Cato yr Hynaf: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
newidiadau man using AWB |
Legobot (sgwrs | cyfraniadau) B Bot: Migrating 43 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q180081 (translate me) |
||
| Llinell 8: | Llinell 8: | ||
[[Categori:Gweriniaeth Rhufain]] |
[[Categori:Gweriniaeth Rhufain]] |
||
[[az:Böyük Katon]] |
|||
[[bg:Марк Порций Катон Стари]] |
|||
[[ca:Marc Porci Cató Censorí]] |
|||
[[cs:Cato starší]] |
|||
[[da:Cato den ældre]] |
|||
[[de:Marcus Porcius Cato der Ältere]] |
|||
[[el:Κάτων ο πρεσβύτερος]] |
|||
[[en:Cato the Elder]] |
|||
[[eo:Katono la pli maljuna]] |
|||
[[es:Catón el Viejo]] |
|||
[[et:Cato Vanem]] |
|||
[[eu:Katon Maior]] |
|||
[[fa:کاتو]] |
|||
[[fi:Cato vanhempi]] |
|||
[[fr:Caton l'Ancien]] |
|||
[[gl:Catón]] |
|||
[[he:מרקוס פורקיוס קאטו קנסוריוס]] |
|||
[[hr:Marko Porcije Katon Stariji]] |
|||
[[id:Marcus Porcius Cato]] |
|||
[[io:Marcus Porcius Cato]] |
|||
[[is:Cato eldri]] |
|||
[[it:Marco Porcio Catone]] |
|||
[[ja:マルクス・ポルキウス・カト・ケンソリウス]] |
|||
[[ka:მარკუს პორციუს კატონი (უფროსი)]] |
|||
[[ko:대 카토]] |
|||
[[la:Marcus Porcius Cato maior]] |
|||
[[mn:Их Катон]] |
|||
[[nl:Marcus Porcius Cato Censorius maior]] |
|||
[[nn:Cato den eldre]] |
|||
[[no:Cato den eldre]] |
|||
[[pl:Kato Starszy]] |
|||
[[pt:Marco Pórcio Catão]] |
|||
[[ro:Cato cel Bătrân]] |
|||
[[ru:Марк Порций Катон Старший]] |
|||
[[scn:Catoni lu Cinzuri]] |
|||
[[sh:Marko Porcije Katon Stariji]] |
|||
[[simple:Cato the Elder]] |
|||
[[sk:Marcus Porcius Cato]] |
|||
[[sr:Марко Порције Катон Старији]] |
|||
[[sv:Cato den äldre]] |
|||
[[tr:Marcus Porcius Cato]] |
|||
[[uk:Марк Порцій Катон Старший]] |
|||
[[zh:老加图]] |
|||
Fersiwn yn ôl 09:40, 14 Mawrth 2013
Gwleidydd ac awdur Rhufeinig oedd Marcus Porcius Cato Censorius, a elwir yn Cato yr Hynaf (i'w wahaniaethu oddi wrth Marcus Porcius Cato yr Ieuengaf) neu Cato y Censor (234 CC - 149 CC).
Ganed Cato yn Tusculum; roedd ei dad yn perthyn i ddosbarth cymdeithasol y marchogion (eques). Ymunodd a'r fyddin yn 217 CC, a daeth yn Dribwn Milwrol yn 214 CC. Yn 204 CC, etholwyd ef i swydd Quaestor, yna yn 199 CC yn Aedile. Yn 198, etholwyd ef i swydd Praetor cyn dod yn llywodraethwr Sardinia. Etholwyd ef yn Gonswl yn 195 CC. Yn ystod ei gyfnod fel conswl. bu'n arwain byddin yn erbyn gwrthryfelwyr yn Sbaen. Yn 191 CC, bu'n ymladd yn y rhyfel yn erbyn Antiochus III. Yn 184 CC, etholwyd ef i swydd Censor.
Priododd ddwywaith, a chafodd ddau fab, Marcus Porcius Cato Licinianus a Marcus Porcius Cato Salonianus. Roedd yn ddylanwadol iawn yn Senedd Rhufain. Dechreuodd ymgyrch i sicrhau fod dinas Carthago yn cael ei dinistrio, gan ddiweddu pob araith, ar unthyw bwnc, gyda'r geiriau Ceterum censeo, Carthaginem esse delendam (Heblaw hynny, rwy'n credu fod rhaid dinistrio Carthago). Yn 149 CC, yn fuan wedi marwolaeth Cato, aeth Carthago i ryfel yn erbyn Numidia heb ganiatâd Rhufain. Cyhoeddodd Rhufain ryfel ar Carthago, a gyrrwyd byddin Rufeinig dan Scipio Aemilianus yn ei herbyn. Dinistrwyd Carthago ar ddiwedd y rhyfel.