Treiglad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 18:58, 17 Mawrth 2013

Newid mewn cytsain ar ddechrau gair yn ôl ei safle neu ei swyddogaeth yw treiglad. Mae treigladau'n nodweddiadol o'r ieithoedd Celtaidd, ond mae treigladau'n digwydd mewn sawl iaith arall fel Fula (iaith yng ngorllewin Affrica) a Nivkh (iaith o Siberia).

Treigladau yn Gymraeg

Mae tri phrif dreiglad gan y Gymraeg, sef y treiglad meddal, y treiglad trwynol, a'r treiglad llaes. Yn Gymraeg, mae treigladau'n achosi i frawddegau lifo'n rhwydd ac yn fwy esmwyth i'r glust.

Treiglad meddal

Treiglad mwyaf cyffredin y Gymraeg yw'r treiglad meddal, sy'n digwydd i'r llythrennau dilynol (ar ôl "i", er enghraifft);

B → F; i Fangor
C → G; i Gaerdydd
D → Dd; i Dolgellau
G yn disgyn; i GWent
Ll → L; i Langollen
M → F; i Fynwy
P → B; i Bont y Pŵl
Rh → R; i Radyr
T → D; i Dredegar

Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd

Mae'r tabl yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod gan bob iaith orgraff ei hun, mae'r treigladau wedi eu trefnu yn ôl eu seiniau. Mae hyn yn ei wneud yn haws i gymharu'r ieithoedd. Er enghraifft, mae çh ym Manaweg yn gyfartal â t (fain) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill.

Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.

**Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd**
	Cytsain wreiddiol	Cytsain wedi'i threiglo
Ffurf gysefin	Sain (GSR)	Manaweg	Gaeleg yr Alban	Gwyddeleg	Cymraeg	Cernyweg	Llydaweg
p fain	/pʲ/			/pʲ/ → /fʲ/
p fain	Sillafiad			p → ph
p lydan	/pˠ/			/pˠ/ → /fˠ/
p lydan	Sillafiad			p → ph
p	/p/	/p/ → /f/	/pʰ/ → /f/		/p/ → /b/	/p/ → /b/	/p/ → /b/
p	Sillafiad	p → ph	p → ph		p → b	p → b	p → b
t fain	/tʲ/	/ʧ/ → /h/, /ʧ/	/tʲʰ/ → /h/, /hj/	/tʲ/ → /h/
t fain	Sillafiad	çh → h, çh	t → th	t → th
t lydan	/tˠ/	/tˠ/ → /h/, /t/	/t̪ʰ/ → /h/	/tˠ/ → /h/
t lydan	Sillafiad	t, th → h, t, th	t → th	t → h
t	/t/				/t/ → /d/	/t/ → /d/	/t/ → /d/
t	Sillafiad				t → d	t → d	t → d
ch çh	/ʧ/	gweler t fain				/ʧ/ → /ʤ/
ch çh	Sillafiad	gweler t fain				ch → j
c fain k fain	/c/	/c/ → /ç/	/cʰ/ → /çʰ/	/c/ → /ç/
c fain k fain	Sillafiad	c, k → ch	c → ch	c → ch
c lydan k lydan	/k/	/k/ → /x/	/kʰ/, /xk/ → /x/	/k/ → /x/
c lydan k lydan	Sillafiad	c, k → ch	c → ch	c → ch
c	/k/				/k/ → /g/	/k/ → /g/	/k/ → /g/
c	Sillafiad				c → g	k → g	k → g
b fain	/bʲ/	/b/ → /v/	/pj/, /jp/ → /vj/	/bʲ/ → /vʲ/
b fain	Sillafiad	b → v	b → bh	b → bh
b lydan	/bˠ/	/bw/, /b/ → /w/	/p/ → /v/	/bˠ/ → /w/
b lydan	Sillafiad	bw, b → w	b → bh	b → bh
b	/b/				/b/ → /v/	/b/ → /v/	/b/ → /v/
b	Sillafiad				b → f	b → v	b → v
d fain	/dʲ/	/ʤ/ → /j/, /ʤ/	/tʲ/ → /j/	/dʲ/ → /ʝ/
d fain	Sillafiad	j → y, j	d → dh	d → dh
d lydan	/dˠ/	/dˠ/ → /ɣ/, /d/	/t̪/ → /ɣ/	/d̪ˠ/ → /ɣ/
d lydan	Sillafiad	d → gh, d	d → dh	d → dh
d	/d/				/d/ → /ð/	/d/ → /ð/	/d/ → /z/
d	Sillafiad				d → dd	d → dh	d → z
j	/ʤ/	gweler d fain
j	Sillafiad	gweler d fain
g fain	/gʲ/	/gʲ/ → /y/	/kʲ/ → /ʝ/	/ɟ/ → /j/
g fain	Sillafiad	gi → yi, ghi	g → gh	g → gh
g lydan	/gˠ/	/gˠ/ → /ɣ/	/kˠ/ → /ɣ/	/gˠ/ → /ɣ/
g lydan	Sillafiad	g → gh	g → gh	g → gh
g gron	/g/					/g/ → /w/
g gron	Sillafiad					g → w
g anghron	/g/					/g/ → dim
g anghron	Sillafiad					g → dim
g	/g/				/g/ → dim		/g/ → /x/
g	Sillafiad				g → dim		g → c'h
gw	/gw/				/gw/ → /w/	/gw/ → /w/	/gʷ/ → /w/
gw	Sillafiad				gw → w	gw → w	gw → w
m fain	/mʲ/	/m/ → /v/	/mj/ → /vj/	/bʲ/ → /vʲ/
m fain	Sillafiad	m → v	m → mh	m → mh
m lydan	/mˠ/	/mw/, /m/ → /w/	/m/ → /v/	/mˠ/ → /w/
m lydan	Sillafiad	mw, m → w	m → mh	m → mh
m	/m/				/m/ → /v/	/m/ → /v/	/m/ → /v/
m	Sillafiad				m → f	m → v	m → v
f fain	/fʲ/	/f/ → dim, /f/	/f/, /fj/ → dim	/fʲ/ → dim
f fain	Sillafiad	f → dim, f	f → fh	f → fh
f lydan	/fˠ/	/fw/ → /w/, /fw/	/f/ → dim	/fˠ/ → dim
f lydan	Sillafiad	fw → w, fw	f → fh	f → fh
s fain	/sʲ/	/ʃ/ → /h/, /ʧ/, /ʃ/	/ʃ/ → /h/, /hj/	/ʃ/ → /h/, /t/
s fain	Sillafiad	sh → h, çh, sh	s → sh	s → sh, ts
s lydan	/sˠ/	/s/ → /h/, /t/	/s/ → /h/	/sˠ/ → /h/, /t/
s lydan	Sillafiad	s → h, t	s → sh	s → sh, ts
ll	/ɬ//				/ɬ// → /l/, /ɬ/
ll	Sillafiad				ll → l, ll
r fain	/rˠ/		/rˠ/ → /ɾʲ/
r fain	Sillafiad		r
r lydan	/rˠ/		/rˠ/ → /ɾ/
r lydan	Sillafiad		r
rh	/r̥/				/r̥/ → /r/, /r̥/
rh	Sillafiad				rh → r, rh
l fain	/lʲ/		/ʎ/ → /l/
l fain	Sillafiad		l
l lydan	/lˠ/		/l̪ˠ/
l lydan	Sillafiad		l
n fain	/nʲ/		/ɲ/ → /ɲ/
n fain	Sillafiad		n
n lydan	/nˠ/		/n̪ˠ/ → /n/
n lydan	Sillafiad		n

Treiglad trwynol

Yr ail dreiglad yw'r treiglad trwynol, sy'n digwydd i'r llythrennau dilynol (ar ôl "yn" er enghraifft);

B → M; ym Marri
C → Ngh; yng Nghaerdydd
D → N; yn Nolgellau
G → Ng; yng Ngrug
P → Mh; ym Mhont y Pridd
T → Nh; yn Nhregaron

Treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd

Mae'r tabl yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod gan bob iaith orgraff ei hun, mae'r treigladau wedi eu trefnu yn ôl eu seiniau. Mae hyn yn ei gwneud yn haws cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn gyfartal â t (fain) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill. Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.

**Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd**
	Cytsain wreiddiol	Cytsain wedi'i threiglo
Ffurf gysefin	Sain (GSR)	Manaweg	Gaeleg yr Alban	Gwyddeleg	Cymraeg	Cernyweg	Llydaweg
p fain	/pʲ/			/pʲ/ → /bʲ/
p fain	Sillafiad			p → bp
p lydan	/pˠ/			/pˠ/ → /bˠ/
p lydan	Sillafiad			p → bp
p	/p/	/p/ → /b/			/p/ → /m̥/
p	Sillafiad	p → b			p → mh
t fain	/tʲ/	/ʧ/ → /j/		/tʲ/ → /dʲ/
t fain	Sillafiad	çh → j		t → dt
t lydan	/tˠ/	/tˠ/ → /dˠ/		/tˠ/ → /dˠ/
t lydan	Sillafiad	t, th → d		t → dt
t	/t/				/t/ → /n̥/
t	Sillafiad				t → nh
ch çh	/ʧ/	edrychwch ar t fain
ch çh	Sillafiad	edrychwch ar t fain
c fain k fain	/c/	/c/ → /ɟ/		/c/ → /ɟ/
c fain k fain	Sillafiad	c, k → g		c → gc
c lydan k lydan	/k/	/k/ → /ŋ̊/		/k/ → /g/
c lydan k lydan	Sillafiad	c, k → g		c → gc
c	/k/				/k/ → /ŋ̊/
c	Sillafiad				c → ngh
b fain	/bʲ/	/b/ → /m/		/bʲ/ → /mʲ/
b fain	Sillafiad	b → m		b → mb
b lydan	/bˠ/	/b/ → /m/		/bˠ/ → /mˠ/
b lydan	Sillafiad	b → m		b → mb
b	/b/				/b/ → /m/
b	Sillafiad				b → m
d fain	/dʲ/	/ʤ/ → /nj/		/dʲ/ → /nʲ/
d fain	Sillafiad	j → ny		d → nd
d lydan	/dˠ/	/dˠ/ → /nˠ/, /d/		/d̪ˠ/ → /n̪ˠ/
d lydan	Sillafiad	d → n		d → nd
d	/d/				/d/ → /n/
d	Sillafiad				d → n
j	/ʤ/	edrychwch ar d fain
j	Sillafiad	edrychwch ar d fain
g fain	/gʲ/	/gʲ/ → /ŋ/		/ɟ/ → /ɲ/
g fain	Sillafiad	g → ng		g → ng
g lydan	/gˠ/	/gˠ/ → /ŋˠ/		/g/ → /ŋ/
g lydan	Sillafiad	g → ng		g → ng
g	/g/				/g/ → /ŋ/
g	Sillafiad				g → ng
f fain	/fʲ/	/f/ → /v/		/fʲ/ → /vʲ/
f fain	Sillafiad	f → v		f → bhf
f lydan	/fˠ/	/fw/ → /hw/, /w/		/fʲˠ/ → /w/
f lydan	Sillafiad	fw → w		f → bhf

Treiglad llaes

Y trydydd treiglad yw'r treiglad llaes, sy'n digwydd i'r llythrennau dilynol (ar ôl "ei" er enghraifft);

C → Ch; ei char hi
P → Ph; ei phwrs hi
T → Th; ei thocyn hi

Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd

Mae'r tabl yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod gan bob iaith ei horgraff ei hun, mae'r treigladau wedi eu trefnu yn ôl eu seiniau. Mae hyn yn ei gwneud yn haws cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae çh Manaweg yn gyfartal â t (fain) yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill. Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.

**Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd**
	Cytsain wreiddiol	Cytsain wedi'i threiglo
Ffurf gysefin	Sain (GSR)	Manaweg	Gaeleg yr Alban	Gwyddeleg	Cymraeg	Cernyweg	Llydaweg
p	/p/				/p/ → /f/	/p/ → /f/	/p/ → /f/
p	Sillafiad				p → ph	p → f	p → f
t	/t/				/t/ → /θ/	/t/ → /θ/	/t/ → /z/
t	Sillafiad				t → th	t → th	t → z
c k	/k/				/k/ → /x/	/k/ → /h/	/k/ → /x/
c k	Sillafiad				c → ch	k → h	k → c'h

