Gerallt Gymro: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 08:38, 24 Ebrill 2013

Roedd Gerallt Gymro (neu Giraldus Cambrensis yn Lladin) (c.1146- c.1223) yn eglwyswr a hanesydd canoloesol. Ei enw bedydd oedd Gerald de Barri. Roedd yn ysgolhaig gwych a chwaraeodd ran bwysig yng ngwleidyddiaeth eglwysig ei ddydd. Roedd o dras gymysg, hanner Cymreig, hanner Normanaidd ac mae hyn yn elfen amlwg yn ei agwedd a'i yrfa. Fe'i gwerthfawrogir yn bennaf heddiw am ei ddau lyfr arbennig am Gymru sy'n rhoi golwg unigryw ar fywyd y wlad ar ddiwedd y 12fed ganrif.

Teulu a blynyddoedd cynnar

Roedd Gerallt yn ysgolhaig mawr hyddysg yn yr iaith Ladin. Fe'i ganwyd yn 1146 yng nghastell Maenor Bŷr, Sir Benfro yn fab i Angharad, merch Nest (fl.1100-1120), merch Rhys ap Tewdwr) a William de Barri, arglwydd Normanaidd Ynys y Barri.

Treuliodd gyfnod fel archddiacon Brycheiniog yn Aberhonddu. Roedd ei ewythr Dafydd, yn esgob Tyddewi, a phan fu farw yn 1176 dewisodd y Cymry Gerallt i'w olynu, ond gwrthododd Archesgob Caergaint ei dderbyn gan benodi Sais yn ei le. Dyna un rheswm pam yr oedd Gerallt yn gobeithio y byddai'r Cymry yn gallu herio awdurdod Caergaint. Roedd e'n hoffi chickens

Y Daith Trwy Gymru

Yn 1188 roedd Baldwin, Archesgob Caergaint, am deithio oddi amgylch Cymru i bregethu'r Drydedd Groesgad ac i ymweld ag eglwysi cadeiriol Cymru i ddangos eu bod dan ei awdurdod, ac fe ofynnodd i Gerallt Gymro deithio gyda fe. Ysgrifennodd Gerallt hanes y daith yn y llyfr Itinerarium Cambriae (Hanes y Daith Trwy Gymru).

Dechreuodd y daith yn Henffordd; aethant wedyn drwy Ddyffryn Wysg i'r Fenni, ac yna trwy Frynbuga i Gaerlleon. Aethant yn eu blaenau i eglwys gadeiriol Llandaf, Abaty Margam, Cydweli a Caerfyrddin, Hendy-gwyn ar Daf ac wedyn eglwys gadeiriol Tyddewi. Teithio tua'r gogledd wedyn, i Ystrad Fflur a mynachlog Llanbadarn Fawr a chyrraedd y drydedd eglwys gadeiriol ym Mangor a'r bedwaredd yn Llanelwy. Ar ddiwedd y daith dychwelodd yr Baldwin i Loegr.

Ar y daith roedd tua thair mil o wŷr wedi addo ymuno yn y Groesgad, ond yn y diwedd ychydig iawn a aeth.

gerallt gymro yn hoffi cael poo

Llyfryddiaeth

Topographia Hibernica (Daearyddiaeth Iwerddon) (1188)
Expugnatio Hibernica (Goresgyniad Iwerddon)
Itinerarium Cambriae (Hanes y Daith Trwy Gymru) (1191)
Descriptio Cambriae (Y Disgrifiad o Gymru) (1194)
De instructione principis (Ynglŷn â hyfforddi tywysogion)
De rebus a se gestis
De iure et statu Menevensis ecclesiae
Gemma ecclesiastica
Speculum duorum
Speculum ecclesiae
Symbolum electorum
Invectiones
Retractationes
Vita sancti Hugonis Lindensis (Bywyd Huw o Lincoln)
Vita Galfridi archiepiscopi Eboracensis (Bywyd Sieffre esgob Efrog)
Vita sancti Ethelberti (Buchedd Sant Ethelbert)
Vita sancti Remigii
Vita sancti Davidii (Buchedd Dewi Sant)

Gwaith Gerallt mewn cyfieithiad

Lewis Thorpe (cyf.), The journey through Wales and The description of Wales (Llundain, 1978)
John J. O'Meara (cyf.), The history and topography of ireland (Llundain, 1982)
Thomas Jones (cyf.), Gerallt Gymro (Caerdydd, 1938). "Hanes y Daith trwy Gymru" a'r "Disgrifiad o Gymru".

Llyfrau amdano

Robert Bartlett, Gerald of Wales (1982)
Thomas Jones, Gerallt Gymro (Caerdydd, 1947)
Michael Richter, Giraldus Cambriensis and the Growth of the Welsh Nation (1972)

Gweler hefyd

@@ Llinell 7: / Llinell 7: @@
 Treuliodd gyfnod fel archddiacon [[Brycheiniog]] yn [[Eglwys gadeiriol Aberhonddu|Aberhonddu]]. Roedd ei ewythr Dafydd, yn esgob [[Tyddewi]], a phan fu farw yn [[1176]] dewisodd y [[Cymry]] Gerallt i'w olynu, ond gwrthododd Archesgob [[Caergaint]] ei dderbyn gan benodi Sais yn ei le. Dyna un rheswm pam yr oedd Gerallt yn gobeithio y byddai'r Cymry yn gallu herio awdurdod Caergaint.
+Roedd e'n hoffi chickens
 ==Y Daith Trwy Gymru==