Gair benthyg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dynogymru (sgwrs | cyfraniadau)
Dynogymru (sgwrs | cyfraniadau)
Dim crynodeb golygu
Llinell 9: Llinell 9:
=== Gair o brif maes ===
=== Gair o brif maes ===
Mae llawer o geiriau yn dod o un prif maes yr iaith.
Mae llawer o geiriau yn dod o un prif maes yr iaith.
* Busnes - Mae llawer o geiriau busnes yn dod o Saesneg trwy's pwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n posib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
* '''Busnes''' - Mae llawer o geiriau busnes yn dod o Saesneg trwy's pwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n posib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
* Celf - Mae'r ffurflen unigrwy o'r celf Gymraeg yn achos llawer o geiriau unigryw Gymraeg yn sefydlu'r celf Gymraeg, ond trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eideleg yn fwyaf dylanwadol.
* '''Celf''' - Mae'r ffurflen unigrwy o'r celf Gymraeg yn achos llawer o geiriau unigryw Gymraeg yn sefydlu'r celf Gymraeg, ond trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eideleg yn fwyaf dylanwadol.
* Crefydd - Mae'r geiriau arbennig yn bob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y fwy yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
* '''Crefydd''' - Mae'r geiriau arbennig yn bob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y fwy yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
* Dyfeisiadau - Mae llawer o dyfeisiadau sy'n gael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfeis. Weithiau mae'r un gair yn gael eu defnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ''ambiwlans'', weithiau mae'r ystyr yn gael eu defnyddio e.e. ''cyfrifriadur''
* '''Dyfeisiadau''' - Mae llawer o dyfeisiadau sy'n gael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfeis. Weithiau mae'r un gair yn gael eu defnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ''ambiwlans'', weithiau mae'r ystyr yn gael eu defnyddio e.e. ''cyfrifriadur''
* Gwyddoniaeth - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i prosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.
* '''Gwyddoniaeth''' - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i prosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.


=== Gair yn dod i defnydd gyffredinol ===
=== Gair yn dod i defnydd gyffredinol ===
Llinell 37: Llinell 37:
| Ystyr benthyg || Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. ''heddlu'' ac ''heddwas'' i bobl pwy sy'n cadw'r ''hedd'' (nid ''plismon'' pwy oedd yn gorfodi ''polisi'').
| Ystyr benthyg || Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. ''heddlu'' ac ''heddwas'' i bobl pwy sy'n cadw'r ''hedd'' (nid ''plismon'' pwy oedd yn gorfodi ''polisi'').
|-
|-
| '''Amnewid rhannol''' || || Mae gair rhannau lle rhan o fe yn gael eu mewnforio ac rhan yn gael eu amnewid. e.e. ''live-sendung'' (Almaeneg) o ''live broadcast'' (Saesneg).
| '''Amnewid rhannol''' || align="center" | - || Mae gair rhannau lle rhan o fe yn gael eu mewnforio ac rhan yn gael eu amnewid. e.e. ''live-sendung'' (Almaeneg) o ''live broadcast'' (Saesneg).
|}
|}



Fersiwn yn ôl 12:39, 5 Awst 2013

Mae gair benthyg yn gair o iaith rhodd sy'n gael eu defnyddio yn iaith derbyn.

Broses o gair mynedu iaith arall

Fel arfer, mae'r gair yn dod o iaithoedd eraill fel term technoleg i dod â'r un ystyr o'r iaith rhodd i'r iaith derbyn.

Cysylltiad allanol

Cyn daethpwyd gair o'r iaith arall, mae'r gair yn dechrau eu defnydd fel gair allanol, fel ffenstr (gair Lladin), a dyn nhw ddim yn dod gair mewnol tan gael eu glynu yn yr iaith lleol.

Gair o brif maes

Mae llawer o geiriau yn dod o un prif maes yr iaith.