Eginyn erthygl sydd uchod am iaith. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

@@ Llinell 6: / Llinell 6: @@
 === Treiglad meddal ===
 Treiglad mwyaf cyffredin y Gymraeg yw'r treiglad meddal, sy'n digwydd i'r llythrennau dilynol (ar ôl "i", er enghraifft);
-*B &rarr; F; i '''F'''angor
+*B → F; i '''F'''angor
-*C &rarr; G; i '''G'''aerdydd
+*C → G; i '''G'''aerdydd
-*D &rarr; Dd; i '''D'''olgellau
+*D → Dd; i '''D'''olgellau
 *G yn disgyn; i <strike>G</strike>Went
-*Ll &rarr; L; i '''L'''angollen
+*Ll → L; i '''L'''angollen
-*M &rarr; F; i '''F'''ynwy
+*M → F; i '''F'''ynwy
-*P &rarr; B; i '''Bont''' y Pŵl
+*P → B; i '''Bont''' y Pŵl
-*Rh &rarr; R; i '''R'''adyr
+*Rh → R; i '''R'''adyr
-*T &rarr; D; i '''D'''redegar
+*T → D; i '''D'''redegar
 === Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd ===
@@ Llinell 20: / Llinell 20: @@
 Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.
 :{| class="wikitable" cellspacing="7" style="text-align: center;"
  |+'''Treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd '''
  |-
@@ Llinell 192: / Llinell 192: @@
 === Treiglad trwynol ===
 Yr ail dreiglad yw'r treiglad trwynol, sy'n digwydd i'r llythrennau dilynol (ar ôl "yn" er enghraifft);
-*B &rarr; M; ym '''M'''arri
+*B → M; ym '''M'''arri
-*C &rarr; Ngh; yng '''Ngh'''aerdydd
+*C → Ngh; yng '''Ngh'''aerdydd
-*D &rarr; N; yn '''Nolgellau'''
+*D → N; yn '''Nolgellau'''
-*G &rarr; Ng; yng '''Ng'''rug
+*G → Ng; yng '''Ng'''rug
-*P &rarr; Mh; ym '''Mh'''ont y Pridd
+*P → Mh; ym '''Mh'''ont y Pridd
-*T &rarr; Nh; yn '''Nh'''regaron
+*T → Nh; yn '''Nh'''regaron
 === Treigladau trwynol yn yr ieithoedd Celtaidd ===
 Mae'r tabl yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod gan bob iaith orgraff ei hun, mae'r treigladau wedi eu trefnu yn ôl eu seiniau. Mae hyn yn ei gwneud yn haws cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae '''çh''' Manaweg yn gyfartal â '''t''' (''fain'') yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill. Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.
 :{| class="wikitable" cellspacing="7" style="text-align: center;"
  |+'''Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd '''
  |-
@@ Llinell 308: / Llinell 308: @@
 === Treiglad llaes ===
 Y trydydd treiglad yw'r treiglad llaes, sy'n digwydd i'r llythrennau dilynol (ar ôl "ei" er enghraifft);
-*C &rarr; Ch; ei '''ch'''ar hi
+*C → Ch; ei '''ch'''ar hi
-*P &rarr; Ph; ei '''ph'''wrs hi
+*P → Ph; ei '''ph'''wrs hi
-*T &rarr; Th; ei '''th'''ocyn hi
+*T → Th; ei '''th'''ocyn hi
 === Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd ===
 Mae'r tabl yn dangos gweithrediadau treigladau meddal yn yr ieithoedd Celtaidd. Oherwydd bod gan bob iaith ei horgraff ei hun, mae'r treigladau wedi eu trefnu yn ôl eu seiniau. Mae hyn yn ei gwneud yn haws cymharu yr ieithoedd. Er enghraifft, mae '''çh''' Manaweg yn gyfartal â '''t''' (''fain'') yn yr ieithoedd Gaelaidd eraill. Mae'r gell lwyd yn dangos bod dim treiglad meddal yn yr iaith honno am y llythyren honno.
 :{| class="wikitable" cellspacing="7" style="text-align: center;"
  |+'''Treigladau llaes yn yr ieithoedd Celtaidd '''
  |-