei ddefnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ''ambiwlans'', weithiau mae'r ystyr yn cael ei ddefnyddio e.e. ''cyfrifiadur''
* '''Dyfeisiadau''' - Mae llawer o ddyfeisiadau sy'n cael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfais. Weithiau mae'r un gair yn cael ei ddefnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ''ambiwlans'', weithiau mae'r ystyr yn cael ei ddefnyddio e.e. ''cyfrifiadur'' (o "cyfrif")
* '''Gwyddoniaeth''' - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i brosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.
* '''Gwyddoniaeth''' - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i brosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.


=== Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol ===
=== Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol ===
Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, wedyn bydd e'n dod yn air mewnol yn yr iaith gyffredinol.
Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, wedyn bydd e'n dod gair mewnol yn yr iaith gyffredinol.


=== Gwrthwynebiad y benthyg ===
=== Gwrthwynebiad y benthyg ===
Llinell 44: Llinell 43:
Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau safonol gan eiriau benthyg.
Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau safonol gan eiriau benthyg.


Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau basai e'n fyrach dweud y gair e.e. ''lot'' yn lle ''llawer'', neu mor syml i'w ynganu e.e. ''wncl'' yn lle ''ewyrth''.
Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau basai e'n fyrach dweud y gair e.e. ''lot'' yn lle ''llawer'', neu mor syml i'w ynganu e.e. ''ŵncl'' yn lle ''ewythr''.


Mae'r prif broses arall yn dod llawer o fod y Cymry yn fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith, felly mae'n hawdd meddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain i ddefnydd [[Wenglish]]). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ''ffrind'' / ''cyfaill'' a ''helpu'' / ''cymorth''.
Mae'r prif broses arall yn Cymru ydy'r Cymry yn dod fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n hawdd iddyn nhw yn meddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain i ddefnydd [[Wenglish]]). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ''ffrind'' / ''cyfaill'' a ''helpu'' / ''cymorth'' er gwaetha bod e'n geiriau safonol yn Gymraeg yn barod.


Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.
Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.

Fersiwn yn ôl 14:28, 24 Awst 2013

Mae gair benthyg yn gair o iaith rodd sy'n cael ei ddefnyddio yn iaith dderbyn.

Broses o gair mynedu iaith arall

Fel arfer, mae'r gair yn dod o ieithoedd eraill fel term technoleg i ddod â'r un ystyr o'r iaith rodd i'r iaith dderbyn.

Gair allanol

Cyn daw gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau ei ddefnydd fel gair allanol, fel ffenestr (gair Lladin), a dydyn nhw ddim yn dod geiriau mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith leol.

Gair o brif faes

Daethpwyd llawer o geiriau o un prif faes yr iaith:

  • Busnes - Mae llawer o eiriau busnes yn dod o Saesneg trwy pwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n posib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
  • Celf - Mae'r ffurflen unigryw o'r celf Gymraeg yn achos llawer o eiriau unigryw Cymraeg yn sefydlu'r celf Gymraeg. Trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eidaleg yn fwyaf dylanwadol.
  • Crefydd - Mae'r geiriau arbennig ymhob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y rhan fwyaf yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
  • Dyfeisiadau - Mae llawer o ddyfeisiadau sy'n cael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfais. Weithiau mae'r un gair yn cael ei ddefnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ambiwlans, weithiau mae'r ystyr yn cael ei ddefnyddio e.e. cyfrifiadur (o "cyfrif")
  • Gwyddoniaeth - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i brosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.

Gair yn dod i ddefnydd gyffredinol

Pan bydd y gair yn colli ei gysylltiad tramor, wedyn bydd e'n dod gair mewnol yn yr iaith gyffredinol.

Gwrthwynebiad y benthyg

Fel arfer, dyw'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn cael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel mae ac yn yn rhan canolog i'r gramadeg Cymraeg a nad geiriau fel fi a ti sy'n debyg i gael i newid.

Mathau o eiriau benthyg

Mewnforio Gair tramor Mae gair yn cael ei ddefnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ffenestr o Ladin neu café yn Saesneg o Ffrangeg.
Gair benthyg Mae gair yn cael ei ddefnyddio ar ôl iddo newid i weithio yn yr iaith sy'n ei dderbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf cyson i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymraeg e.e. ambiwlans neu coffi.
Amnewid llawn Cyfieithu benthyg Mae cyfieithu o bob rhan o'r gair rhannol e.e. internet > inter + net > rhyng + rhwyd > rhyngrwyd.
Gwneud benthyg Mae cyfieithu o ran o'r gair rhannol e.e. teledu o tele-vision neu cyfrifriadur o beiriant cyfrif.
Creadwyd benthyg Mae gair newydd gael ei greu i adnewid gair tramor e.e. oergell neu rhewgell.
Ystyr benthyg Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. heddlu ac heddwas i bobl sy'n cadw'r hedd (nid plismon sy'n gorfodi polisi).
Amnewid rhannol - Mae gair rhannau lle mae rhan ohono yn cael ei fewnforio a rhan yn cael ei amnewid. e.e. live-sendung (Almaeneg) o live broadcast (Saesneg).

Geiriau sy'n benthyg yn lle geiriau safonol

Mae sawl proses yn achos amnewid geiriau safonol gan eiriau benthyg.

Os mae'n haws dweud y gair allanol na'r gair safonol mae'n bosib bydd e'n cael ei adnewid. Weithiau basai e'n fyrach dweud y gair e.e. lot yn lle llawer, neu mor syml i'w ynganu e.e. ŵncl yn lle ewythr.

Mae'r prif broses arall yn Cymru ydy'r Cymry yn dod fwy rhugl yn Saesneg na Chymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu Cymraeg fel ail iaith. Felly mae'n hawdd iddyn nhw yn meddwl am y gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg lle nid yw'r gair Cymraeg yn cael ei ddefnyddio yn aml (yn arwain i ddefnydd Wenglish). Mae enghreifftiau yn cynnwys geiriau fel ffrind / cyfaill a helpu / cymorth er gwaetha bod e'n geiriau safonol yn Gymraeg yn barod.

Mae llawer o bobl yn gweld hyn fel gwanhau'r iaith, tra bod pobl eraill yn gweld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.

Gweler hefyd