  • Busnes - Mae llawer o geiriau busnes yn dod o Saesneg trwy's pwysigrwydd y byd o'r busnes o'r DU, yr UDA ac ati. Mae'n posib yn y dyfodol bydd mwy a mwy yn dod o'r ieithoedd Aisiaidd.
  • Celf - Mae'r ffurflen unigrwy o'r celf Gymraeg yn achos llawer o geiriau unigryw Gymraeg yn sefydlu'r celf Gymraeg, ond trwy'r byd mae'r Ffrangeg ac Eideleg yn fwyaf dylanwadol.
  • Crefydd - Mae'r geiriau arbennig yn bob cref, ac maen nhw'n dod â'u geiriau arbennig i bob llwyddiant. Y fwy yw geiriau Arabeg (Islam), geiriau Groeg (Cristnogaeth), geiriau Hebraeg (Iddewiaeth), geiriau Lladin (Catholigiaeth) a geiriau Sansgrit (Hindŵaeth).
  • Dyfeisiadau - Mae llawer o dyfeisiadau sy'n gael eu creu gan bobl o un wlad neu iaith, ac maen nhw'n rhoi enw i'r dyfeis. Weithiau mae'r un gair yn gael eu defnyddio mewn ieithoedd eraill e.e. ambiwlans, weithiau mae'r ystyr yn gael eu defnyddio e.e. cyfrifriadur
  • Gwyddoniaeth - Mae gwyddoniaeth yn defnyddio'r geiriau Lladin ledled y byd, ac mae e'n rhoi cymorth i prosiectau rhyngwladol sy'n cynnwys gwyddonwyr gorau.

Gair yn dod i defnydd gyffredinol

Pan oedd y gair yn colli eu cysylltiad tramor, wedyn bydd e'n symud eu defnyddio i'r iaith cyffredinol.

Gwrthwynebiad y benthyg

Fel arfer, dwy'r geiriau sydd â swyddogaeth ddim yn gael eu benthyg o ieithoedd eraill. Mae geiriau fel mae ac yn yn rhan canolog i'r gramadeg Gymraeg a nad geiriau fel fi a ti yn debyg i gael i newid.

Mathau o eiriau benthyg

Mewnforio Gair tramor Mae gair yn gael eu defnyddio o'r iaith arall yn yr un lle yn union, fel ffenestr o Lladin neu café yn Saesneg o Ffrangeg.
Gair benthyg Mae gair yn gael eu defnyddion ar ôl bod yn newid i weithio yn yr iaith sy'n derbyn. Mae'r Gymraeg yn un o'r fwyaf cyson i ail-sillafu geiriau allanol i'r Gymaraeg e.e. ambiwlans neu coffi.
Amnewid llawn Cyfieithu benthyg Mae cyfieithu o bob rhan o'r gair rhannol e.e. internet > inter + net > rhyng + rhwyd > rhyngrwyd.
Gwneud benthyg Mae cyfieithu o rhan o'r gair rhannol e.e. teledu o tele-vision neu cyfrifriadur o peiriant cyfrif.
Creadwyd benthyg Mae gair newydd gael eu creu i adnewid gair tramor e.e. oergell neu rhewgell.
Ystyr benthyg Mae gair lleol yn adnewid ystyr e.e. heddlu ac heddwas i bobl pwy sy'n cadw'r hedd (nid plismon pwy oedd yn gorfodi polisi).
Amnewid rhannol - Mae gair rhannau lle rhan o fe yn gael eu mewnforio ac rhan yn gael eu amnewid. e.e. live-sendung (Almaeneg) o live broadcast (Saesneg).

Geiriau s'yn benthyg yn lle o geiriau safonol

Mae sawl o broses yn achos amnewid geiriau safonol gan geiriau benthyg.

Os mae'n posib i dweud y gair allanol mwy hawdd na'r gair safonol wedyn mae'n posib bydd e'n gael eu adnewid. Weithiau baswn e fyra i dweud y gair e.e. lot yn lle llawer, neu mor syml i'w ynganu e.e. wncl yn lle ewythr.

Mae'r brif proses arall yn dod llawer o'r Cymry yn bod mwy rhugl yn Saesneg na'r Cymraeg. Mae llawer o bobl ifanc yn tyfu gyda'r Gymraeg a Saesneg, a llawer heddiw yn dysgu fel ail iaith, felly mae'n hawdd i meddwl o'r gair Saesneg, yn aml mewn maes technoleg ble mae'r gair Gymraeg nid yn gael eu defnyddio yn aml (yn arwain i'r defnyddio'r WEnglish). Engrheifftiau yn cynnwys geiriau fel ffrind / cyfaill a helpu / cymorth.

Mae llawer o bobl yn weld hyn fel gwanhau'r iaith, bobl eraill yn weld hyn fel esblygiad naturiol yr iaith.

Gweler hefyd